De Amerikaanse toneelschrijver Arthur Miller zocht voor zijn stuk ?The Crucible? (1953) inspiratie in de heksenprocessen van Salem in het koloniaal Amerika van 1692, maar het was voor iedereen zo klaar als een klontje dat het om een allegorie ging van een toen eigentijdse heksenjacht : de lastercampagne van senator Joe McCarthy tegen alles wat maar naar links zweemde in Gods eigen Amerika.

Het stuk werd al in 1956 verfilmd onder de titel ?Les Sorcières de Salem? door de Fransman Raymond Rouleau met het toen met het stalinisme dwepend echtpaar Yves Montand en Simone Signoret. Miller schreef nu zelf het scenario van een nieuwe filmversie door de Brit Nicholas Hytner, van huis uit toneelregisseur maar ook maker van ?The Madness of King George?. Nu zou hetzelfde verhaal een parabel moeten zijn over de hysterische excessen van de political correctness-dictatuur. Helaas blijft dit bij een vrome wens. De voor onze jaren pertinente politieke dimensie lijkt het materiaal veeleer opgedrongen dan ingebakken. Als ?The Crucible? al iets concreet uitdrukt, is het de angst van oude mannen voor de seksuele krachten van jonge meisjes (vergeten we niet dat Miller ooit met Marilyn Monroe was getrouwd).

Winona Ryder is het jonge meisje Abigail dat van haar getrouwde minnaar John Proctor ( Daniel Day-Lewis) de bons krijgt en besluit zich te wreken. Met vriendinnetjes geeft ze in het woud een bezwerend ceremonieel dansje ten beste. Echt kwaad bedoeld is het allemaal niet, maar de puriteinse gemeenschap meent een satanisch ritueel te ontwaren ; de inquisitie wordt erbij gesleurd, er volgen processen, een vloedgolf van verdachtmakingen en uiteindelijk de verwoesting van een aantal mensenlevens de meeste beschuldigden eindigen aan de galg.

Dit soort materiaal smeekt om een consequente dramatische en visuele aanpak : ofwel de uitgepuurde, hardvochtige stijl van Dreyer (?Ordet?), ofwel de ongeremde waanzin van Ken Russell (?The Devils?). Helaas zwalpt Hytner daar doelloos tussenin. Het overdreven acteren wordt nog eens nodeloos geaccentueerd door overmatig gebruik van vervormende groothoeken en futiele camerabewegingen. Wat Hytner laat zien, is pure sensatie, maar tezelfdertijd doet hij alsof zijn neus bloedt.

?The Crucible?van Nicholas Hytner, met Daniel Day-Lewis, Winona Ryder, Paul Scofield, Joan Allen, Bruce Davison, Jeffrey Jones.

The Crucible : bezwerend ritueel.