Al zit het verborgen achter een vijgenblad of schelp, bij een antiek beeld of schilderij trekt het ‘onzichtbare geslacht’ de aandacht. Het boek Cache-Sexe toont hoe ingenieus kunstenaars de pudenda verstopten, zelfs met een kreeft.

Eeuwenlang hebben kunstenaars zich in bochten moeten wringen om te voldoen aan de eisen van censoren die als de dood waren voor het vertoon van menselijk naakt. Het pikante verhaal van deze praktijken werd in een kunstboek gegoten door twee gereputeerde Franse kunsthistorici : Sylvie Aubenas en Philippe Comar.

Voorhistorische beeldhouwers hadden duidelijk minder pudeur, ze toonden zonder schroom voluptueuze venusfiguren en de ‘statige’ fallus van de man. Naarmate het meer om ‘kunst’ ging, werd de voorstelling delicater, ook in de oudheid. En zeker in de vrij preutse middeleeuwen, toen schilderijen geslachtloos naakt lieten zien. Middeleeuwse vrouwen lijken op barbiepoppen met een uitgegomd geslacht. Van de renaissance zou je verwachten dat minder verdoezelend werd opgetreden, maar ook in die tijd werd flink wat verstopt, en nog meer achteraf. Zoals bij de Adam en Eva die vluchten uit het Paradijs van Masaccio. Hij schilderde de figuren in 1428 op een kapelmuur in Firenze. Aanvankelijk waren ze poedelnaakt, daarna kregen ze een bladerenguirlande tussen de benen, die pas in 1985 bij een restauratie werd verwijderd. Met Michelangelo leek het hek van de dam. Op zijn Laatste Oordeel in de Sixtijnse kapel schitterden honderden ‘echte’ naakten. Zes jaar na de voltooiing, in 1541, zorgde dat voor zoveel schandaal dat de paus – en na hem vele opvolgers, eeuwenlang, tot in de twintigste eeuw – beval om de details aan te kleden. De overschilderingen werden zelfs niet verwijderd bij de restauratie in 1994, omdat ze nu eenmaal een deel van de geschiedenis zijn.

AFGEHAKTE PLASSERS

In de reserve van het Vaticaan vind je nog laden vol afgehakte marmeren plassers, die ooit verwijderd werden van antieke beelden om te worden vervangen door vijgen- of druivenbladeren. In 1857 beval de Britse koningin Victoria, bekend om haar preutsheid, om de geslachtsdelen van de plaasteren David van Michelangelo in het Victoria & Albert Museum te vervangen door een blikken blad. Tegenwoordig ligt zijn afgehakte lid aan zijn voeten, geëxposeerd in een glazen kastje. Maar ook de Franse Revolutie, die nochtans geroemd werd voor haar hang naar vrijheid, bleek, als reactie op de zogenaamde losbandigheid in Versailles, een periode in te luiden van strengere moraal en minder erotisch getinte kunst.

Met de komst van de fotografie werd de naaktfoto wel een hype. En in 1866 pakte kunstschilder Gustave Courbet uit met L’Origine du monde, een schilderij dat alleen de intiemste plek van een dame exposeert. Hij toonde gewoon alles, ook het schaamhaar, wat zelfs de Grieken en Romeinen niet lieten zien.

Maar daarmee verdween de cache-sexe niet uit de kunst. Integendeel. De surrealisten bijvoorbeeld kickten erop. In 1950 bedacht Marcel Duchamp een eigen versie van het erotische tableau van Courbet, namelijk de Feuille de vigne femelle, een soort bronzen presse-papier die de afdruk is van de vrouwelijke schoot. Maar zelfs daarmee kon hij nooit Albrecht Dürer overtreffen die de mannelijke ‘fluit’ ooit verstopte achter een koperen waterkraan !

Het kunstboek ‘Cache-Sexe, Le Désaveu du sexe dans l’art’ is een uitgave van La Martinière, 52 euro.

DOOR PIET SWIMBERGHE