We zijn altijd en overal bereikbaar. Want positief ingestelde, ambitieuze mensen moeten om het even waar en wanneer kunnen werken. In de auto, op het vliegtuig en thuis met de kinderen spelend aan hun voeten. Door alles te vermengen, komt de ademnood nog sneller.

Kwali-tijd, Steven Poelmans, Lannoo Tielt, 192 pag.

S teven Poelmans, psycholoog en marketeer, Assistant Professor People Management aan de IESE Business School van de universiteit van Navarra in Barcelona, doet al een tijd onderzoek naar het managen van het werk-gezinconflict in bedrijven en het ontwikkelen van gezinsvriendelijke Human Resources-maatregelen.

Meestal bekijkt hij de zaak vanuit het bedrijfsstandpunt. Zijn boek Kwali-tijd,dat eind augustus verschijnt bij Lannoo, ontleedt het persoonlijke gevecht van de mens met de tijd op zoek naar levenskwaliteit.

Kairos

Er zijn twee soorten tijd en daar moeten we ons van bewust zijn, vindt Steven Poelmans : de chronos, de rechtlijnige, ongenadige, meetbare tijd en de kairos, de tijd die je als een cirkel zou kunnen voorstellen. De tijd die er is en waarvan men een onderdeel is, de tijd van het juiste moment, van de cyclische bewegingen in het leven en de natuur. Als men zich argeloos overgeeft aan de onverbiddelijk voorttikkende tijd, komt het juiste moment, het moment van rust en genieten, het moment van bewust leven steeds meer in het gedrang. Als men aan mensen vraagt om de tijd die ze aan werken (chronos) en aan privé-leven (kairos) besteden in te schatten, hebben ze de neiging om de eerste te minimaliseren en de laatste te overschatten. Dat illustreert volgens Steven Poelmans treffend het verschil en het conflict tussen beide.

“In onze jachtige maatschappij zijn we het contact verloren met ons kostelijkste bezit, het voertuig dat we elke dag weer gebruiken om onszelf te vervoeren en met anderen te communiceren : ons lichaam. Er is een sterke wil nodig om weer in contact te komen met onszelf en opnieuw onze natuurlijke cycli te gaan volgen”, schrijft hij.

Poelmans zou geen managementprofessor zijn als hij daartoe niet een methode aanreikte. Maar die is niet alleen van nut voor druk-drukke zakenmensen. Iedereen die het gevoel heeft dat het leven hem door de vingers glipt, kan er iets uit leren.

Het basisprincipe is dat je op elk moment heel goed moet weten wat je wilt in het leven, je moet je Levensbestemming voor jezelf duidelijk formuleren, in functie daarvan moet je je Doelstellingen afbakenen en Prioriteiten stellen. Die formule, LDP, komt door het hele boek terug en is een handige checklist. Poelmans vergelijkt leven zonder duidelijke bestemming met shoppen in de supermarkt met een lege maag. Alle verleidingen komen op je af en je kunt niets weerstaan. Een latent gevoel van onbevredigdheid is het resultaat. Om nog te zwijgen over al de verspilde tijd, het verspilde leven.

De jacht op tijdrovers

Een van de eerste tips van Steven Poelmans is : schep orde in uw leven. Gooi alle ballast weg. Ruim bijvoorbeeld uw kleerkast uit en ontdoe u van alles wat u niet meer courant gebruikt. Zo besteedt u dagelijks al minder tijd aan selectie. Maak uw werkomgeving zo sober mogelijk, gooi alle aandacht afleidende prullen van uw werkblad en van de muren. Doe de deur van uw kantoor dicht, als u dat nodig vindt.

Ban de tijdrovers uit uw omgeving. Wij zijn verslaafd aan e-mail, gsm, televisie. Lees uw e-mails slechts één of twee keer per dag, zet dat waarschuwingsbelletje af. Schakel geregeld die mobiele telefoon uit. Richt uw huis zo in dat bepaalde hoeken bestemd zijn voor één bezigheid, zoals lezen bijvoorbeeld. Als u ergens geconcentreerd mee bezig bent, geniet u immers meer. Zet de televisie op een plek waar u speciaal naartoe moet om te kijken, niet centraal in de zithoek. De som van alle minuten die we op een dag kwijt raken aan onnuttige bezigheden is veel hoger dan we ons kunnen voorstellen.

“De meeste dingen van waarde zijn weerloos. Kwalitijd is een kostbaar geschenk en om te kunnen bestaan, heeft het bescherming nodig”, zegt Poelmans.

Misschien is uw dagelijkse routine ook wel aan revisie toe. Moet u wel eerst de post bekijken als u ’s ochtends aankomt op kantoor ? Is die borrel na het werk op vrijdag geen verplichte corvee geworden ? Moet u wel bij elke vergadering zijn waarop u wordt uitgenodigd, kunt u uw inbreng niet vooraf schriftelijk doen ? Is dat zwemmen op dinsdagavond met die vriendin geen routine geworden ? Kortom, uw hele tijdsgebruik privé en professioneel is aan een weging toe. U zult verbaasd staan hoeveel van uw vastgeroeste gewoonten kunnen worden weggesnoeid, om kwalitijd te scheppen.

Het zwakke systeem

“Het probleem met ons privé- of gezinsleven is dat het zwakke systemen zijn”, schrijft Steven Poelmans. “In vergelijking met het werk, dat een sterk systeem is, wordt het privé-leven niet beschermd door agenda’s, prestatiebonussen en sancties bij afwezigheid. Daarom moeten we ons privé-leven zien om te vormen tot een sterk systeem en wel door het te structureren, afspraken te maken en grenzen te stellen.” Tijd scheppen voor wat werkelijk van belang is binnen uw LDP.

Een van de simpelste manieren om uw privé-sfeer te beschermen tegen tijdrovers is gewoon de indruk te wekken dat u thuis off line bent. Hou de boel in de gaten, maar reageer niet onmiddellijk.

Leer dat het woord nee niet noodzakelijk een belediging is. Mensen die geen nee kunnen zeggen, zijn te zeer afhankelijk van hun eigen behoefte aan goedkeuring. Je kunt ook nee zeggen tegen uitnodigingen voor feestjes en vergaderingen als je vindt dat die vreten aan de kwalitijd die u voor uw gezin of voor uzelf wou reserveren. Laat u niet telkens weer verleiden, om daarna weer met schuldgevoelens naar huis te gaan.

De beste manier om uw kwalitijd te bewaken, is discipline, zegt Poelmans, en een gezond tijdsdieet. Dat laatste wil zeggen : afwisseling in het menu, dus niet lange tijd alleen maar werken of alleen maar vakantie, maar een gezonde variatie brengen. Wijze mannen en vrouwen zijn volgens Poelmans voor alles gericht op het scheppen van harmonie voor zichzelf en hun naasten. En die harmonie is veel gemakkelijker te bereiken als slechts een paar elementen op elkaar inwerken. Niet het materiële leven is het belangrijkste bij het scheppen van kwalitijd, maar wel “de eigen binnenlanden, de intieme en sociale wereld van vriendschap en liefde”.

Ken uzelf

Geen twee mensen zijn hetzelfde, dus het heeft ook geen zin ze allemaal in één mal te gieten. Om een begin te maken met zelfkennis is het belangrijk zijn sterke punten te kennen zonder de zwakke punten te negeren. Want ook in de zwakke punten zitten bronnen voor creativiteit verborgen. “Onze kracht is nauw verbonden met onze zwakheden”, schrijft Steven Poelmans. “Als we onze zwakheden neutraliseren, ondermijnen we daardoor misschien ook onze sterke punten.” Genieën die eenzijdig ontwikkeld zijn, blijken vaak ongelukkige mensen. Iemand die op twee benen loopt, is evenwichtiger en heeft een meer bevredigend leven. Daar gaat het toch om tenslotte. Men moet niet alle kwaliteiten binnen zichzelf alleen proberen te vinden, maar een verbinding trachten te maken met complementaire mensen. Een visionair iemand die geen project kan afronden, kan beter in team werken met iemand die sterk is in planning en organisatie. Samen kunnen ze veel sterker worden én meer voldoening putten uit hun werk. Misschien geldt dat ook wel privé. Twee mensen die elkaar aanvullen, kunnen een bevredigender relatie hebben dan twee die te zeer op elkaar lijken.

Steven Poelmans brengt in zijn boek een aantal methoden aan om een analyse te maken van zwakke en sterke punten, van de manieren waarop wij de wereld waarnemen en problemen analyseren en oplossen.

Een van de belangrijkste wegen die Poelmans aangeeft om de stress te bestrijden, is het moment van reflectie, meditatie zelfs. “Vanwege het grote aantal kortetermijnprojecten en de druk die deze meebrengen, raken we gebiologeerd door het dringende, terwijl we het belangrijke, onze doelstellingen op lange termijn, uit het oog verliezen.”

“We zouden de gewoonte, de automatische reactie moeten ontwikkelen om ons te ontspannen, om ons los te maken van onze omgeving, om na te denken en bewust te handelen.” Dat is kwalitijd voor onszelf scheppen. De tijd maken om te reflecteren in hoeverre de formulering van onze levensbestemming nog klopt, of onze doelstellingen en prioriteiten nog gefocust zijn op die bestemming. Dat is een actieve bezigheid, zij het een innerlijke. Het is zeker geen synoniem voor een uiltje knappen in de zon.

Verbondenheid

De beste momenten in het leven zijn die waarop men zich ten volle verbonden voelt met een ander mens. Het kan zowel in het professionele veld gebeuren als privé, dat zo’n ogenblik als kwalitijd wordt ervaren. Waarom dan niet bewust proberen zulke ervaringen te creëren ? Ook in onze contacten met anderen is het beter selectief te zijn. Zij moeten voor ons iets wezenlijks betekenen of wij moeten voor hen iets wezenlijks kunnen betekenen. De rest is tijdverlies. Dat is geen egoïstische redenering, benadrukt Steven Poelmans. Er zijn verschillende manieren van communiceren en het is belangrijk de lagen te zien om uw precieze betrokkenheid of uw bijdrage in de relatie te kunnen inschatten.

Wie optimaal contact met mensen wil, professioneel of privé, moet ook andere dingen die zijn geest in beslag nemen kunnen loslaten. Probeer het maar eens om opzettelijk niet meer aan iets te denken dat zonet nog in uw hoofd zat. Dat kan eigenlijk alleen door u volkomen op iets nieuws te concentreren.

Dat geldt ook voor het omschakelen van het werk naar thuis bijvoorbeeld. Veel mensen oordelen dat dat overbodig is, dat ze gerust hun werkproblemen mee kunnen nemen in het weekend, dat ze er dan rustiger over kunnen nadenken. Maar beter is het dan iets heel anders te gaan doen. Dat kan voetballen zijn, tuinieren, koken, een boek lezen, met de kinderen ravotten. Als u zich daar helemaal op concentreert, is de kans groot dat u daarna de professionele perikelen met een frisse kijk benadert en er sneller uitkomt.

Flexibele supermensen

Beschikbaarheid en flexibiliteit zijn twee toverwoorden geworden in het leven van werkende mensen. Tegelijk zijn het twee valkuilen.

“De beschikbare types noemen het een bewuste keuze”, schrijft Steven Poelmans. “Als ze geld willen verdienen of carrière willen maken, zo redeneren ze, dan is het nu of nooit. Vaak zijn het mannen of vrouwen van 25-35 jaar, die net aan een carrière begonnen zijn en die aanvaarden dat hun werk zal overlopen in hun persoonlijk leven omdat dat in die levensfase eenmaal normaal is. Ze houden zichzelf voor dat daar later wel verandering in komt, maar voorlopig is het gewoon een onontkoombaar feit dat een carrière beginnen en een gezin vormen, samenvallen. Vooral mannen zijn geneigd om de verantwoordelijkheid voor het gezin helemaal door te schuiven naar hun vrouwen, zodat ze voor honderd procent beschikbaar zijn voor hun werk.”

Anderen gaan prat op hun ‘flexibiliteit’.

“Die flexibiliteit stelt mensen in staat om kansen te grijpen zodra die zich voordoen, in te spelen op de wisselende eisen die gesteld worden door het werk of het persoonlijke leven, en om een sterk gevoel van controle te ontwikkelen, wat hun kracht en zelfvertrouwen schenkt”, schrijft Poelmans. Maar : “Dezelfde flexibiliteit is er ook de oorzaak van dat ze nooit rust vinden, dit type blijkt het meest aan stress te lijden.”

Flexibiliteit blijkt volgens hem in vrijwel alle gevallen eenrichtingsverkeer te zijn. Het werk profiteert van de flexibiliteit ten nadele van het privé-leven.”

En dan zijn er de ‘supermensen’. Vooral supervrouwen, volgens Steven Poelmans. Die willen het beste van twee werelden : succes oogsten in hun beroep, én een goede ouder en echtgenoot zijn. Conflicten zijn onvermijdelijk. Dat zijn de perfectionisten die het zichzelf en anderen bijzonder moeilijk kunnen maken.

Wat Poelmans separatoren noemt, zijn mensen die een strikte scheiding maken tussen werk en privé. Mannen vooral, die thuis weigeren over hun werk te praten, maar die bijgevolg ook geen beroep kunnen doen op de regenererende energie van een partner als het op het werk scheef zit. Zo’n soort mensen is vaak eenzaam, ze staan er – gewild of ongewild – alleen voor.

Ideaal lijken de mensen die erin slagen in het ‘hier en nu’ te leven, die beseffen dat de reis de bestemming is. Die ernaar streven harmonie te brengen tussen werk en privé. En degenen die wijs genoeg zijn om te begrijpen dat met de verschillende fasen in een leven ook de opstelling tegenover werken en presteren moet evolueren. Dat elke ontmoeting een kans kan zijn, mits ons ‘erin onder te dompelen’.

Ideaal bestaat niet

Steven Poelmans’ voornaamste les in Kwali-tijd is : wees niet rigide, maar wel zeer bewust van je keuzes. Neem afstand van de situatie, probeer je letterlijk in te beelden wat de consequenties van je beslissingen zijn, maar blijf flexibel. Dé ideale houding, die voor een heel leven geldt, bestaat niet :

° Altijd beschikbaar en dus onmogelijk om mee te leven en altijd een beetje afwezig.

° Altijd aan het segmenteren en dus vreselijk rigide.

° Altijd supervrouw/man en dus zo hyper dat u op het punt staat erbij neer te vallen.

° Altijd in het hic et nunc, en dus irritant diepzinnig.

° Altijd harmonieus, en dus voorspelbaar en saai.

Niet wérken is het belangrijkste in het leven, maar het leven zelf. De grote momenten als verliefd worden, kinderen krijgen, ziek zijn, doodgaan. “We leiden ons leven alsof er geen eind aan zal komen, dit is de fundamenteelste reden waarom het ons zo zwaar valt om kwalitijd in ons leven te brengen”, schrijft Poelmans. Wie dicht bij zichzelf blijft en de voeling met de levenscycli niet verliest, zorgt voor kwalitijd voor zichzelf en voor wie hem of haar liefheeft.

“De onhandigheid waarmee veel mensen door het leven struikelen, is gebaseerd op de wens om meer te hebben dan wat alle anderen lijken te willen hebben (conformisme), de wens om te doen wat anderen ons graag willen laten doen, zelfs als dat tegen onze eigen natuur indruist (totalitarisme), of het verlangen om plezier te hebben en lijden en dood te vermijden (hedonisme)”, schrijft Poelmans in zijn filosofische slothoofdstuk.

Tekst Tessa Vermeiren

Leven zonder duidelijke bestemming is te vergelijken met shoppen in de supermarkt met een lege maag. Alle verleidingen komen op je af en je kunt niets weerstaan. Een gevoel van onbevredigdheid is het resultaat.

ôWe leiden ons leven alsof er geen eind aan zal komen, dit is de fundamenteelste reden waarom het ons zo zwaar valt om ‘kwalitijd’ in ons leven te brengen.”

De beste momenten in het leven zijn die waarop men zich ten volle verbonden voelt met een ander mens. Het kan zowel in het professionele veld gebeuren als privé, dat zo’n ogenblik als ‘kwalitijd’ wordt ervaren.