Bij bouw- of verbouwwerken zakken meer relaties in elkaar dan woningen. Stress stelt koppels zwaar op de proef en brengt vaak eindeloze, te vermijden discussies mee, zegt relatiepsycholoog Jean-Pierre van de Ven.
In elke krant staan pas afgewerkte, nog nauwelijks bewoonde huizen te koop. Ze worden op de markt gegooid wegens scheiding. Misschien is het wijzer om zo’n pand te kopen dan om zelf te bouwen of te verbouwen, want het bouwproces blijkt niet zelden funest voor een relatie. Volgens de Amsterdamse psycholoog Jean-Pierre van de Ven, die heel wat over ‘ruzie’ heeft gepubliceerd, onder meer als columnist in De Volkskrant, is bouwen een risicovolle ondermening voor bijna elk koppel. Er wordt getwist over van alles en nog wat, van de inrichting tot het betalen van de aannemer. Toch is dat volgens Van de Ven te vermijden door een rustige aanpak.
Huisje klaar, huwelijk of relatie naar de vaantjes ! Dat klopt dus ?
Jean-Pierre van de Ven : Inderdaad. Verbouwen is naast verhuizen een van de grootste stressfactoren voor een relatie. Voor het ene koppel uiteraard meer dan voor het andere, maar het fenomeen is bekend. Tijdens de verbouwing zit je in de rommel en het stof, je krijgt voortdurend werklui over de vloer en er zijn zoveel problemen op te lossen die bovendien vaak lang kunnen aanslepen. Daarbovenop komt de financiële druk. Het zijn allemaal stressmomenten die een relatie zwaar op de proef stellen.
Mensen verhuizen of verbouwen soms om een relatie op te kalfateren.
Ook dat is zo. Een koppel is tien jaar samen en weet het niet goed meer. Dan denken ze : we gaan voor een nieuw project. Op zich een goede strategie, alleen is dat soms niet voldoende. Partners hebben vaak niet eerlijk genoeg afgewogen of ze wel bij elkaar willen blijven. Sommigen kiezen dan voor een kind, anderen voor een huis. Jammer als dat dan niet lukt. Voor je aan zo’n ingrijpend project begint, moet je je toch ernstig afvragen : wil ik dit wel ? Want dit gaat stress opleveren en je kunt niet van een nieuw huis verwachten dat het je huwelijk gaat redden.
Maakt het een verschil uit als je verbouwt of een nieuw pand bouwt ?
Toch wel. Een nieuwbouw, daar zit je niet in, terwijl de meeste mensen bij een verbouwing wel in het huis blijven wonen. Praktisch geeft dat een verschil, maar er is ook een psychisch verschil. Een nieuwe woning optrekken betekent dat je samen naar iets nieuws toegroeit. Je bouwt letterlijk aan een nieuwe toekomst, je verbouwt geen bestaande toestand. Praktische beslommeringen, zoals de discussie over de kleur van de badkamertegels, zijn makkelijker op te lossen, omdat je samen een nieuw nest maakt. Dat is leuk.
Speelt bij bouwen, verbouwen of herinrichten ook het aspect territoriali-teit ? Je komt op elkaars terrein, leidt dat ook niet tot problemen ?
Het is meer dan territorialiteit alleen. Hetzelfde doet zich overigens voor als je bij iemand intrekt : je moet je terrein bevechten, de partijen moeten kenbaar maken wat ze willen. Je moet ook nieuwe gewoonten creëren en die moeten binnen de relatie ‘slijten’. Dat is ook zo als je een nieuw huis betrekt. Het heeft niet alleen te maken met het afbakenen van een terrein, maar ook met het bepalen van taken. Wie doet wat ? In zekere zin staat je leven weer op losse schroeven als je bouwt of verbouwt. Mensen houden daar niet zo van. Ze zoeken altijd naar een homeostase, matigheid door zelfregulering, zowel lichamelijk als geestelijk. Hoe doe je dat ? Door automatismen in te bouwen, in denken en voelen. Ook in de afspraken met de mensen om je heen. Dat doe je niet met zoveel woorden, je zegt bijvoorbeeld niet : “Schat, laten we nu even alle automatismen op papier zetten om te weten waar we aan toe zijn.” Nee, die automatismen moeten ‘inslijten’. En als je de overstap maakt naar een nieuw huis waar je niet zeker bent van die afspraken, dan voelt dat onprettig aan. Bij een verbouwing zie ik meer praktische stress, bij een verhuizing meer lol. Bij een bouwproces en zelfs bij een verhuizing verdwijnt een aantal gewoontes en dan komt de machtsstrijd aan de oppervlakte. Mensen gaan zich anders ontpoppen : bijvoorbeeld Jan is dominant maar Marie wil zich niet (meer) laten doen en laat ook haar stem horen. Vaak vinden mannen dat aannemerij hun terrein is, maar vrouwen voelen zich daar evenzeer bij betrokken. Niet zelden wordt er dan een taakverdeling uitgewerkt. Mannen laten zich bijvoorbeeld in met alles wat casco is, vrouwen met het decor. Dat is heel clichématig, toch gebeurt het vaak. Maar zo wordt de machtsstrijd niet beslecht, er worden alleen maar taken verdeeld.
Lost goed communiceren niet veel op ?
Ik vraag me altijd af wat communiceren is. Het is zo’n breed begrip. Natuurlijk is het verstandig om netjes aan tafel te gaan zitten en te discussiëren, maar dat doet bijna niemand. In de neuropsychologie heeft men ontdekt dat als mensen zeer geëmo-tioneerd zijn, er iets verandert in hun hersenen. Voor even neemt het emotionele brein het over. Dat brein is er vooral op uit om gevaar af te wenden. Allerlei automatismen werken van daaruit. Je neemt dan emotionele beslissingen die je rationeel niet meer meester bent. Daarom raad ik mensen aan om het ijzer te smeden als het koud is. Als het heet is kun je niet nadenken en wil je alleen maar schreeuwen.
Hoe ga je dan het best te werk ?
Dan moet je tegen elkaar zeggen : nu even niet, we schreeuwen alleen maar, we nemen nu geen beslissing. Spreek af om binnen de 24 uur een rustiger moment te zoeken. Dan kun je de situatie beter evalueren. Het idee om het ijzer te smeden terwijl het koud is, komt niet van mij, maar van de Israëlische psychologieprofessor Haim Omer. Via deze methode slaagde hij er zelfs in om Israëli’s en Palestijnen te laten praten.
Wat kun je nog doen ?
Je kunt ook een van de twee de baas laten spelen en heldere afspraken maken. Of je komt een taakverdeling overeen : jij de badkamer, ik de keuken. Of één iemand doet het allemaal. Maar dat gebeurt zelden. De meesten verdelen de taken als ze erachter komen dat gemeenschappelijk overleg niet lukt. Je moet dus leren om met iets minder genoegen te nemen. Leer je dat niet, dan heb je een moeilijk leven of in ieder geval een moeilijke relatie. Zo’n mensen gaan hun partner ook snel verwijten als iets niet lukt. Bijvoorbeeld : het was jouw beslissing om die badkamer een kwartslag te draaien, daardoor hebben we nu al die problemen. Dat is wel gemakkelijk gezegd, maar het lost niets op.
Tijdens een bouwproces word je ook geconfronteerd met elkaars smaak. Voor sommigen is dat een koude douche.
Dat is zeker het geval. Het gebeurt wel meer dat de een houdt van rommel en romantiek, en dat de ander zweert bij strak. Maar op zo’n moment van verandering wordt dat verschil heel duidelijk. Hou er ook rekening mee dat bouwen de relatie uitdiept : je moet meer prijsgeven over wie je bent en wat je wil. Dat gaat niet iedereen even goed af. Zelfs mensen die al lang samen zijn, durven soms niet uit te komen voor hun smaak, zeker als ze een dominante partner hebben. Toch moet je voor een dergelijke situatie een uitweg zoeken, want bij de volgende stap heb je weer meningsverschillen. Je kunt een ruilovereenkomst sluiten : nu doen we het op jouw manier, de volgende keer op de mijne. Of je kunt een compromis zoeken : bijvoorbeeld iets minder strak en iets rommeliger. Meestal houden mensen elkaar in evenwicht qua persoonlijkheid. Extremen worden afgezwakt. Dat geldt ook voor smaak. Aan iemands smaak kun je heel wat afleiden. Mensen die staan op orde, bijvoorbeeld, willen vaak hun omgeving controleren. Het uiterste van die controleneiging heet obsessieve-compulsieve stoornis. Meestal heeft dat te maken met een laag zelfbeeld : ‘Ik kan het leven niet aan’, of, ‘ik ben eigenlijk maar een gemankeerd persoon’. Om dat te compenseren gaan ze mensen en dingen controleren. Een ander haalt gewoon zijn schouders op als er iets misloopt en zegt : niets aan te doen. Maar bij zo’n persoon dondert het zelfbeeld in elkaar. Vooral mannen hebben daar last van. En dat steekt wel eens de kop op tijdens een bouwproces.
Een woning is voor sommigen een statussymbool. Zijn mannen daar meer mee bezig dan vrouwen ? Of is het andersom ?
Iedereen is begaan met sociale uitstraling en status. Vrouwen niet meer dan mannen. Ik hou al niet van die tegenstelling mannen-vrouwen. Er is volgens mij weinig verschil. Het heeft meer te maken met de rol die ze vervullen. De woning is inderdaad van belang voor de status. En status is een compensatie voor het niet-af zijn van een persoon. Een vrouw die thuis blijft zal zich natuurlijk meer aantrekken van een verbouwing en zal zich daarmee kunnen profileren. Heeft de man een mooie job, dan kan hij het bouwproject best wat overlaten aan zijn vrouw. Je moet elkaar plaats gunnen. Dat gebeurt te weinig. Het ligt ook gevoelig. Diegene die de goede baan heeft, denkt vaak : laat ik maar over alles beslissen, want daar ben ik beter in. De partner voelt dat, maar wil niet dat de dominante partner zich met alles bemoeit. Daar gaat het vaak mis. Als je het over de kleur van de badkamertegels hebt, heb je het eigenlijk over de vraag : wie is de best geslaagde mens.
Misschien is het zo gek nog niet om wat toe te geven ?
Dat is niet zo gemakkelijk. Men denkt snel : als ik nu toegeef, moet ik blijven jaknikken. Op die manier gaan mensen zich soms in loopgraven barricaderen. Toegeven kan goed zijn, maar je moet wel je wisselgeld opeisen.
Een verbouwing duurt al snel twee jaar. Ten koste van de vakantie. Is dat wel verstandig ?
Je kunt beter op vakantie gaan. Er even tussenuit. Dat raad ik zeker mensen aan bij wie de toestand sterk escaleert. Zorg ervoor dat je niet continu bezig bent met die verbouwing en dat je er ook niet aldoor over praat. Las in de week enkele momenten in om erover te praten en hou het daarbij. Uiteindelijk moet je er met zijn tweeën iets van maken, dat is het ideale, en als de toestand escaleert moet je daarop iets verzinnen, het is geven en nemen.
Meer info : www.jeanpierrevandeven.nl.
DOOR PIET SWIMBERGHE
Jean-Pierre van de Ven: “Smeed het ijzer als het koud is ! Neem geen beslissingen als je alleen nog tegen elkaar kunt schreeuwen.”
“Bij een verbouwing of verhuizing verdwijnt een aantal gewoontes en dan komt de machtsstrijd aan de oppervlakte.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
