Tessa Vermeiren
Tessa Vermeiren Tessa Vermeiren is voormalig hoofdredactrice van Knack Weekend

Eind vorig jaar zette de Scottish Natural Heritage een project op, om het eiland Rhum in de Hebriden opnieuw wat ruimer te bevolken. Doel was het te gaan exploiteren als natuurreservaat, dat door toeristen bezocht zou kunnen worden. Een dertigtal mensen wilde wel verkassen naar de vrije natuur. Iedereen werkte voor de SNH, met de huisvesting was het nog even behelpen, maar er zouden spoedig nieuwe woningen gebouwd worden. Wellicht ook onder de invloed van allerlei televisieshows waarbij sportieve, avontuurlijk aangelegde lui gedropt werden op onbewoonde eilanden om er voor het oog van de camera te proberen samenleven, leek dit voor de kandidaat-bewoners een aanlokkelijk en allicht ook wel romantisch project. Hoe vaak verzucht een mens niet dat hij de stress, de vervuiling, de hectische verkeersdrukte of de consumptiemaatschappij beu is? Dan krijg je zo’n kans en je wordt er nog voor betaald ook.

Zoals u weet, is het die televisieprogramma’s vooral te doen om de manier waarop mensen elkaar als eenling of als groep pesten, kleineren, afmaken, dwarsbomen. Ook wel ondersteunen en aanmoedigen, maar dat levert minder aangrijpende televisie op. Ik vermoed ook dat het eerste gedrag frequenter voorkomt dan het tweede. Want als het op overleven aankomt, is het voor de meesten onder ons toch eerst oom en dan oompjes kinderen. De mensentuin is geen glad groen grasveld, dat hebben psychologen met klinische experimenten al uitvoerig genoeg aangetoond. Op Rhum was het dan ook binnen de kortste keren raak.

Aan het eind van de winter bleek minder dan de helft van de twintig bewoners en de dertig nieuwkomers over te blijven. De rest had zijn biezen gepakt. Het wou niet zo lukken, zei de plaatselijke dokter, die bijna iedereen over de vloer had gekregen met symptomen van stress en depressie. Koppels gingen uit elkaar, nieuwe paren werden gevormd. Mensen konden de eenzaamheid en de afzondering niet aan. De sociale druk van de kleine gemeenschap woog zwaar. Kortom, alles wat een mens kan meemaken, hebben ze daar beleefd.

Altijd weer gaan mensen op zoek naar een paradijselijke ervaring. Toch weten we – bij manier van spreken al sinds Adam en Eva – dat gelukzaligheid en volmaaktheid alleen in stand gehouden kunnen worden met technieken die iets weg hebben van de banale leugen. Het kan soms even duren: voor de tijd van een verliefdheid, de tijd van een vakantie. Voor de rest hou je beter voor ogen dat je met veel minder genoegen zal moeten nemen.

Een mens droomt er wel eens van een soort Robinson te zijn, een kleine held die zijn eigen wereld gestalte geeft. Er zijn zeker eenlingen die daar ook in slagen, maar meestal niet op commando. Veelal ook in relatieve eenzaamheid of in het gezelschap van een compagnon die ze zelf hebben gekozen.

Zelfs al heb je veel geld en alle middelen om de romantische illusie te proberen beheersen, dan nog is het paradijs niet te waarborgen.

In Nederland is men nu bezig met het bouwen van nieuwe, dure woongelegenheden die het uiterlijk hebben van middeleeuwse burchten. Midden in het groen, bij ’s Hertogenbosch bijvoorbeeld, trekken hedendaagse architecten luxueuze getto’s op in een historiserende stijl. Ze zijn zo aangelegd en ingeplant dat wie er niets te zoeken heeft – de gewone, sjofele passant – er de esthetiek niet kan verstoren. Het weidse groen en de beboste binnenplaats zijn voorbehouden aan de rijke bewoner, die zijn auto ondergronds parkeert en vanuit zijn dure, ruime kasteelflat de illusie krijgt dat hij heerst over het geĆÆdealiseerde weidse landschap. In een land met honderden kilometers banale rijtjeswoningen moet dit wel een paradijs lijken. Maar straks komen ook daar de burenruzies, bijvoorbeeld over wiens kind zijn mountainbike liet slingeren op het zorgvuldig gekamde grasveld, of eindeloos gemeier over de vraag of er nu hosta dan wel zilvervaren in de perken moet worden aangeplant.

Ach, geld of geen geld, het paradijs blijft een illusie.

TESSA VERMEIREN

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content