GRAPHIQUE, C’EST chic

Herinnert u zich de vredes-Eiffeltoren nog die na de anslagen in Parijs viraal ging ? Of het artwork van het laatste album van Kanye West ? Dan kent u het werk van grafisch kunstenaars Jean Jullien en de Belgische Peter De Potter. Tekst en uitleg bij een kunstvorm in opmars.

Etsen, houtsnedes,lithografieën en gravures : eeuwenlang was grafische kunst een manier om afbeeldingen op een betaalbare manier bij meer mensen in huis te krijgen. Dürer, Hokusai, Van Dyck, ze drukten allemaal prenten, en Tuymans doet dat tot op vandaag. Wie nu met die ’technische’ definitie aanklopt bij grafische kunstenaars, galerieën of festivalcuratoren, wordt enigszins meewarig aangekeken. Grafische kunst is veel breder, stelt Daan Linsen van galerie Alley in Hasselt, al wil dat niet zeggen dat hij meteen een afgelijnde definitie heeft. “Ik denk aan illustraties, grafische vormgeving of typografie, maar er zijn ook raakvlakken met graffiti, urban art en comics.”

Op een tentoonstelling van grafische kunst kun je tekeningen, drukwerk of posters ontdekken, maar ook schilderijen, collages en zines – kort voor magazines – in beperkte oplage, vaak zelf afgedrukt of gekopieerd. Op het door Linsen mee georganiseerde Beyonderground-festival in Hasselt zag je vorig jaar zelfs de zeven meter hoge InflatableEgg van de Fin Kustaa Saksi.

DUIZELINGWEKKENDE WAAIER

Mayken Craenen van het Antwerpse Grafixx-festival kan er ook niet precies de vinger op leggen. “Grafische kunst kan de vorm aannemen van prints in beperkte oplage, maar een goede illustratie kan buiten haar originele context ook perfect voor kunst doorgaan. Veel jonge grafische kunstenaars zijn multidisciplinair. Ze maken tekeningen, experimenteren in zines, fotograferen en schilderen. Grafische kunst laat zich niet vastpinnen op één welbepaalde stijl of vormkenmerk. Vaak bemerk je een mix van invloeden uit hoge en lage cultuur, van klassieke en nieuwe technieken, van verschillende disciplines.” Van de strakke letter-portretten die Sanny Winters van steden tekent tot de drukke en soms donkere tekeningen van Laurent Impeduglia en van de felle kleuren en door elkaar lopende lijnen van Brecht Evens tot de vale maar poëtische creaties van Ephameron : grafische kunst biedt een duizelingwekkende variëteit. Vandaar ook dat de discipline zo moeilijk te omschrijven is.

Wat het extra ingewikkeld maakt, is dat je ook bij Hema, in Ikea of op designsites als Monoqi kunstig gevulde kaders kunt kopen. Het probleem is volgens Linsen de vraag wat grafische kunst is. “Die impliceert de vraag wat kunst is, en dat beantwoorden veel mensen vanuit zichzelf. Ofwel : kunst is, wat voor mij kunst is.” Daar is grafisch kunstenaar en vormgeefster Sanny Winters het mee eens. “Het is een nutteloze vraag. Kunst is een persoonlijke ervaring, mensen moeten tegen de muur hangen wat hen raakt. Dat heeft niets te maken met definities of geldwaarde. Een goed ontworpen concertposter kan voor mij ook kunst zijn. Het gaat over wat iets met jou doet.” Een open blik, speelsheid, multidisciplinariteit, misschien is grafische kunst eerder een mindset dan een kunststroming, besluit Mayken Craenen.

BEKENDER IN HET BUITENLAND

In Barcelona en Londen zag Daan Linsen veel grafische kunstgalerieën. “Omdat mijn partner Debora Lauwers en ik het gevoel hadden dat dit er nog niet was in België, zijn we Alley begonnen. België hinkt een beetje achterop, denk ik. In landen als Nederland en Finland wordt alles in het dagelijkse leven nadrukkelijker vormgegeven. Beter vormgegeven ook, vandaar misschien dat grafische kunst er meer bekendheid geniet bij het grote publiek. Hier zit het nog in een nichesfeer en is er veel weerstand voor wat wij in onze galerie brengen. Een voorbijganger kwam binnen om nadrukkelijk te zeggen : ‘Dit is echt lelijk.’ Ergens is dat tof, zo’n sterke reactie. Zeker omdat we helemaal niet bewust willen provoceren. We tonen gewoon werk van mensen die we goed vinden.” Mayken Craenen is het met hem eens. “Grafische kunst is minder zichtbaar in onze cultuur. In de VS zet een gerenommeerd blad als The New Yorker illustraties op de cover. Dat zie je hier niet zo vaak.” Behalve dan bij Knack Weekend, dat onder andere covers liet tekenen door het Haspengouwse duo Khuan+Ktron.

Dat van die cultuur klopt niet helemaal, vindt Sanny Winters. “We hebben wel een beeldtraditie, denk maar aan de stripcultuur. Ook grote Belgische kunstenaars als Ensor en Magritte hebben posters ontworpen en grafische kunst gemaakt.”

NIET ZOMAAR ‘POSTERS’

Waar iedereen het wél volmondig over eens is, is dat grafische kunst toegankelijk en laagdrempelig is. “In de kunstwereld lijkt het soms of ze sommige dingen opzettelijk exclusief houden”, vindt Mayken Craenen. “Al is het maar door de hoge prijzen. In de grafische wereld is dat anders. Zelfs kunstenaars die hun werken in een galerie voor stevige bedragen verkopen, werken nog mee aan zines van 3 euro. Als beginner is het een manier om je werk aan de wereld te tonen en het geeft grafische kunstenaars ook de kans om te blijven experimenteren.”

Iedereen had vroeger wel posters aan de muur hangen, dus de stap naar grafische kunst is misschien niet zo groot, denkt Linsen. “Wat niet wil zeggen dat wat wij in onze galerie hebben geen kunstwaarde heeft. Grafische kunst zijn geen ‘posters’, het zijn originele werken in beperkte oplage. We krijgen wel eens mensen die vragen of een bepaald werk groter besteld kan worden, of in een ander kleur. Niet, dus. Het is geen decoratie. De afmeting is ook een keuze van de kunstenaar en wij doen niet mee met print on demand.”

Laat ons maar eerlijk zijn, ook de prijs helpt. Voor pakweg 50 of 100 euro koop je al een mooi werk. “De productiekosten van grafische kunst zijn vrij laag”, legt Linsen uit. “Zeefdruk vraagt tijd, maar is niet duur en gicleeprints worden afgedrukt. Of grafische kunst een goede investering is, daar ben ik niet mee bezig, maar we krijgen regelmatig de vraag of een werk zijn waarde houdt. Dat is moeilijk in te schatten. Als je een grote naam koopt, is dat evident, als je werk koopt van iemand op zijn of haar eerste expositie niet. Daarom laat ik me gewoon leiden door wat ik mooi vind.”

Door Nathalie Le Blanc