De Zweedse groep Hedningarna haat stilstand. Op “Karelia Visa”, met zekerheid een van de platen van het jaar, blijven ze bouwen aan de muzikale brug tussen verleden en heden.

De Zweedse groep Hedningarna blijft evolueren, daartoe af en toe geholpen door het lot. Het sterke triumviraat blijft: leider/drummer Björn Tollin, fiddler/instrumentenbouwer Anders Stake en luitspeler Hallbus Totte Mattsson, maar bij de overige groepsleden is het een komen en gaan. En het effect van de shots vers bloed is telkens weer duidelijk te merken.

Amper een maand voor ze op tournee vertrokken – ze waren ook te zien op het festival Klinkers in Brugge – verliet frontvrouw Sanna Kurki-Suonio het collectief. Liisa Matveinen sprong meteen in. Het op korte tijd instuderen van de nummers was voor haar geen enkel probleem. Ze was immers geen onbekende voor Hedningarna. Zij was het die de andere zangeressen van de band – en ook de meisjes van de zielsverwante groep Värttina – inwijdde in de beginselen van het runo-zingen. “Ik was een van de eersten die folkmuziek studeerde in Finland”, verklaart Matveinen.

De runo-zangstijl stamt uit Karelia, een Fins gebied waarvan in 1945 een groot gedeelte werd ingelijfd door Rusland. “Runo-songs bedienen zich van een apart, oud taaltje”, legt Matveinen uit. “Het is Fins, maar geen spreektaal. Een soort poëzie die al eeuwen onze volksliedjes typeert. In 1835 verzamelde Elias Lönnrot de beste folksongs in het epos Kalevala. Daardoor bleef de traditie bewaard en kweekten de Finnen een sterke identiteit. Runo-zang heeft een heel eigen ritme en een rauwe stijl.”

“Het was die rauwheid, maar ook de meerstemmige koorzang die ons aansprak”, verklaart Björn Tollin. Hedningarna, tot dan een instrumentaal trio, ging in ’90 op zoek naar vocale versterking. Het Finse piepjonge tweetal Sanna Kurki-Suonio en Tellu Paulasto beschikte over stemmen die de sound van de groep als gegoten zaten. Tollin plukte de meisjes prompt van de schoolbanken.

“Onze muziek had al iets brutaals en wrangs. Hun runo-zang versterkt dat nog. Waar dat duistere kantje vandaan komt? Misschien is het te wijten aan onze Scandinavische roots. Ga maar wandelen in onze donkere, eindeloze wouden en je begrijpt wat ik bedoel.”

In de cd-boekje zitten de in het Engels vertaalde teksten van Karelia Visa, sla die er maar op na. De songs uit lang vervlogen tijden waren al gemarineerd in weemoed. Het verlies van de onschuld stond centraal, en het verlangen naar de onbekommerde kindertijd. Geen wonder dat de auteurs van de liedjes die gevoelens ventileerden, want eens volwassen, diende het beboste land bewerkt. De mensen waren arm en moesten ontiegelijk hard zwoegen om het hoofd boven water te houden. Het enige vertier dat ze kenden, was het dansen van de polska, een Finse variant van de polka. “De mensen zweetten de frustraties uit hun lijf”, zegt Tollin. “Het waren wilde feestjes, ze dansten tot ze in trance raakten. De kerk kwam ertegen in opstand, de polska werd ‘de muziek van de duivel’ genoemd, violen werden verbrand. Het karakter van die polska-fuiven is te vergelijken met dat van de rave-scène vandaag, die ook in een zweem van illegaliteit heeft, en onder meer door het vermeende druggebruik door velen wordt verguisd. De dansmuziek van weleer had dezelfde soort magie als techno, en dat bracht ons op het idee om samplers en drummachines te gebruiken bij het vertolken van polska’s. In de zomer zijn er in Zweedse schuren nog altijd dansavonden in de oude stijl. De ene na de andere fiddler springt op het podium en de mensen huppelen de hele nacht door.”

Hedningarna staat met één been stevig in het verleden, maar is ook een groep van de jaren ’90. Hun optredens zijn niet te klasseren onder brave folklore, want ze hebben de power van een rockconcert. Als jonge kerels zaten Tollin, Stake en Mattsson in harde gitaargroepjes, beïnvloed door Jimi Hendrix, Black Sabbath en Led Zeppelin. Ze introduceerden stage dive en pogoën in het folkwereldje, wat de puristen danig opschrikte.

“De stap naar folk was niet groot”, zegt Tollin. “Ik zie weinig verschil tussen de twee. De muziek is op dezelfde manier geconcipieerd. Met korte melodieën, thema’s die zich bijna eindeloos herhalen. Rock is ook volks. Een ijzeren wet zegt: hoe eenvoudiger, hoe beter. In feite zijn wij folkies die als een rockband spelen. Onze achtergrond maakt dat we heel fris tegen het genre aankijken. Daardoor bereiken we een ander, breder publiek.”

Folk heeft een rijke geschiedenis, terwijl rock-‘n-roll in verhouding nog in de kinderschoenen staat. “De wortels van rock situeren zich ontegensprekelijk in Afrika. Onze aanpak is Europeser”, vindt Tollin.

Groepslid Anders Stake bouwt instrumenten na, die enkel nog in musea te vinden zijn. Voor Karelia Visa ging de research verder dan ooit. “De negen jaar dat we samenwerken met de Finse zangeressen, buigen we ons over de gemengde cultuur van Karelia. Maar voor deze plaat hebben we ons pas echt in de materie verdiept. We gingen op bezoek bij families, leefden een tijdje bij de Finse minderheid in Rusland.”

Een sfeervol, intrigerend fotoverslag van die huisbezoeken siert de cd- inlay en maakt de hommage aan een haast vergeten volk compleet.

Het artwork van de Hedningarna-releases is een verhaal op zich. Elke keer prijkt een pakkend beeld op de hoes. Ontluikende grafische talenten een kans geven, is de filosofie. Tollin: “Jongelui die iets nieuws, baanbrekends te bieden hebben, geven we een tape, zodat ze zich door de liedjes kunnen laten inspireren. Ze krijgen carte blanche. Telkens heel opwindend om te zien wat daaruit voortkomt.”

De eigenzinnigheid schuilt in de details. Vóór de vorige plaat Hippjokk tot stand kwam, keerde het vocaal duo Kurki-Suonio en Paulasto tijdelijk naar de Finse heimat terug om hun studies weer op te pikken en gezinnetjes te stichten.

“Wij zagen geen graten in het omgooien van het roer. Integendeel, het kwam ons goed uit”, lacht Tollin. “Wij snakten naar een adempauze. We wilden nog eens als trio de studio in, er lagen nog instrumentale stukken te wachten op voltooiing. Ik zie een uitdaging in de wisselde bezettingen. Never change a winning team? Daar staan we geen moment bij stil. We volgen onze grillen.”

Niet stilstaan, is de leuze. Opmerkelijke gasten, goed voor een toegevoegde waarde, zijn bij de opnames steeds welkom. “Meestal het gevolg van toevallige ontmoetingen”, vertelt Tollin. Zoals met Wimme Saari. Een Lap die op Hippjokk z’n jojk-kunst etaleerde. Jojk valt nog het best te omschrijven als een Scandinavische mantra. “We speelden in Umea, in het hoge noorden. Wimme sprong plots op het podium en begon te jojken op onze muziek. Hij was op de duur zo in extase dat hij plat op de vloer lag, de microfoonstandaard bovenop hem.”

‘Karelia Visa’ van Hedningarna, bij Music & Words.

Peter Van Dyck / Foto Guy Kokken