Kijk, het dak bloeit
Landschapsarchitecten gieten ideeën over milieu en duurzaam wonen in bruikbare concepten : het groendak, bijvoorbeeld. Weekend Knack ontdekte een zeer geslaagd exemplaar in Brussel.
Een plein met bomen in Brussel, niet ver van het koninklijk paleis. Boven op een dak ontwaren we de contouren van bloemen. Het gebouw, vroeger het hoofdkwartier van de Staatsveiligheid, is in de greep van flowerpower. Vandaag is de administratie voor onderzoek van de Europese Unie er gevestigd. De Duitse eigenaar heeft het gebouw grondig gerenoveerd voor de nieuwe huurder er introk.
“Meestal zijn wij het, de technici, die proberen om een wat gewaagder project bij onze klanten aan te kaarten, maar in dit geval was het de klant zelf die absoluut een groendak wilde”, vertelt landschapsarchitect Bernard Capelle. De wens van de investeerder mag dan verrassend lijken, toch strookt die met de meest recente bouwtrends. Het toonaangevende, Amerikaanse blad Urban Land heeft er onlangs een themanummer aan gewijd, met onderwerpen zoals green city leaders, healthy communities, duurzame ontwikkeling en groendaken.
Tik op Google de trefwoorden green building en Chicago in en je krijgt meer dan 80.000 sites aangeboden. Onder Portland (Oregon) worden 60.000 sites getoond en onder Londen evenveel. Parijs heeft er niet meer dan 23.000 en Brussel minder dan 4000. Dat Chicago zo hoog scoort, is niet verwonderlijk. Burgemeester Richard M. Dealey wil van zijn stad de meest milieuvriendelijke stad van de hele VS maken. En andere grote steden hebben de handschoen opgenomen, de titel van groenste stad is zeer begeerd. Daarvoor moet het energieverbruik dalen, net als de uitstoot van gassen die het broeikaseffect veroorzaken, moet de levensduur van gebouwen verlengd worden en wordt er meer rekening gehouden met de gezondheid van de bewoners.
Temperatuurregeling
En hoe past een mooi tuintje met een bos siergrassen en vaste planten in dat verhaal ? Wel, het grootste voordeel daarvan is precies dat het zich boven op een dak bevindt, het dak van een gebouw met twee verdiepingen aan de straatzijde, de publieksruimte van het wel tien verdiepingen tellende gebouw dat erachter staat. Vóór de renovatie keken bedienden en bezoekers in het hoge gebouw uit op een kaal dak van 1800 m2. Nu krijgen ze vanaf april een mooi spektakel, dat begint te bloeien in juni en uitgroeit tot een ware kleurenexplosie in september en oktober. Zelfs in de winter hebben de verdroogde siergrassen het oog nog iets te bieden.
Bernard Capelle heeft het dak ingedeeld in twee zones. De ene zone evoceert de steppe en is bedekt met vetplanten. In de andere zone staan groepjes heesters met ertussen siergrassen en massa’s vaste hoge planten, ook met hoge siergrassen ertussen.
Dergelijke plantenmassieven werden een halve eeuw geleden bedacht door de Duitse botanicus Karl Förster en zijn intussen de wereld rondgegaan. Ze waren eerst heel populair in de Verenigde Staten. Europa kreeg de smaak later te pakken dankzij het werk van de Nederlandse landschapsarchitect en kweker Piet Oudolf.
Er staan grassen op het dak zoals Miscanthus sinensis, Molinia caerulea, Deschampsia caespitosa, Panicum virgatum, Pennisetum alopecuroides, Stipa gigantea. Van de vaste planten bloeien de Iris en de Hemerocallis het eerst, daarna de Salvia nemerosa. Maar voor het echte spektakel moet men wachten tot de tweede helft van de zomer met de bloei van de grote Eupatorium purpureum ‘Atropurpureum’, Rudbeckia fulgida, Verbena bonariensis of Telekia speciosa.
De hele tuin werd aangeplant in grote bakken van dertig centimeter hoog, die compost, puimsteen en lavasteen bevatten. In datzelfde substraat staan ook heesters met kruipende wortels, die zijn tevreden met een dunne laag losse grond : Camellia japonica (er bestaan winterharde cultivars die ook ons klimaat aankunnen), Eucalyptus archeri, Viburnum odoratissimum, Ceanothus impressus enzovoort.
Een belangrijke troef van zo’n plantaardig dak is dat het zo mooi is. Maar het heeft nog andere, zeker niet te verwaarlozen voordelen. Het zorgt namelijk voor een goede temperatuurregeling, de grote schommelingen verdwijnen. “Toen we de eerste metingen deden, hadden we een voeler op het dak geplaatst. Een dag in juni bedroeg de temperatuur op de roofing 65 °C, terwijl die nu, op dezelfde plek, zelden hoger is dan 25 °C”, aldus Bernard Capelle.
Groendaken in Vlaanderen
We verwijzen nog maar eens naar Google voor andere voordelen, dit keer onder de trefwoorden groendak en Vlaamse Gemeenschap. De afdeling Bos & Groen van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap heeft in 2002 een brochure samengesteld over extensieve groendaken. Daarin staat onder meer dat de Vlaamse overheid de aanleg van extensieve groendaken subsidieert. Die subsidiëring gebeurt via de steden en gemeenten. De websites van verscheidene steden en gemeenten verwijzen trouwens naar die premie en stellen aanvraagformulieren ter beschikking. In Antwerpen bijvoorbeeld bedraagt de premie 30 euro per m2 met een maximum van 1500 euro. Een degelijk groendak kost ongeveer 60 euro per m2.
De stad heeft ook een folder gepubliceerd waarin de voordelen van een groendak worden opgesomd : het heeft een isolerend effect en werkt daardoor energiebesparend ; het dempt de omgevingsgeluiden ; het beschermt tegen UV-straling en temperatuurschommelingen, waardoor de dakbedekking langer meegaat ; het vangt regenwater op en belast de riool minder ; het neemt stofdeeltjes uit de atmosfeer op en vormt een buffer tegen luchtvervuiling. Het groendak brengt ook meer leven in de stad. Het meest zichtbare aspect daarvan zijn de duizenden vlinders die om de bloemen fladderen.
En nog iets. De Duitse eigenaar verkocht het gebouw na de renovatie. De potentiële kopers kregen een verrassend onthaal : op het groendak. n
Tekst en foto’s Jean-Pierre Gabriel
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier