Hot in het hoge noorden
Ze hebben – nog – niet de hippe reputatie van Barcelona of Londen, maar ze staan te popelen. Binnenkort trekt Weekend Knack met zijn lezers noordwaarts richting Stockholm en Helsinki, twee trendy archipelsteden die een ontspannen, kosmopolitische levensstijl naadloos weten te koppelen aan zin voor ecologie en lokale tradities.
Stockholm
Lucht, licht en water, dat is het eerste wat opvalt in Stockholm. Zweden staat samen met Finland en Nieuw-Zeeland in de top drie van minst vervuilende landen (u weet wel : die lijst die aantoonde dat België Europa’s grootste vervuiler is), en dat merk je zelfs in de hoofdstad. Stockholm telt 38 parken die goed zijn voor een derde van de oppervlakte. Een ander derde is bebouwd en het laatste stuk is water. Nog opvallend : Stockholm telt meer singles dan gelijk welke andere hoofdstad. En die blijven niet alleen op hun appartementen zitten.
Mode “Vrij basic, maar ook wel avant-gardistisch.” Dat is hoe Margaretha van den Bosch, hoofdontwerpster bij het Zweedse label Hennes & Mauritz, de Zweedse mode omschreef toen we haar er vorig jaar tijdens de Stockholmse modeweek naar vroegen. Net als in Finland zijn de bewoners van Stockholm erg modebewust en elk merk wil een winkel in de hoofdstad : upmarket in Ostermalm, mainstream in Norrmalm en langs Drottninggatan, alternatief en hypertrendy in Södermalm.
Design Zweeds design is gerenommeerd om zijn eenvoud, functionaliteit en hoge kwaliteit. De grootste vertegenwoordiger is natuurlijk de keten Ikea, maar u kent ook Volvo, Saab, Ericsson en Hasselblad. Zweeds kristal en keramiek zijn eveneens gerenommeerd. Vackrare Vardagsvara was lang de kreet : mooiere alledaagse objecten. En dus eet je in Stockholm overal van een prachtig servies, zijn winkels er goed ingericht. Een goed ontwerp is hier geen luxe. Punt.
In het Nordiska Museet (www.nordiskamuseet.se) op Strandvagen is er een permanente tentoonstelling over Zweedse interieur- decoratie, en er is traditiegetrouw de nodige aandacht voor design in het Nationaal Museum voor Schone Kunsten (Södra Blasieholmshamnen, www.nationalmuseum.se).
Architectuur De stad is gebouwd op veertien eilanden, waarvan Gamla Stan het hoogste is. “Toen begin de twaalfde eeuw de eerste huizen gebouwd werden, was het waterpeil vijf meter hoger dan nu”, vertelt historicus en gids Asa Övregild “De streek was rijk door de ijzerhandel en diende zich te beschermen tegen plunderende vijanden. Dat deden ze door het eiland ( holm) te beschermen met houten palen ( stock) in het water, een soort omheining rond de oude stad.” Door de handel sijpelden ook de Nederlandse en Duitse stijlen binnen, mooi te zien op Riddarholmen. Vandaar heb je ook een prachtig zicht op het stadshuis.
Veel gebouwen in Stockholm zijn rood, omdat dat door de ijzerhoudende grond de goedkoopste verf was. In de zeventiende eeuw werden de stadsonderdanen verplicht hun huizen geel te verven : de koning wilde een mediterrane sfeer creëren. In Katarinavägen op Södermalm zie je huizen waarvan alleen de gevels geel zijn. “Dat was het enige wat de koning zag als hij er per boot voorbijvoer”, verduidelijkt Asa.
Wie ineens alle architecturale stijlen van Zweden wil zien, moet naar Skansen, het Bokrijk van Stockholm. Of naar het Modernamuseet, waar een vaste overzichtstentoonstelling over Zweedse architectuur loopt. De kunstgalerij van Liljevalch en de Openbare Bibliotheek zijn de bekendste vertegenwoordigers van The Swedish Grace. Omdat Stockholm niet wilde achter blijven op de herbouwde Europese steden, werd er in de jaren vijftig veel nieuwbouw neergepoot. Behalve in het St-Eriksdistrict en in de Hammarby Harbour is hypermoderne architectuur ver te zoeken in de stad. Het draagt alleen maar bij aan de sprookjesachtige sfeer.
Cultuur Met zijn honderd galeries, zeventig musea en meer dan tachtig bioscoopzalen weet je dat cultuurliefhebbers in Stockholm zich alvast niet hoeven te vervelen. Een goed vertrekpunt is het Kulturhuset op Sergelstorg. Dat heeft een grote bibliotheek, tentoonstellingen, vier theaterzalen, een café en vergaderzalen. Berucht zijn de zogenaamde ‘lunchsoeptheaters’ : een voorstelling van veertig minuten terwijl je middageten nuttigt.
Met popgroepen als Abba, Ace of Base en Roxette was Zweden de derde grootste exporteur van muziek na de UK en de VS. Pop primeert nog steeds, en ook Eagle-Eye Cherry woont in Stockholm, net als de internationaal doorbrekende Tiger Lou en Jose Gonzalez. Naast de opera’s en balletvoorstellingen in de Koninklijke Opera (naast de Kungstrådgården, www.operan.se), zijn er ook prachtige klassieke concerten in het Konserthuset (www.konserthuset.se) en de Berwardhallen.
Culinair In Zweden wordt er elke dag een kookboek gepubliceerd en Stockholm alleen telt al 1600 restaurants. Tussen de middag eten de Zweden warm, en dat doen ze graag in de overdekte markt op Ostermalmstorg. Het is dringen, duwen en trekken voor een plaatsje, maar heerlijk vers en typisch Zweeds. De places to be zijn Sturehof op Stureplan en het hoge Gondolen (www.gondolen.se) op Södermalmstorg. De bistro van Rival (Mariatorget, in Södermalm, www.rival.se), het designhotel van Benny Andersson van Abba, is aangenaam druk. Echt Zweeds vind je in Pelikan Restaurant (Blekingegatan 40, www.pelikan.se). Omdat roken verboden is in cafés en restaurants zie je in de winter voor de bars gasbranders staan en tafeltjes met dekens op de stoelen. Stock- holm heeft ook gigantisch grote clubs, zoals Berns (Berzelliipark, www.berns.se). “Maar,” waarschuwt een lokale uitgaander, “je moet of een superknap meisje zijn, er eentje bij je hebben of een lokale bekendheid zijn om langs de portiers te geraken.” Even moeilijk is binnengeraken in Spy Bar op Stureplan. Bij Kharma iets verderop heb je de kans om de Zweedse prinsessen tegen te komen. Gemoedelijker gaat het eraan toe in de wijk Söder, met cafés op Götgatan en op Mosebacke, zoals het livecafé Kägelbanan (Mosebacke torg 1).
Stockholmervaringen Dat het met die de Zweedse vormgeving niet altijd even goed zat, merkt u in het Vasamuseum (Galärvarvsvägen 14). Koning Gustav Adolphus wenste in de zeventiende eeuw de rijkdom van de natie te benadrukken met een machtig schip. Toen hij de werken kwam inspecteren besliste hij dat een tweede verdieping kanonnen nog indrukwekkender zou zijn. De werfleider wees op de gevaren, maar kreeg geen gehoor. Gevolg ? Op haar maidentrip kantelde en zonk de Vasa, amper twintig minuten na uitzeilen. Halfweg de twintigste eeuw werd het quasi intact bovengehaald : er werd een heel museum rond gebouwd.
Iets lastiger om binnen te geraken is het diner van de Nobelprijswinnaars, in aanwezigheid van de koning en koningin. De Blå Hallen (blauwe zaal) heeft wel de naam maar niet de kleur gekregen, omdat de bouwheer de handgebeitelde stenen zo mooi vond. Als compensatie – de verf was al gekocht ?- werd de concerthal dan maar blauw geverfd.
Ooggetuigen David Bartal, freelance journalist voor Amerikaanse en Scandinavische magazines, trouwde twintig jaar geleden met een Zweedse. “Maar ik voel me nog steeds op bezoek.” Zijn favoriete adressen ? “Er is niet echt een bohemienwijk in Stockholm, maar Söder is as close as you can get. Ik hou van de winkels in Sankt Paulsgatan. Het is er multicultureel, je vindt er wereldmuziek, stripwinkels, sushirestaurants. Ook Bellmansgatan is leuk en Asogatan wordt steeds hipper. Op Mosebacke heb je het mooiste zicht op de stad en goede clubs en bars met verschillende stijlen.”
De Belg Halewijn Bulckaen, ontwerper bij H&M, arriveerde pas vier weken geleden. “De stad is sober en streng maar ook open en warm, gastvrij en vriendelijk. Aangenaam om wonen, proper en relatief klein en rustig. Het is het levende bewijs dat ecologie en economie samen kunnen gaan. Op modevlak lopen ze hier vooruit : wat nu hippe mode is in België, was anderhalf jaar geleden al trendy in de straten van Stockholm.” Zijn favoriete adressen ? “Gamla Stan, vooral leuk buiten de ‘openingsuren’. Dan heeft het iets magisch. Ik winkel graag in Sneakersnstuff (Åsogatan 124), in de tweedehandswinkels in Söder, bij Svenskt Tenn of bij Höganäs Keramik (Kungsgatan 41). Uitgaan doe ik in Södra Bar op Mosebacke Torg.”
Helsinki
Van op een balkon met een cocktail in de hand. Ik tel elf naakte vrouwen in het openbare zwembad beneden. Stoombad, Finse sauna of houtsauna ? Het is zowat de zwaarste beslissing van de afgelopen uren. “Hel” stond er een paar dagen geleden op mijn bagagesticker van de luchthaven. Dat blijkt nogal mee te vallen.
Mode Lang en blond : het half miljoen Finnen dat in Helsinki woont, tien procent van de nationale bevolking, ziet er opvallend jong en trendy uit. Het feit dat een tiende van de inwoners student is, heeft daar natuurlijk mee te maken. Die zijn net als de groeiende modesector : kosmopolitisch van sfeer, lokaal in uitvoering.
“Tien jaar geleden bestond er geen H&M of Zara in Helsinki. We moesten de nachtboot naar Stockholm op voor hippe kledij”, herinnert modeontwerpster Paola Suhonen zich. In 1998 richtte zij samen met haar zus Pirjo IvanaHelsinki op, een kledinglijn voor vrouwen, met accessoires en een home collection. “Toen waren we een van de eersten. Het is goed dat er ondertussen andere ontwerpers zijn bijgekomen.” Terwijl de pas afgestudeerde modestudenten in België dromen van een eigen label, kiezen de Finnen voor samenwerking. Hundpark is een merk met twaalf ontwerpers, Sohjo heeft er zeven, onder wie András Hári. “De laatste twee jaar is Helsinki echt de opwindendste stad geworden op vlak van mode”, verklaart hij. “En ik weet dat dat een gedurfde uitspraak is.”
Design Alvar Aalto (zie ook p. 30-31) was een van de eerste Finnen die buiten de landsgrenzen furore maakte. Het glaswerk van Tapio Wirkalla verleidde de Italianen en daarna de hele wereld en opende de weg voor onder andere Timo Sarpaneva en Kaj Franck. Ontwerpers als Harry Koskinen, Stefan Lindfors en het herboren Marimekko droegen de creatieve en innovatieve reputatie probleemloos de eenentwintigste eeuw binnen. Een combinatie van hightech en lowtech en respect voor lokale tradities en ecologie : anno 2006 zijn deze typisch Finse kenmerken hipper dan ooit in de internationale vormgeving.
De designgeschiedenis vindt u in de kelder van het Designmuseo (Korkeavuorenkatu 23). Actueler is het Designforum (Erottajankatu 7, www.designforum.fi). Sinds afgelopen zomer werd het Design District gelanceerd : een verzameling van onafhankelijke winkels in en rond Uudenmaankatu, Erottajankatu en Fredrikinkatu, die elk op hun manier streven naar innovatie en creativiteit in Finse mode, vormgeving of kunst.
Architectuur Finland werd pas in 1917 onafhankelijk van Rusland en dat uit zich in de architectuur. De kathedraal van Helsinki, de senaat en de hele wijk daarrond zijn Russisch : ze moesten aantonen dat het tsarenrijk nog steeds een grootmacht was. Ook de orthodoxe kathedraal Uspensi straalt een en al Russische glorie uit. De wijken Eira, Katajanokka en Ullanlinna zijn dan weer veeleer nationaal-romantisch. Het zijn nog steeds prachtige monumentale straten, te ontdekken met tram 3, die langs de Esplanadi passeert. Hij neemt u heel de stad door tot downtown Kallio.
Het trio Saarinen, Gesellius en Lindgren is verantwoordelijk voor het indrukwekkende spoorwegstation en het nationaal museum van Helsinki. Hoewel dikwijls in één adem genoemd, is het stijlverschil tussen de drie architecten duidelijk in Hvitträsk, even buiten de stad. Op een domein aan een meer bouwde elk zijn eigen privéwoning. De Academische Boekwinkel, de Cultuurhal en het Finlandia Huset zijn dan weer werk van Alvar Aalto, die tussen eind de jaren twintig en de jaren zeventig de Finse architectuur domineerde. In de jaren negentig kreeg Helsinki er een paar moderne gebouwen bij : het Operahuis aan de oevers van de Tölö en het Kiasma van architect Steven Holl, die ook het casino van Knokke voor zijn rekening neemt.
Cultuur Wat er dan in al die musea en gebouwen te zien is, staat op www.museums.fi. Met een bezoek aan het Museum voor Moderne Kunst of het Kiasma en de Kaapeli (de kabelfabriek) hebt u snel een heel accuraat beeld van de hedendaagse kunst in Helsinki. De voormalige fabriek van Nokia werd gekraakt door artiesten die daarna legaal konden blijven. In de oude fabriek zijn er nu drie musea, acht galeries, studio’s, ateliers, en dan is er nog ruimte genoeg om beurzen en evenementen te organiseren. Het tweede weekend van juli vindt er bijvoorbeeld het Koneistofestival plaats, dat elektronische muziek en kunst met elkaar verbindt. Het cliché wil dat de Finnen kampioen zijn van heavy en black metal. Half juli is er het Tuskafestival (letterlijk het pijnfestival) in het Kaisaniemi park, dat veel buitenlandse metalliefhebbers aantrekt. The Rasmus en Bomfunk MC’s bewijzen dat Finnen ook andere genres aankunnen. Kimmo Pohjonen en Värttinä zouden wel eens verantwoordelijk kunnen zijn voor de wereldwijde folkrevival, klinkt het bij kenners.
Culinair Verse vis en vlees is er in overvloed, en naargelang de seizoenen ook bessen, groenten en fruit. Vooral de pure en lichte Finse keuken valt op, al zijn ook de trends uit Spanje tot hier geraakt. Chez Dominique (Ludviginkatu 3, www.chezdominique.fi) is goed voor twee Michelinsterren en staat dus garant voor fijn dineren. Hoewel ook uitstekend qua menu telt vooral de dresscode in het trendy Mecca (Korkeavuorenkatu 34, www.mecca.fi), net als in Via (Ludviginkatu 8), dat bekendstaat voor zijn Italiaanse wijnen. Letterlijk een toprestaurant is de Savoy, al sinds de jaren dertig. Het is gelegen op de hoogste verdieping van een gebouw op de Esplanadi en is ingericht door Alvar Aalto (Eteläesplanadi 14, www.royalravintolat.com/savoy). Sneller is een lunch op de markt op Kauppatori : levendig vers en populair bij de locals. Onder de oranje tenten zie je alle lagen van de bevolking : vissers, bankdirecteurs, arbeiders en bedienden. Finnen zijn bierdrinkers – met zijn allen zo’n 400 miljoen liter per jaar – maar ook grote fans van shooters : sterke drank in een klein glaasje. Andere Finse specialiteiten ? Salmiakki op basis van drop en Valkovenàläinen, een soort White Russian maar in plaats van vodka met hun eigen koskenkorva.
Helsinki-ervaringen Paola Suhonen van IvanaHelsinki neemt ons per boot mee naar haar zomerhuis, op een van de honderden eilanden die de stad omringen. De hond Afo installeert zich onder tafel. We krijgen er op de barbecue opgewarmde leipajuusto (letterlijk broodkaas) met bergbraambessensaus, drinken thee en koskenkorva, gaan in haar sauna en bespreken tussendoor ook nog eens de Finse mode. “Dit is echt mijn favoriete plek om energie op te doen.”
De batterijen opladen kan ook in de openbare sauna. Het Yrjönkatuzwembad (Yrjönkatu 21b) is sinds 1928 open en was het eerste openbare zwembad in het land. Het is een van de meer dan één miljoen sauna’s in Finland, maar met zijn classicistische architectuur een parel. Maandag, woensdag, vrijdag en zondagnamiddag alleen voor vrouwen, de andere dagen alleen voor mannen. In de saunabar (Eerinkatu 27, Kamppi, www.saunabar.fi) is er livemuziek en staan er biljarts.
Ooggetuigen Julie Sylvester uit Bermuda, curator in het Hermitagemuseum van Sint-Petersburg, ontmoet ik in Aero Design (Yrjönkatu 8), een van haar favoriete adressen. “Ik heb hier een appartementje. Helsinki is net iets frisser en nieuwer dan de andere Scandinavische steden. De stad is licht en ruim, overal is plaats. Ook de efficiëntie bevalt me : je betaalt de tram met een sms. Zelfs de koude valt goed mee.”
Niet akkoord, zegt Mirek Traskman, filosoof en jonge vader : “Het kan hier erg deprimerend zijn in de winter. Overal in Finland eigenlijk.” Al koos hij wel voor Helsinki om zijn kinderen op te voeden : “Het is hier klein, maar heeft de voordelen van een stad : cinema’s, bars, winkels.”
Alle info over de lezersreis van Weekend Knack naar
Stockholm en Helsinki : p. 29 .
Praktisch
Helsinki
Reis : twee uur vliegen, het vliegveld is vlak bij het centrum.
Documenten : identiteitskaart volstaat.
Klimaat : mei tot juli zijn het aangenaamst, in de winter kan het -20 °C zijn.
Munt : euro.
Info : www.mek.fi, www.hel2.fi/tourism.
Stockholm
Reis : goed twee uur vliegen. Landen kan op de luchthaven van Bromma, 8 km van het centrum, of op Arlanda, 40 km buiten de stad. Met de expresstrein (20 euro) amper 20 minuten van het centraal station.
Documenten : identiteitskaart volstaat
Klimaat : mei tot juli zijn het aangenaamst, sneeuw in de winter maakt de stad extra sprookjesachtig.
Munt : Zweedse kroon (1 euro = 9,3 SEK)
Info : www.stockholmtown.com,
of in het Sverigehuset (Zweeds huis), Hamngatan 27
(ingang Kungsträdgården), +46 8 508 285 08.
Stockholm
Mode
Favoriete adressen van Helena Mellstrom, marketingmanager van de Swedish Fashion Council :
Jus : “Jonge Zweedse mode with an edge“, Brunnsgatan 7.
Nordiska Kompaniet (NK) : “De bekendste department store van het land, met zowel internationale labels als Zweedse merken.” Hamnagatan.
Ahlens : “Ook een department store. Met een verdieping voor vrouwen en een erg leuke jeansafdeling met de Zweedse merken Acne en Nudie”, Drottninggatan.
Bruno : “Modern winkelcentrum. Hier kun je de drie Zweedse W’s kopen : de labels We, Whyred en Way. In dezelfde straat vind je C/O Stockholm en Designtorget Mode, waar veel jonge ontwerpers te koop zijn.” Allemaal in Götgatan in Södermalm.
Design
Aanraders :
Svenskt Tenn, een klassieker, Strandvägen 5.
Nordiska Galleriet, met Scandinavische klassiekers en nieuwkomers, Nybrogatan 11, www.nordiskagalleriet.se.
Designtorget, met zelfs Belgisch design, Gallerianwinkelgalerij onder Sergelstorg.
Konsthantverkarna, een coöperatieve die al in 1951 opgericht werd, Södermalmstorg 4, www.konsthantverkarna.se.
Blås&knåda, keramiek van jonge ontwerpers en klassiekers, Hornsgatan 26, www.blasknada.com.
Osterlänggatan : in tegenstelling tot zijn broertje Västerlanggatan niet bepakt met souvenirshops, maar met authentieke winkels met ambachtelijk handwerk.
Helsinki
Mode
De favoriete kledingwinkels van Hammi Mettinen, de vrouw achter het label Lustwear :
Liike, Finse en Britse mode, Yrjönkatu 25.
Asuna, Fredrikinkatu 24.
KoneHelsinki, mannenkleding, Annankatu 21, www.konehelsinki.com.
Lux, Uudenmaankatu 26, www.lux-shop.com.
Myymälä, galerie en winkel in één, Uudenmaankatu 23, www.myymala2.com.
De favoriete kledingwinkels van András Hári (Sohjo) :
Myllämmä.
Secco, politiek correcte en milieuvriendelijke kleding en accessoires van onder andere GlobeHope, Fredrikinkatu 33, www.seccoshop.com.
Hundpark, Albertinkatu 46, www.hundpark.net.
Design
Favoriete plekken en activiteiten van interieurarchitect Kaisa Blomstedt.
De architectuur in Katajanokka.
Restaurant Kosmos : “Bijna mijn woonkamer. Samen met Sea Horse vertegenwoordigt het de traditionele Finse restaurantcultuur die je nergens anders vindt.” Kalevankatu 3, www.ravintolakosmos.fi. Sea Horse, Kapteeninkatu 11.
Suomenlinna en de stad van in een sightseeingbootje op zee.
Een nachtelijke zwempartij op het Hietaniemistrand.
Cultuur
Livemuziek in Tavastia (Urho Kekkosenkatu 4, www.tavastiaklubi.fi), bij On the rocks (Mikonkatu 15, naast het treinstation) en in de nieuwe club Kuudes Linja (Hämeentie 13). Jazz in de Feeniks-klubi (P. Rauttienkatu 9, naast het parlement), waar studenten van de academie optreden en rondhangen. Dansmuziek in Mbar (Mannerheimintie 22, www.mbar.fi) en in het Gloria Kulttuuriarena (Peini Roobertinkatu 12). Vinyl (yliopitonkatu 8) is bar en recordshop in één. Helsinki telt in de zomer ook vele festivals in open lucht (www.helsinkifestival.fi).
Culinair
De favoriete bars van freelance barmannen Timo Siitonen en Niko Autti :
Bar Atelier, op de hoogste verdieping van Hotel Törni (Kalevankatu 5) bekend voor het uitzicht.
Rose Garden (Iso Roobertinkatu 10, www.clubrosegarden.com), letterlijk en figuurlijk underground.
Teattri op de Pohjoisesplanadi 2, waar ’s lands vips rondhangen.
Cafe Bar 9 en Abo in Uudenmaankatu, rustige praatcafés.
Finland in België
Halla Design : mode en interieur-accessoires van merken als Limbo, IvanaHelsinki, Tonfisk, GlobeHope… Leopoldstraat 18, Antwerpen, www.halla-antwerpen.com.
De tentoonstelling Nanny Still : ambassador of design loopt nog tot 17 april in Designmuseum Gent, Jan Breydelstraat 5, 09 267 99 99, www.designmuseumgent.be, vanaf 2,50 euro.
Leen Creve
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier