Hij mag in ?Independence Day? dan wel met zijn pc de wereld redden, zelf heeft hij geen verstand van computers. Een gesprek met de acteur uit de grootste kaskrakers aller tijden.

Patrick Duynslaegher

WIE IS DE MEEST SUCCESVOLLE acteur ter wereld ? Een eenvoudig rekensommetje leert ons dat dat Jeff Goldblum is.

We weten natuurlijk wel dat hij niet zelf de oorzaak is van zijn twee megahits. Niemand gaat naar Jurassic Park of Independence Day omdat Jeff Goldblum erin meespeelt. Hij krijgt dan ook niet de duizelingwekkende salarissen van publiekslievelingen als Tom Cruise of Bruce Willis. Zijn gage voor Independence Day schommelde rond de Ć©Ć©n miljoen dollar, al zal dat voor de Jurassic Park-sequel The Lost World, nu in productie, wel behoorlijk hoger liggen. De Ć©chte sterren van beide films zijn immers de special effects, maar Goldblum is de gedroomde acteur om zich in soortgelijke populaire speculatieve SF stevig overeind te houden. Hij is de ideale acteur om wetenschappers te spelen. Hij straalt intelligentie uit, is cerebraal maar toch sexy. Hij is donker, knap, en waar nodig een tikkeltje onheilspellend. Zijn slungelachtigheid geeft iets ontwapenend komisch aan zijn gedrevenheid.

Zijn huisspecialiteit is de rol van de wat rare intellectueel, een hippe variatie op de gekke wetenschapper of de verstrooide professor. In The Double Helix speelde hij de geobsedeerde Jim Watson, die samen met Francis Crick de structuur van DNA ontdekte. In The Fly is hij Jim Brundel, de fictieve uitvinder van een teleportatiecabine die uit passie voor zijn experimenten een onomkeerbare fusie met een insect aangaat. In Jurassic Park speelt hij de rol van een mathematicus, geobsedeerd door de chaostheorie, met de manische energie van een rockster.

Goldblum, die een alien speelde in de komedie Earth Girls Are Easy, mag in Independence Day zelf het buitenaards addergebroed bestrijden. Ook hier is hij een wetenschappelijk genie, een technieker bij een kabelmaatschappij die met de fiets naar het werk gaat, als eerste in het snotje heeft wat de onaardse gruwels in het schild voeren, via zijn PowerBook contact legt met de schurken, en ook de simpele manier ontdekt om de technologisch superieure vijand te verslaan : door met een computervirus hun afweersysteem te ontregelen.

Alhoewel hij wel meer pijlen op zijn boog heeft (getuige The Big Chill of de komedie The Tall Guy), is de rol van de gekke geleerde hem op het lijf geschreven. Volgens Dean Devlin, producer en coscenarist van Independence Day, is hij voor SF-films wat Arnold Schwarzenegger is voor actiefilms. En dit om twee redenen : zijn aangeboren intelligentie, maar vooral zijn talent om de moeilijkste uiteenzettingen op een geloofwaardige en boeiende manier te debiteren. Alle geciteerde SF-films hebben inderdaad die onvermijdelijke scĆØnes waar, liefst in een ondoorgrondelijk jargon, een of ander natuurlijk of pseudo-wetenschappelijk fenomeen met handen en voeten wordt uitgelegd. Een vaak laborieus dialoog-proces, maar Goldblum weet ons daar op een heldere en vaak ook grappige manier doorheen te loodsen.

Goldblum (43) werd geboren in Pittsburgh, Pennsylvania, en komt uit een gezin met vier kinderen. Zijn vader was een joodse dokter die zijn kroost muziekonderricht gaf en met Kerstmis trakteerde op ballet en toneelvoorstellingen. Op zijn vijftiende speelde hij piano in restaurants. Op vakantiekamp volgde hij een cursus acteren, werd prompt in een hoofdrol gedropt, proefde tegelijk de terreur en de opwinding, en had zijn roeping te pakken. Tegen de tijd dat hij er zijn middelbare school had opzitten, had hij maar Ć©Ć©n doel meer voor ogen. Hij is zijn vader nog altijd dankbaar voor het betalen van zijn lessen aan de toneelacademie, terwijl de man zich voor zijn zoon toch een totaal andere toekomst had gedroomd. Hij kreeg zijn opleiding bij het Neighborhood Playhouse, waar hij op zijn achttiende werd ontdekt door Joe Papp, de beroemde New Yorkse regisseur die Shakespeare naar Central Park bracht. Hij maakte zijn officieel debuut op de planken in Two Gentlemen of Verona.

Sinds zijn eerste klein filmrolletje (een moordenaar-verkrachter in Death Wish) in 1974 heeft hij in bijna vijftig films gespeeld. In eigenzinnige producties van Robert Altman ( Nashville, Beyond Therapy), in enkele beroemde kaskrakers, maar nog veel meer in obscure rolprenten waar u nog nooit van gehoord hebt.

Hij was twee keer getrouwd met een actrice, eerst met de hier onbekende toneelactrice Patricia Gaul, dan met Geena Davis, zijn tegenspeelster in The Fly. Ook zijn huidige vriendin Laura Dern is een actrice ; hij ontmoette haar op de set van Jurassic Park. Hij woont voorlopig alleen in een huis in Spaanse haciƫndastijl uit 1934 op de heuvels van Los Angeles.

We praatten met Goldblum aan de vooravond van de Amerikaanse release van Independence Day, toen iedereen het gigantisch succes van de prent al wist te voorspellen. Goldblum had pas voor ’t eerst de film gezien.

Jeff Goldblum : Het huidige publiek is weg van special effects, maar alleen als die verbonden zijn aan een verhaal of personages waar het iets voor voelt. Mensen krijgen natuurlijk een geweldige kick als ze zien hoe hele steden van de kaart worden geveegd. Het appeleert aan onze angsten, en het is maar goed dat we die kunnen uitleven. Maar net zo goed hebben we er behoefte aan om te zien hoe we onze krachten bundelen en terugslaan. De special effects staan in dienst van een idee.

En Amerika is natuurlijk de grote leider ?

Ik vind het aangenaam om Amerika op die manier te zien reageren. Ik ben geen blinde patriot, en ik besef dat sommigen zich daar cynisch zullen over uitlaten. Maar ik denk dat mensen wakker schieten als hun gevoel van identiteit wordt bedreigd. De film zou ook Interdependence Day kunnen heten, want hij gaat over hoe mensen zich samen schrap zetten. Mensen uit alle buurten, rassen en culturen schuiven hun verschillen opzij en slaan de handen in elkaar. De VS kregen het de laatste jaren zwaar te verduren. De groeiende polarisatie en het toenemend isolationisme hebben hun sporen nagelaten. Het is toch prachtig om verenigd te worden in een gezamenlijke strijd waarbij we de hele wereld achter ons weten te scharen ?

Het is natuurlijk tragisch dat we daarvoor op marsmannetjes moeten wachten, dat we op dit moment hetzelfde niet kunnen doen, om de echte vijanden te verslaan : hongersnood, de vernietiging van het milieu, etnische onlusten.

In Independence Day staat u allicht vaak te acteren tegen een blue screen. De rest van het beeld wordt er later aan toegevoegd. Hoe moeilijk is dat ?

Ik had er al wat ervaring mee dankzij Jurassic Park, waar de dinosaurussen later digitaal werden ingevuld. Omdat je moet reageren op iets dat er niet is, heb je zeer specifieke details nodig : naar wat kijk je precies, hoe hoog is het, hoe beweegt het in het beeld en ga zo maar door. Dan moet je je proberen in te beelden hoe jij zou reageren mocht je echt buitenaardse wezens zien. De grootste uitdaging op dat vlak was de laatste scĆØne met Will Smith. We vallen tijdens deze vlucht van de ene verbazing in de andere, maar niets van dit alles was op dat moment ook echt te zien. Om ons toch een beeld te kunnen vormen, werd ons wel een aantal schetsen en proefopnamen getoond. We moesten doen alsof we door de ruimte zoefden en dan het moederschip zagen, erin vlogen en honderdduizenden aliens zagen.

Als je in een film met speciale effecten acteert, zijn er altijd obstakels die de communicatie met het publiek kunnen verstoren. Toen ik The Fly deed, werd ik flink gehinderd door al die lagen make-up. Het probleem is altijd hetzelfde : hoe zorg ik ervoor dat mijn acteren zo helder en boeiend mogelijk is ? In films als Independence Day en Jurassic Park komt het erop aan om er via kleine details, grappige observaties en herkenbare trekjes voor te zorgen dat de mensen naar jou blijven kijken en niet overweldigd worden door de trucages. Independence Day was een grootscheepse operatie, het gevaar dreigt dat je erin verloren loopt. Dus moet je heel goed beseffen wat jouw aandeel is, wat je kan bijdragen tot het geheel.

De man die in Independence Day de wereld redt door via zijn computer het schild van de aliens te laten springen, is naar ik verneem zelf geen computerfan ?

Ik heb niet eens een pc. Niet alleen ben ik totaal computer-onvriendelijk, ik heb gewoon geen verstand van mechaniek tout court. Ik heb er geen flauw benul van wat er onder de kap van mijn Ford Bronco schuilt. Er werd me gewoon verteld wat ik moest doen.

U werkte hier met een Duitse regisseur ?

Producer Dean Devlin en regisseur Roland Emmerich schreven samen de film en vormen een hecht team. Er werd weinig gerepeteerd, maar op de set werden onze suggesties toegejuicht. Will en ik konden veel improviseren, wat ik zelf erg prettig vind. Dean en Roland zijn gepassioneerd door hun werk, lopen over van de energie. Ze probeerden die grote operatie zo economisch mogelijk te doen verlopen. Zo werd er vaak terzelfder tijd met meerdere cameraploegen gedraaid.

Roland is het artistieke, vrijgevochten type, iemand die zich voortdurend goed amuseert. Ondanks het immense werk verloor hij nooit zijn goed humeur. De sfeer op de set was tegelijk intens, stimulerend en toch ook ontspannen.

Wat is uw belangrijkste kwaliteit als acteur ?

Mijn intuĆÆtie. Hoeveel ervaring je ook hebt, je moet ook het instinct hebben om de juiste beslissingen te nemen. Want hoe meer je succes oogst met iets, hoe gevaarlijker het is om in routine te vervallen, om jezelf te herhalen. Acteren is een gestaag creatief proces. Ik wil het van film tot film en zelfs van take tot take anders doen om een zekere spontaniteit te bewaren.

Mijn opvattingen daarover zijn gebaseerd op mijn leermeester Sandy Meisner. Hij hoorde samen met Elia Kazan bij de Group Theatre, wier werk gebaseerd was op de theorieƫn van Stanislavski. Het komt erop neer dat je in ingebeelde omstandigheden toch waarachtig moet zijn. Je bevindt je in een verzonnen situatie maar beleeft het alsof het echt is. Je vult het met echte gevoelens, handelingen, ervaringen. Op die manier komt de menselijke dimensie vanzelf te voorschijn, zonder dat dat geforceerd moet worden.

U geeft zelf acteerlessen ?

Als ik niet in een film meedraai, geef ik twee keer in de week les in Playhouse West in Noord-Hollywood. Ik probeer bij mijn studenten de honger naar het acteren aan te wakkeren en hen zo goed mogelijk te begeleiden. Ik geef mijn enthousiasme door aan jongelui die staan te popelen om te kunnen acteren.

Wat verlangt u van een regisseur ?

Films maken is groepswerk. Vorig jaar regisseerde ik zelf een film voor de kabeltelevisie, dus weet ik het werk achter de camera zeker te waarderen. Acteurs krijgen al genoeg aandacht. Ik bereid me goed voor, maar hou ervan dat iemand anders me allerlei mogelijke oplossingen aanreikt. Je moet een regisseur veel geven, pas dan kan hij daaruit een vertolking kneden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content