?Acteren is een kwestie van maskers afrukken en onthullen wie je echt bent.? Gesprek met Greta Scacchi, ster van de Europese kunstfilm, en binnenkort te zien in The Serpent’s Kiss.

Patrick Duynslaegher

T he Serpent’s Kiss, de debuutfilm van de briljante cameraman Philippe Rousselot, kon op het vorige festival van Cannes bij de scribenten op weinig enthousiasme rekenen. Geen kwaad woord echter over de hoofdactrice. In dit academisch kostuumdrama laat een rijke koopman op het einde van de zeventiende eeuw een prestigieuze tuin aanleggen, wat aanleiding geeft tot allerlei amoureuze en financiële complotten.

? Greta Scacchi est toujours aussi bandante?, oordeelde de verslaggever van Les Inrockuptibles over de koele blondine met de doordringende blauwgrijze ogen. De in Italië geboren maar in Engeland en Australië grootgebrachte actrice speelt de rol van Juliana, de ietwat gefrustreerde echtgenote van de opdrachtgever Thomas Smithers ( Pete Postlethwaite). Ze wordt meteen verliefd op de gevierde Hollandse tuinarchitect Meneer Chrome ( Ewan McGregor), maar dit jongmens heeft vooral oog voor Thea ( Carmen Chaplin, kleindochter van), de labiele dochter des huizes.

De metaforen liggen voor het rapen in de elegante psychologische intriges, die vooral als voorwendsel dienen om te koketteren met een aantal tegenstellingen : tussen mens en natuur, rede en gevoel, schijn en waarheid, orde en chaos.

The Serpent’s Kiss is weerom een van die typische Europese kunstfilms die noch vis noch vlees zijn (niet lekker commercieel, maar ook artistiek geen hoogvlieger), en waar de filmografie van Scacchi bol van staat : Heat and Dust, White Mischief, Emma, The Browning Version, Jefferson in Paris.

Tijdens ons gesprek trakteerde de 37-jarige actrice ons op een hele uitleg over de afkomst van haar naam (Scacchi wil schaak zeggen in het Italiaans), maar praatte ze vooral honderduit over de tirannen met wie ze werkte. Haar agenda voor de komende maanden is in ieder geval volgeboekt : ze vliegt naar Londen voor haar bijdrage aan The Red Violin van de Canadese regisseur François Girard ( Thirty Two Short Films About Glenn Gould), en vlak daarna volgt de nieuwste film van theaterman David Mamet.

U speelt in opvallend veel kostuumfilms.

Greta Scacchi : Niet dat ik ze speciaal daarvoor uitkies, maar ik voel me toch wel aangetrokken door scenario’s die in het verleden zijn gesitueerd. Vaak zijn het ook de betere verhalen, soms zijn het klassiekers.

Kostuumfilm betekent niet automatisch dat het aftands is. Neem nu The Serpent’s Kiss : de thematiek is modern, de personages zijn modern. Ik ga er trouwens altijd van uit dat zelfs in een kostuumfilm je personage zich altijd in de tegenwoordige tijd bevindt. Wij als toeschouwer kijken terug, maar het personage leeft in het heden.

Het hele verhaal van The Serpent’s Kiss is één grote metafoor en heeft iets theatraals. Maar daarbinnen was er ruimte voor allerlei contradictorische emoties. We konden zelf veel zaken invullen. Ik denk niet dat ik al een scenario had gedaan dat zo rijk was aan dubbelzinnigheden en daardoor zo flexibel was. Ik kon de emoties spelen die voor de scène waren vereist en toch precies het tegenovergestelde voelen. Zo kijk ik tegelijk vol bewondering naar mijn dochter, maar ook met een gevoel van ressentiment en jaloezie. De gevoelens zitten in elkaar verstrengeld en ondergaan allerlei modificaties. In die zin is de film een spiegel van het leven.

Vindt u dat de tegenstelling tussen mens en natuur, waar het in The Serpent’s Kiss vaak om draait, nog relevant is voor deze tijd ?

Vast en zeker. Dokters snijden nog steeds mensen in stukken omdat ze het mysterie, de chaos en complexiteit van het leven weigeren te aanvaarden. Ze willen alles wetenschappelijk kunnen verklaren en denken met hun scalpel alles te kunnen bewijzen.

Dat is de boodschap in The Serpent’s Kiss : de mens die alles onder controle wil hebben, die de chaos wil bedwingen door alles een orde op te leggen. Die neiging is het grootst in de medische professie, die zich gedraagt als één grote samenzwering. Als dokters een medicijn voorschrijven, doen ze dat in een onleesbaar geschrift dat alleen de apotheker kan ontcijferen. En als ze het niet weten, stoppen ze de patiënt vol antibiotica. Terwijl het in veel gevallen veel logischer is om naar een acupuncturist te gaan, een chiropractor of een kruidengenezer die gebruikmaakt van methoden die al eeuwen hun waarde hebben bewezen.

De tuin beheerst de hele dynamiek van The Serpent’s Kiss.

De draaiperiode werd volledig ingedeeld in functie van de aanleg of de verwoesting van de tuin. We draaiden in Ierland, het weer was verschrikkelijk. Je zou kunnen zeggen dat de tuin het overheersende artistieke temperament was op de set. We moesten uren wachten tot het de tuin beliefde om er klaar voor te zijn.

Tuiniert u zelf ook ?

Ja. Waar ik woon in Sussex heb ik een wat wilde tuin met veel planten. Ik kweek er ook groenten, veel Italiaanse salades. Ik was van plan om de tuin door landschapsarchitectuur te verfraaien, maar de film bracht me op andere gedachten. Ik heb hem maar gelaten zoals hij is, hij maakt deel uit van de omringende heuvels. Ik had geen zin om bomen te planten die niet in dit landschap passen.

Hoe ziet u zelf uw personage in The Serpent’s Kiss ?

Ze is niet bijster actief, een beetje lui zelfs. Ze zegt graag dat ze de gevangene is van haar situatie, maar ik denk niet dat ze daar echt uit wil ontsnappen. Ze heeft het over haar verlangens, maar ze onderneemt niets om haar wensen te realiseren. In principe hou ik altijd van de personages die ik speel, maar hier was het toch wel zeer moeilijk. Ik zag er trouwens tegenop om die rol te aanvaarden en heb het twee jaar kunnen afwimpelen. Maar de jonge producent John Battsek bleef me maar smeken en vleien tot ik me gewonnen gaf.

En hebt u er nu spijt van ?

Een beetje toch. Ik vind het vreselijk te moeten aanvaarden dat ik die vrouw zou kunnen zijn, dat ik in een fase in mijn leven ben aanbeland waarin ik zo iemand kan spelen. Het is een beetje verontrustend dat na zo lang het meisje van 25 gespeeld te hebben ik nu plotseling de moeder ben van het meisje van 25. Maar ja, iedereen weet dat actrices niet zo lang meegaan in de filmwereld. Je zou eigenlijk eeuwig 25 moeten blijven, dan is alles oké. Het onrechtvaardige is dat je minder kansen krijgt terwijl je als persoon interessanter wordt en tot veel meer in staat bent : je heb al wat meegemaakt en bent meer door het leven gehard. Dat staat op je gezicht te lezen ; je hebt meer te vertellen aan de camera.

Is het nog gebeurd dat u zo lang twijfelde eer u een rol aanvaardde ?

Iets dergelijks gebeurde met The Browning Version. Mike Figgis bood me de rol aan, maar bleef zich toch afvragen of ik niet te jong was om de vrouw te spelen van Albert Finney. Wat ik als een compliment beschouwde. Hij vroeg me zelfs om een screentest te doen, waar ik mee instemde. Ik ging daarvoor zonder extra make-up naar een kelderstudio in Soho. Het resultaat werd naar Paramount gestuurd. Het antwoord uit Los Angeles was positief : ?Yes, we find she does look old enough !? Reactie waar ik niet zo gelukkig mee was, maar ik zat in de val en kon niet meer terug.

In The Serpent’s Kiss hebt u nogal wat schoonheidsvlekken, vaak op de meest ongepaste plaatsen.

Dat was leuk om te doen. De make-upartiest had een antiek boek op de kop kunnen tikken waarin je kon zien waar die schoonheidsvlekken kunstmatig werden aangebracht. Bepaalde vlekken in het gezicht waren in de mode, en elke vlek had een naam : la coquette, la penseuse, la mysterieuse. Ik probeerde ze een beetje aan te passen aan de situatie, ze te veranderen van plaats.

Hoe was het werken met Philippe Rousselot ?

Heerlijk. Het was zijn eerste film als regisseur, maar hij heeft er zo’n lange carrière als cameraman opzitten dat hij alle knepen van het vak kent en vooral weet wat het is om op een set te staan. Hij werkte met de allergrootste regisseurs, heeft de meest diverse en ook meest veeleisende acteurs moeten belichten. Hij heeft het grote voordeel dat hij de werkplaats kende, want het draaien van een film is altijd een evenwichtsoefening. De dynamiek tussen spelers en crew is altijd anders. Hij adoreert zijn acteurs, hij regisseerde ons niet zoveel, bekommerde zich meer om de beelden. Hij creëerde de ruimte voor ons en moedigde ons voortdurend aan. En in Ewan McGregor had ik een prima tegenspeler. Voor een zo jong acteur is hij opvallend zeker van zijn stuk. Hij is zeer sterk, intens en direct.

U wordt bij voorkeur gecast in rollen van gesofisticeerde deftige vrouwen. Geen zin om met dit stereotype te breken ?

Ik zou dat maar al te graag doen, maar helaas word je gecast voor wat je imago bij anderen oproept. Het lijkt dus weinig waarschijnlijk dat ik ongesofisticeerde rollen zal aangeboden krijgen. In de schouwburg is dat wel mogelijk. Vorig jaar speelde ik in een stuk van Sam ShepardSimpatico, een domme vrouw, een cassière uit Missouri. Op toneel schept dit geen problemen. In de filmwereld ben je veel meer beperkt door je uiterlijk en door je bagage als actrice, door je vorige rollen die je altijd meedraagt. Je identiteit wordt veel meer door het publiek bepaald.

Is er voor u een verschil tussen acteren in Europese en in Amerikaanse films ?

In Hollywood is het meer de traditie dat de acteur de ster is, een bravourevertolking ten beste geeft en van de ene vermomming in de andere stapt. Het is natuurlijk een veralgemening, maar in Europa schuilt er meer waarheid in de vertolkingen, het raadselachtige van de persoon speelt een grotere rol. In Europese films is het meer een kwestie van de maskers afrukken en onthullen wie je echt bent. In Amerika gaat het meer om de acteur die een masker opzet en zich verbergt achter zijn personage. Voor mezelf verkies ik films die naarbinnen kijken. Mijn maskers bewaar ik wel voor het theater. Het kunstmatige van de hele opvoering maakt dat je niet op dezelfde manier blootgesteld wordt als bij de film. Je kan op toneel rustig een valse neus opzetten en daarmee meteen je hele imago veranderen, wat in de film gewoon onmogelijk is.

U bent binnenkort ook te zien als Penelope in een televisiefilm over de Odyssee ?

Het is een productie van NBC. Met een budget van 36 miljoen dollar is het waarschijnlijk de duurste film die ik ooit heb gedaan. Ik wilde absoluut met de Russische regisseur Andrei Konchalovski werken, geen makkelijk man. De crew was hoofdzakelijk Brits, en die had het lastig met hem. Anders dan bij Amerikaanse filmploegen, waar alles volgens een strenge hiërarchie verloopt, zweren de Britse ploegen bij ver doorgedreven socialistische en democratische idealen. Ik heb niets tegen gelijkheid, maar op een filmset is dat niet haalbaar. Zelf ben ik erg bereidwillig en sta ik met mijn beide voeten op de grond, maar films regisseren is nu eenmaal een job waarbij je af te rekenen krijgt met grote ego’s en waar emoties hoog kunnen oplaaien.

Ik kan ook best begrijpen dat Andrei, gezien zijn afkomst en achtergrond, arrogant en superieur zal doen, dat hij me zal beschouwen als een fruitkorf waar hij maar uit moet plukken. Bovendien ben ik dan nog een vrouw, wat me zeker inferieur maakt aan hem. Hij is een aristocraat, afkomstig uit een land waar extreme tegenstellingen heersten en de grote massa als mieren werd beschouwd. Precies het tegenovergestelde van een klein eiland als Engeland. Andrei gedroeg zich ook navenant. Het maakte me niets uit dat hij zich als een varken gedroeg. Tien jaar geleden had ik het daar moeilijk mee gehad, maar nu heb ik veel meer zelfvertrouwen en heb ik leren aanvaarden dat je je moraal niet kunt opdringen aan mensen die uit een totaal andere cultuur stammen, die totaal andere ervaringen hebben opgedaan.

Ik herinner me de eerste opnamedag, toen ik mijn eerste scène moest spelen. Terwijl er vijftig mensen op stonden te kijken, riep hij : ( imiteert Konchalovski’s Russisch accent) ?But Greta, what are you doing, you are playing like a stupid little girl, you are meant to be a queen, A QUEEN !? Tien jaar geleden was ik woedend geweest dat hij me niet goed vond, dat hij me beledigde met al die mensen erbij. Nu vond ik het prima dat hij op zijn brutale manier duidelijk maakte wat hij precies wilde. Het is tenslotte mijn taak om de regisseur te dienen. In enkele uren liet ik hem zien dat hij me kon vertrouwen en dat ik hem vertrouwde. We werden goede vrienden.

Was Konchalovski de moeilijkste regisseur met wie u werkte ?

Nee, Dusan Makavejev was erger. Ik was nochtans wild enthousiast om The Coca-Cola Kid te doen, mijn eerste kans om in een regelrechte komedie te spelen. Natuurlijk kon ik niet vermoeden dat het een ware nachtmerrie zou worden. Mijn tegenspeler Eric Roberts was a complete shit ! Waarom hij zich als een schoft gedroeg ? Geen flauw idee. Misschien moet je het zijn moeder vragen.

Voor de Odyssee-film heb ik recent weer met hem moeten werken. Toen ik het nieuws vernam dat hij in de film zat, begon ik te tieren dat dit niet kon. Maar Konchalovski schiep er een pervers genoegen in dat we elkaar niet konden luchten en was vastbesloten daar het maximum uit te halen. Hij had echter pech : het was een totaal andere Eric die op de set verscheen. Dit keer gedroeg hij zich als de perfecte gentleman.

En Makavejev was een poesje vergeleken met Diane Kurys, met wie ik Un Homme Amoureux maakte. C’était une monstre ! Vooral met vrouwen was ze op een hatelijke manier competitief. Zoals zoveel vrouwen achter de camera heeft ze vreselijk hard moeten vechten om er te komen. Nu ze het gemaakt had, kon niets of niemand haar nog tegenhouden. Ze was verschrikkelijk op macht belust. Dat was rond 1986 en het was te vroeg voor mij om dit te begrijpen. Ze maakte me belachelijk door te roepen : ?Mais regarde là, elle est une pomme de terre, mais qu’est ce que je peux faire avec elle. Ne fais pas la bouche de poison Greta !? Ik denk dat ik voor elke take begon te huilen.

Is ze desondanks een goed regisseur ?

In die periode was ze dat zeker niet voor mij. Ik was allergisch aan conflicten. Maar nu voel ik me veel minder bedreigd.

Zelf dromen om te regisseren ?

Nee, echt niet. Ik zou zelf nooit alle kwaliteiten kunnen verenigen die ik van een regisseur verlang. Het belangrijkste is dat hij weet wat hij wil, dat hij heldere ideeën heeft en iets te vertellen heeft. Ik maak me minder zorgen om zijn manieren, vroeger kon me dat wel schelen. Ik heb vooral Britten en Australiërs meegemaakt die absoluut willen dat iedereen aardig is tegen elkaar. Lief zijn tegen iedereen is zeker niet de belangrijkste eigenschap van een regisseur.

Heeft het moederschap uw kijk op uw vak veranderd ?

In heel veel opzichten. Leila, die nu vijf is, heeft me geholpen om veel dingen in de juiste verhouding te zien. Als er iets in je leven absoluut belangrijker is dan al de rest, dan heb je meteen ook een maatstaf voor al de rest, is er geen enkele verwarring meer mogelijk over waar je prioriteiten liggen. Een kind hebben is zoals een anker hebben : je hebt een rol voor de rest van je leven.

Ik zal nu ook kleinere rollen aanvaarden omdat ik dan minder lang met mijn werk bezig ben. De timing is ook perfect, want ik heb de leeftijd bereikt waarop ik minder hoofdrollen krijg. Ik kan nu meer karakterrollen spelen.

?The Serpent’s Kiss?, vanaf 20 augustus in de bioscoop.

Met Carmen Chaplin, kleindochter van, in The Serpent’s Kiss.