Met ?Destiny” heeft ze voor het eerst in zes jaar een Engelstalige cd gemaakt. Haar single ?Reach” wordt het thema voor de Olympische spelen in Atlanta. En in juli trekt ze op wereldtoernee. Een gesprek met Gloria Estefan over haar muziek – ?een middel om luidop na te denken” -, en natuurlijk over Cuba.

Jacky Huys

ALS JE VAN DE LUCHTHAVEN van Miami naar de oceaan rijdt, naar Miami Beach bijvoorbeeld, passeer je onvermijdelijk enkele artificieel aangelegde eilandjes waar de iets meer gefortuneerden onder ons zielenrust hebben gevonden. Een brug met art deco lantaarns en een norse bewakingsdienst verbindt die oases met het vasteland, maar diezelfde iets meer gefortuneerden onder ons gebruiken, uiteraard, liever de aanlegsteigers. Op Star Island, waar gangster Al Capone, dictator Somoza en acteur Don Johnson nog gewoond hebben, is het echtpaar Gloria Fajardo-Emilio Estefan op dit eigenste moment niet alleen bezig zijn imperium te consolideren maar het nog verder uit te breiden ook.

Het is ooit anders geweest. In 1959 emigreerde José Manuel Fajardo met z’n vrouw en dochter Gloria van Cuba naar Miami. Hij was bodyguard geweest van president Batista, dus was het logisch dat hij meteen door de CIA gerecruteerd werd en ingeschakeld bij de desastreuze Varkensbaai-invasie. Na 18 maanden gevangenschap in Havana kreeg president Kennedy hem vrij. Fajardo vroeg om in Vietnam te mogen vechten, werd er blootgesteld aan Agent Orange, ontwikkelde multiple sclerose, werd nog een aantal jaren door Gloria verzorgd en stierf.

Begin de seventies werkte Emilio Estefan Jr overdag bij Bacardi en speelde ’s avonds accordeon in een van de ontelbare Cubaanse restaurants van Miami. Beide carrières floreerden : bij Bacardi werd hij kaderlid en daarnaast formeerde hij een salsa-band, The Miami Cuban Boys, later The Miami Latin Boys. Op een van de trouwpartijen die ze animeerden, ontmoette hij in 1975 Gloria Fajardo. Hij zag haar én een gat in de markt : er bestond toen nog geen salsa-band met een zangeres. De Miami Sound Machine was geboren.

Met hun eerste zeven elpees werden ze sterretjes in Miami en sterren in Zuid-Amerika. Toen pikte Europa een van hun B-kantjes op, Dr. Beat. Na lang aandringen gaf hun Amerikaanse platenfirma hen 25.000 dollar om het integraal in het Engels te proberen. De Estefans legden er 45.000 dollar van hun eigen geld bij en Primitive love werd het begin van een carrière, die tot vandaag een verkoop van 50 miljoen stuks heeft gegenereerd.

De Estefans hebben hotels en restaurants langs Ocean Drive, hun studio wordt constant gebruikt en ze ontfermen zich met succes over enkele protégees. Maar hét project voor het komende jaar is Gloria Estefan zelf. Ze heeft voor het eerst in zes jaar een Engelstalige cd met origineel materiaal gemaakt ( Destiny), de single Reach is het thema geworden voor de Olympische spelen in Atlanta (ze zal het nummer ook vertolken bij de eindceremonie) en op 18 juli start ze een wereldtoernee, die haar in het najaar ook in België brengt en die anders dan anders zal zijn, zeker in het licht van het auto-ongeval dat haar in 1990 bijna aan een rolstoel heeft gekluisterd.

We zitten in de tuin van haar tweede huis op Star Island, Miami Florida. Een zwembad binnen handbereik. Aan de overkant van het water liggen immense cruise-schepen. Gloria’s moeder en de gouvernante komen met dochter Emily keuvelen en zoon Nayib een fan van alternatieve rock, Rage Against the Machine, Vernon Reid en Bad Religion onderbreekt zijn moeder, journalisten of geen journalisten.

?Zo is hij”, lacht Estefan, ?én hij is daarenboven een getalenteerde drummer. Hij leert nu ook gitaar spelen. Het is nogal grappig want hij gebruikt mijn oude gitaar die ik gekregen heb toen ik negen was en waarop ik veel nummers heb geschreven. Op een dag vroeg hij me om hem wat akkoorden te leren. Ik heb er hem vijf geleerd en twee weken later kon hij ze allemaal spelen. Hij probeert nu ook nummers te schrijven. Hij heeft een muzikaal gehoor. Al zijn hele leven luistert hij naar muziek en koopt hij veel platen. Op familiefeesten is hij nooit te verlegen om een show op te voeren. Ik was dat wel.”

Je bent de dochter van een militair. Die kinderen hebben vaak een rusteloosheid in zich, omdat ze voortdurend moesten verhuizen, nergens roots hadden en steeds nieuwe vrienden moesten achterlaten.

Als mijn vader zijn militaire carrière had verdergezet, dan was dat gevoel waarschijnlijk nog sterker geweest. Hij was van plan om opnieuw dienst te nemen, maar toen werd er MS bij hem vastgesteld. Hij beëindigde zijn carrière in het leger toen ik tien was. Ik heb hem lange tijd verzorgd voor hij gestorven is. Mijn roots hebben eigenlijk altijd in Miami gelegen. Ik ben hier gekomen toen ik twee was. Mijn grootouders zijn daarna achtergekomen. Zelfs als we voor twee jaar naar Texas of South Carolina verhuisden, bleef ik Miami als mijn thuis beschouwen. Tijdens de vakanties kwam ik altijd logeren bij mijn grootouders in Miami en ik wist dat we ons hier uiteindelijk zouden vestigen.

Heb je het dit land nooit kwalijk genomen wat het je vader heeft aangedaan ?

Ik heb me nooit wrokkig gevoeld tegenover dit land, want het is niet een land dat zoiets doet, maar mensen. Het was zijn keuze. Hij heeft gekozen om voor zijn land te vechten. Het bleek een foute keuze, maar hij deed wat hij wou en moest doen. Dat moet ik respecteren. Hij gaf zich op als vrijwilliger om naar Vietnam te gaan. Dat deed hij omdat hij de Verenigde Staten toen wou vragen of ze de Cubanen die in het leger zaten, konden helpen om terug naar Cuba te gaan. Dat was hun droom. Wat de Varkensbaai betreft : de Cubanen wilden verandering. Maar ik geloof dat het Cubaanse volk Castro nooit zou gesteund hebben, mocht men zijn ware aard gekend hebben. Mijn vader was gewoon het slachtoffer van een aantal factoren : geschiedenis en slechte beslissingen. Daar kan ik dit land niet de schuld voor geven.

Het is vermoedelijk niet erg cool om te zeggen, maar ik heb altijd je klassieke popsingles onweerstaanbaar gevonden en ik heb behoorlijk wat respect voor het feit dat je, wereldster zijnde, risico’s neemt, evolueert, niet op veilig speelt. Ook op ?Destiny”.

Op deze plaat zijn er elementen terug te vinden van wat we de voorbije vijf jaar hebben gedaan. Dat is een natuurlijke ontwikkeling. We hadden deze plaat nooit kunnen maken als de Spaanstalige Mi Tierra en Abriendo Puertas er niet waren geweest.

Je hebt ook de traditie voortgezet om nummers voor je kinderen te schrijven, nu ?Along came you/A song for Emily”.

Het is gewoon spontaan gebeurd. En het is grappig, want beide nummers zijn op dezelfde manier ontstaan, terwijl ze gewoonlijk op verschillende manieren tot stand komen. Bij beide had ik eerst het refrein geschreven, maar ik kon toen geen verzen verzinnen. Nayibs nummer kwam er toen hij al ouder was, maar Emily’s lied heb ik net na de geboorte geschreven. Zoals je weet, heb ik erg veel problemen gehad om zwanger te worden. Ik was zo overweldigd door de intensiteit van het gevoel : hoe is het mogelijk dat ik iemand liever zie dan mijn zoon of minstens even graag ? Het was zo’n verrassing. Ik dacht, ik ga zoveel liefde geven aan mijn baby, en dan blijkt dat zij me iets geleerd heeft dat ik nog nooit gevoeld had. Op een dag, toen ze vijf maanden was, heb ik haar op mijn bed gezet, en heb ik de verzen geschreven op mijn gitaar. Die kwamen er heel vlot uit omdat ik haar toen al goed kende. Hetzelfde is gebeurd bij mijn zoon. Ik wil zulke dingen niet forceren. Emily was bij me in de studio toen ik haar lied heb opgenomen. Ik wou haar in mijn armen vasthouden terwijl ik de eerste takes zong. De technicus had kaarsen aangestoken en ze begon te zingen : Happy birthday en Happy mama. Ik zei dat hij de band moest laten lopen en hij heeft haar woorden als een verrassing in het lied gelaten. Ik heb er niks aan veranderd, zodat ze later zichzelf kan horen in haar lied.

Latijns-Amerikanen schromen niet om die sentimenten publiek te maken.

Het is moeilijk om je te verplaatsen in de positie van een moeder, want jij bent een man. En dat maakt het al anders. De gevoelens die een moeder ervaart, zijn uniek. Alleen een moeder kan dat begrijpen. En Hispanics houden er sowieso van om zich te wentelen in sentiment ; de taal leent zich daar ook voor.

Er zitten ook vaak autobiografische elementen in je werk. ?Coming Out Of The Dark” ging over de nasleep van je ongeval.

Je hebt geen keuze. De gevoelens die je op dat moment hebt, kruipen onbewust in je teksten. Toch probeer ik, als ik aan het schrijven ben, om de dingen algemeen te houden. Als ik de keuze heb om iets specifieks of iets algemeens te beschrijven, kies ik voor het algemene, want ik wil dat elke luisteraar zich herkent in mijn muziek. Dat is wat muziek voor mij altijd heeft gedaan. Muziek heeft vele leegtes in mij gevuld en gaf me ook de kans om erin weg te vluchten. Ik wil dat mijn muziek hetzelfde doet bij mijn luisteraars. Muziek is voor mij zeker therapeutisch geweest. Nadat ik het ongeval heb gehad, was ik bang om terug te gaan zingen en schrijven omdat ik in een vreemd lichaam zat. Een bizarre ervaring. Emilio heeft me zachtjes kunnen overtuigen om uit de duisternis te komen. Toen we van het ene ziekenhuis naar het andere werden overgebracht, had hij op een papiertje geschreven ‘coming out of the dark’. Hij zei dat hij een idee had voor een nummer en vroeg of ik niet meeging naar de studio want hij en Jon Secada zouden er toch werken. Toen Jon de melodie neuriede, viel alles terug in zijn plooi. Door terug aan het werk te gaan, voelde ik me opnieuw een productief iemand. Muziek deed me even het fysieke, gruwelijke aspect van de therapie vergeten. Muziek was op dat moment zeer therapeutisch en dat is eigenlijk altijd al zo geweest. Ik heb psychologie gestudeerd aan de universiteit, ik ben van nature zeer analytisch, en ik hou ervan om over alles na te denken. Muziek stelt je in staat om luidop na te denken.

Wou je echt psychologe worden ?

Jazeker. Interpersoonlijke relaties fascineren me. Ook de manier waarop ons verstand werkt en wat ons de mensen maakt die we zijn. Ik zong al bij de groep toen ik psychologie studeerde. Muziek is altijd mijn eerste liefde geweest, maar ik zag mezelf nooit als artieste. Als ik iemand zag optreden, dacht ik : dit kan ik nooit, ik ben veel te verlegen. Bij de groep hield ik meer van het repeteren en het arrangeren, de creatieve aspecten. Zelfs optreden was in het begin niet echt een probleem omdat ik deel uitmaakte van een geheel. Ik voelde me er beschermd. Pas toen ze me naar voren duwden, werd het angstaanjagend. Ach, we zijn allemaal op zoek naar zelfhulp. Dat is een van de theorieën uit de psychologie. Psychologie heeft mij alleszins geholpen op verschillende manieren. Maar ik zou er te emotioneel bij betrokken geweest zijn. Ik heb vaak moeite om mijn emotie te scheiden van de ratio. Soms kijk ik een tijdje niet naar het nieuws omdat het me te zeer deprimeert. Ik denk dat ik de juiste keuze heb gemaakt : muziek is een leukere manier om je geld mee te verdienen. Trouwens : wanneer je beroemd bent, sta je in de belangstelling en word je in de positie van rolmodel geduwd, of je het nu wilt of niet. Daar maak ik gebruik van. Ik probeer een optimistische visie te tonen, want zo ben en denk ik.

50 miljoen verkochte platen, kan je je daar nog iets bij voorstellen ?

Wie weet wat dat betekent, in godsnaam ? Het is fantastisch, maar ik sta er niet bij stil. Ik lees geen artikels over mezelf en ik kijk niet naar mezelf op tv. Ik hou mijn werk en privé-leven strikt gescheiden. Ik ben waarschijnlijk de minst geïnformeerde mens in mijn eigen organisatie, maar daar voel ik me goed bij. Ik denk dus zelden aan verkoopcijfers. Als je op een podium staat en je ziet al die mensen, dan mag je er gewoon niet aan denken of je wordt zot. Ik wil het normaal houden. Ik waardeer het als mensen in de straat naar me toekomen en zeggen dat ze van me houden en me eens vastpakken. Ze geven me vrije liefde want ze kennen me niet. En ook als iemand zegt dat mijn songs een inspiratiebron zijn of dat mijn songs ze opnieuw de moed hebben gegeven om iets opnieuw te proberen.

Heb je dat ongeval ondertussen volledig verwerkt ?

Dat kan ik niet. Nooit. Het was een keerpunt in mijn leven.

Straks ga je weer op toernee, denk je er dan meer aan ?

Iemand die zes uur of meer op de baan is, heeft sowieso meer kans om ergens tegenaan te rijden. Maar het ongelukkige van de hele zaak was dat we aangereden werden door het enige voertuig dat nog groter was dan het onze (glimlacht). Als je met een toerbus rondrijdt, ben jij gewoonlijk degene die de schade aanricht. In ons geval werden we geplet tussen twee gigantische trucks. Wat doe je eraan ? Om het platvloers te zeggen, shit happens. Je moet erdoor en verder gaan met je leven. Ik moet wel veel lichaamsoefeningen doen om me goed te voelen, maar anders doe ik alles wat ik vroeger deed.

Ik heb de idee dat Cuba nog altijd een gevoelig onderwerp is in Miami.

Wat een opmerkingsgave (lacht).

Domme Belg, ik weet het. Ik sprak met Leo, de manager van je Cardozo Hotel, en de haat, gal en bitterheid over Cuba zitten onder elke letter.

Ach, Leo is zo’n typische macho Cubaan. Om je de waarheid te vertellen : de zaken liggen nog altijd moeilijk en het Cuba van Castro is intolerant, maar wij zijn een nieuwe generatie Cubanen en wij staan veel meer open. Wij geloven in pluralisme en dat betekent dat je moet leven met mensen met wie je het niet eens bent en die het niet eens met jou zijn. En het feit dat die verschillende meningen er zijn, is precies wat van ons land een democratie maakt. Je mag niet hetzelfde doen waar je Fidel Castro van beschuldigt.

Ik had het met Leo ook over de moorden op Europese toeristen in Florida en hij zei : ?Heb je er al eens over nagedacht wie er voordeel uit haalt als Miami in een slecht daglicht komt te staan ? Cuba enCastro.”

Ach nee. Een zestienjarige jongen denkt : ‘We hebben geen respect meer voor het leven, we hebben geen hoop, het kan ons niet schelen wie er wordt neergeschoten, het leven is zo verschrikkelijk dat het ons allemaal niet raakt’. Hij is zo gefrustreerd dat als hij je geld niet krijgt, hij je gewoon neerschiet. Daar moeten we rekening mee houden. Iederéén is verantwoordelijk, iedereen die ooit een racistische opmerking heeft gemaakt haalt mee zo’n trekker over, iedereen die de armoede in de stad niet onder ogen wil zien. Castro mag dan al schuldig zijn aan vele dingen, de toeristenmoorden heeft hij niet op zijn geweten.

Je Cubaanse roots zijn niettemin zeer belangrijk voor je. Toen ?Abriendo Puertas” verscheen, zei je dat die cd sociale, politieke en persoonlijke implicaties had.

Ik doe het vooral omdat ik van de muziek hou en omdat de nummers een boodschap overbrengen die iets voor me betekent. Ik ben meer politiek in mijn imago. Soms laat ik dat doorsijpelen in mijn muziek, zoals in Oye Mi Canto, dat over vrijheid van meningsuiting ging. Dat heb ik geschreven met de Cubanen in mijn achterhoofd. Met Mi Tierra wou ik dat elke immigrant die ver weg van zijn thuisland was die heimwee zou voelen. Het was dus zowel voor mezelf als voor de immigranten. Politiek zie ik als een zeer persoonlijk gegeven. Ik verwacht niet dat iemand in Europa dezelfde gevoelens over Cuba heeft als ik. Dat is niet mogelijk. Zij hebben niet de informatie die ik heb, zij hebben het niet meegemaakt.

Jij bent opmerkelijk positief ingesteld, een beetje ongewoon in deze barre tijden.

Doen we het onszelf niet allemaal aan ? We hebben massa-meditatie, namelijk televisie. Televisie is voor mij massa-meditatie. We kijken allemaal voortdurend naar hetzelfde : naar alle afschuwelijke dingen die gebeuren in elke uithoek van de wereld. Hoe kan de jeugd van tegenwoordig nog hoopvol zijn als we hen overspoelen met deze ellende ? Ze denken waarschijnlijk dat ze niet eens meer naar muziek kunnen luisteren. De teksten zijn deprimerend en gewelddadig. We moeten een soort evenwicht creëren en hen doen beseffen dat we creatief kunnen zijn op zowel een negatieve als een positieve manier. Ik geloof dat de realiteit gemaakt wordt door ons denken, door onze gedachten. En we moeten dat veranderen, anders zitten we eraan vast. Het is niet goed en niet slecht, het is een ervaring waaruit we kunnen leren. Maar we martelen onszelf onnodig door moeilijke, negatieve dingen te creëren. Hoe dan ook, zelfs van verschrikkelijke gebeurtenissen kunnen we leren. Voor mij is het grote kwaad de onwetendheid. Tolerantie is : echt andere dingen aanvaarden, in plaats van ze te willen veranderen. De dingen die we willen veranderen, moéten we ook veranderen, want dat kunnen we. Maar als we er al niet in slagen om onze individuele levens te doen slagen, hoe verwachten we dan dat iemand de wereld komt verbeteren ? We moeten eerst als mensen, als families overeen zien te komen voor de hele wereld met elkaar kan overeenkomen. Alles en iedereen is onderling verbonden. We zullen het op de lange duur wel leren.

Het racisme in de Verenigde Staten neemt nochtans weer toe.

Het O.J. Simpson-proces heeft veel racisme doen opflakkeren waarvan mensen dachten dat het voorbij was. Niet zozeer racisme zelf, maar emotionele littekens van het racisme. Het is een probleem waar een oplossing moet voor gevonden worden, maar niet alleen in dit land. Racisme is overal. Dit land houdt er alleen de onhebbelijke gewoonte op na om alles in het publiek te vieren. Iedereen wil publiekelijk alles wat op zijn lever ligt eruit spugen. De O.J.-zaak is werkelijk gedissecteerd. Zelfs al is hij vrijgesproken, wij hebben toch een belangrijke les geleerd. Namelijk : de waarheid buiten beschouwing gelaten, gaat iedereen emotioneel reageren omwille van de wonden die nog moeten helen. En op die manier kunnen we nog niet objectief en rechtvaardig oordelen. We kunnen onze emoties niet losscheuren van ons denken en onze logica.

De enige smet op jullie blazoen, de enige negatieve kritiek, waar ik ooit van gehoord heb, kwam van Enrique ‘Kiki’ Garcia die bij jullie in de Miami Sound Machine speelde. Hij zei dat jullie allemaal samen van niets begonnen zijn, maar dat jij en Emilio egoïsten zijn, die alles voor zichzelf hebben gehouden.

Ik stel voor dat je eens kijkt wat Enrique met zijn leven heeft aangevangen na de Miami Sound Machine. Vorige week belde hij om ons te bedanken dat we Conga op de soundtrack van Birdcage hebben laten zetten. Want het weinige geld dat hij verdient, komt van het werk dat hij met ons gedaan heeft. We geven iedereen genoeg kansen, maar wij groeien verder. Als je niet wil groeien en ter plekke wil blijven trappelen, dan is dat jouw zaak. Dit is altijd al Emilio’s emotionele en muzikale visie geweest. Toen ik bij The Miami Latin Boys ging, was het Emilio’s groep, niet een paar mensen samengegooid in een groep. Er zijn veel bittere gevoelens geweest. Mensen zoals Enrique komen even in je leven, terwijl je ze er liever niet in wilt, omdat ze verschillende ideeën hebben over dingen. Emilio en ik zijn heel geduldig geweest, maar er komt uiteindelijk toch een moment waarop je moet evolueren. En als mensen dat niet willen, dan moeten ze maar hun eigen weg gaan. Ik wens hem het beste toe. We promoten zijn muziek nog altijd. Ach, als je niet gelukkig bent omdat je niet meer bij iets betrokken wordt, dan ga je de andere zwart maken. Dat is de menselijke aard, denk ik.

Sommigen zeggen dat Emilio het brein is achter jou.

Mensen trekken die conclusie automatisch als ze een koppel zien samenwerken. Vraag Emilio maar eens hoe gemakkelijk het is om mij te overtuigen iets te doen waar ik geen zin in heb. On-mo-ge-lijk (lacht). En hij weet dat. Ik geef geen moer om geld, hij is een zakenman. Soms wil hij iets doen omdat het een goeie zaak is, maar dat kan mij niks schelen. Ik heb niet meer geld nodig dan ik al heb.

Emilio is iemand die me ontzettend goed kan motiveren. Hij geeft iedereen de kans om creatief te evolueren, zelfs al weet hij zelf heel goed wat hij wil. Maar dat is goed. Hij heeft een duidelijke visie, het is onze muzikale visie. Als artieste ben ik heel nauw betrokken bij alles. Ik heb de laatste zeg over wat er op de plaat verschijnt, maar het is een zeer democratisch proces. Emilio is een positieve invloed geweest in mijn leven. Hij heeft me nooit gedwongen om dingen te doen die ik niet wilde. Die verhalen zijn belachelijk.

Nog zoiets merkwaardigs : je hebt je wereldtoernee ‘Evolution’ genoemd, niet ‘Destiny’, zoals promotioneel gebruikelijk is.

Omdat hij niets met deze plaat te maken heeft. Wij hebben met de laatste vijf platen niet meer live opgetreden. Er is intussen een muzikale evolutie gebeurd. Ik benader het zo : mensen hebben me meer als mens leren kennen, in wiens leven muziek een constante is.

(?Destiny” van Gloria Estefan is verschenen bij Epic.)