GLAZEN VOGEL OPENT ZIJN VLEUGELS
Volgens sommigen een zonevreemde ufo, een groteske mastodont, volgens anderen een schitterende sensuele zwaan, toonbeeld van gewaagde architectuur. De meningen zijn verdeeld over de Fondation Louis Vuitton in Parijs. Hoe kan het ook anders, als Frank Gehry de architect was.
Over één ding is iedereen het eens : nooit eerder zag de stad Parijs op haar grondgebied een Gigantisch Gebouw zoals dit verrijzen. Ingegeven door culturele ambitie en economisch egoïsme. Dat zit zo. De glazen wolk van 143 miljoen dollar – naar verluidt, want exacte cijfers wil Louis Vuitton niet geven – werd besteld door Bernard Arnault, CEO van LVMH, voluit Louis Vuitton Moët Hennessy, het grootste luxehuis ter wereld. Met merken als Louis Vuitton, Marc Jacobs, Givenchy, Fendi en Bulgari in zijn portefeuille is Arnault de rijkste man in Frankrijk, meer dan 29,5 miljard dollar waard volgens Forbes. “For the wolf of luxury a chance to be a lamb”, kopte The New York Times boven een artikel naar aanleiding van de nakende opening van het gebouw eind oktober. Arnault draagt de weinig benijdenswaardige bijnaam the wolf in the cashmere coat. De topman is niet geliefd en zijn luxemerken hebben last van ‘logomoeheid’. Het museum moet geen economische return opbrengen, maar emotionele. Het zal de indrukwekkende kunstcollectie van het bedrijf tentoonstellen. Als Tod’s het Colosseum in Rome helpt restaureren, en Fendi hetzelfde doet voor de Trevifontein, en Ferragamo het Palazzo degli Uffizi in Firenze sponsort, kan Louis Vuitton moeilijk achterblijven. LVMH’s grootste rivaal, PPR (Pinault-Printemps-Redoute), herdoopte zichzelf vorig jaar tot Kering (uitgesproken als caring), dat zegt genoeg. De bouw van de Fondation werd aangekondigd in 2006, net nadat François Pinault, CEO van PPR (intussen Kering) had getracht om een kunstenmuseum te bouwen op een eiland in de Seine. “Ik hoop dat mensen door de Fondation onze groep beter zullen begrijpen”, zei Arnault aan The New York Times.
Er zijn ook Belgische links aan het hele Fondationverhaal. Het Brusselse creatief agentschap Base Design mocht de merkidentiteit uitstippelen : het design op de tickets, visitekaartjes, brieven, catalogen tot en met de belettering op shuttlebusjes. En het Brugse label When Objects Work levert bestek van John Pawson en borden van Vincent Van Duysen aan het museumrestaurant. Geen van beide mag praten met de pers. Louis Vuitton is karig met informatie en bewaakt zijn imago tot in de kleinste details. Zowel Arnault als Gehry geven nauwelijks interviews over het controversiële gebouw. Zelfs aan de prestigieuze The New York Times wilde de topman niet vertellen hoeveel het gebouw gekost had. “Wij spreken niet over cijfers als het over een droom gaat”, zei hij tijdens het interview in zijn privévergaderzaal waar de muren volhangen met Andy Warhol en Picasso. “Laat ons het erop houden dat het een heel dure sculptuur is.”
“Het museum zelf moest een artistieke daad op zich zijn”, aldus Arnault. Een haute-couturegebouw. Het kon maar door één persoon ontworpen worden : Frank Gehry, ’s werelds bekendste architect. De Fondation is meer dan zomaar een museum met ongewone architectuur. Arnault wéét dat. Het heeft het potentieel om een even grote trekpleister te worden voor architectuurtoerisme als Gehry’s Guggenheimmuseum in Bilbao. En dan geeft Arnault niet alleen aan zijn eigen merk maar ook aan dat van de stad Parijs een extra dimensie. Een cadeautje aan de stad, alstublieft. Het is al geleden van het Centre Pompidou (1977) en de Louvrepiramide (1989) dat er in de Franse hoofdstad nog eens sprake was van ambitieuze architectuur.
Hoewel de culturele kern van Parijs de laatste jaren steeds meer naar het oosten opschuift, bouwde Arnault in het westen. LVMH bezit erfpacht op de Jardin d’Acclimatation, een publiek park in het gigantische Bois de Boulogne. En het moet gezegd : voor de bouw werd geen enkele boom gerooid. De twee dachten op die manier te vermijden dat de stad zich zou moeien. Maar de tegenwind kwam uit een andere hoek : een groep bewoners die de ‘bosvervuiling’ en ‘betoninvasie’ aanklaagde. Ze stapten naar het gerecht en zo kwam het dat de bouw zes jaar aansleepte. Architecturale déjà vu, want ook tegen de komst van de ‘monsterlijke’ Eiffeltoren protesteerden de behoudsgezinde Parisiens en ook het Centre Pompidou en de Louvrepiramide waren onwelkom. Maar dat zìjn Fondation de harten van de Parijzenaars zal veroveren, daar twijfelt Arnault niet aan.
HET ORIGINEEL VOOR 10.000 WANNABE’S
Je zou kunnen zeggen dat Gehry met de Fondation een glazen versie van zijn Guggenheim in Bilbao heeft gebouwd. Als je 85 bent, moet je iets doen om jezelf te blijven heruitvinden. De Fondation is opgebouwd uit meer dan 3000 glazen vleugels die samen meer dan 13.000 vierkante meter overzeilen. De organische vormen van het gebouw zijn kenmerkend voor de stijl van Gehry, die een ongebreidelde voorliefde koestert voor zeilen, boten en vissen. Tussen de bomen in het Bois de Boulogne gaf Gehry zijn sculpturele instincten de vrije loop.
Wie ooit een museum van Gehry betrad, weet dat de binnenkant al eens kan teleurstellen. Het sculpturale wordt niet naar binnen doorgetrokken, er is geen spel met licht en schaduw, geen onverwachte hoekjes en kantjes. Onder de vleugels van de zwaan zitten drie witte boxen. “Je kan kunst niet aan een glazen muur hangen”, vindt de architect. En dus hangen Jeff Koons en Gilbert&George aan cleane, afstandelijke muren zonder al te veel tralala. Gehry noemde de boxen ‘ijsbergen’, waarboven hij glazen panelen bouwde die tegelijkertijd dienen als façade en als dak.
Flamboyant, asymmetrisch, welgevormd, chaotisch. De stijl van Gehry belichaamt alles waar moderne architectuur zich vandaag tegen verzet. Sinds de opening van het Guggenheim in Bilbao in 1997, krijgt de Canadees-Amerikaanse architect vaak als kritiek dat zijn architectuur de kunst in het museum letterlijk overschaduwt. Het museum is het meest gefotografeerde, bezochte, bediscussieerde én nagemaakte gebouw in de moderne geschiedenis. Het origineel voor 10.000 wannabe’s. Het zogenaamde Bilbao-effect. Zijn gebouwen worden de sterren en in al hun schittering verdwijnt de aandacht voor de kunst binnen. Kunstvijanden. Iconische architectuur kreeg plots de adjectieven ‘extravagant’, ‘niet duurzaam’, ‘vervuilend’. Iemand begon T-shirts met Fuck Frank Gehry te verkopen, en jawel, hij heeft er zelf eentje in de kast hangen. “De aanval op Bilbao werd georkestreerd door een aantal Londense museumdirecteurs. Frank Gehry moet verboden worden om nog musea te bouwen, bedisselden ze onder elkaar”, vertelde Gehry een tijdje geleden aan de Engelse krant The Guardian. De witte boxen moeten de kritiek weerleggen. Kunst in doodgewone kamers die toevallig onderdeel zijn van een spectaculair gebouw. Een gebouw kan perfect een functie hebben, ook al ziet het eruit als een vis. Hij excuseert zich niet voor zijn controversiële aanpak. “Als een galerie alleen maar een witte gesteriliseerde box is, zogezegd om kunst niet te overpoweren, dan is het intrusive as hell. Als je een garage vult met rommel en je hangt er een Picasso onder de juiste verlichting, zou die er prachtig uitzien. We zijn te voorzichtig geworden en museumdirecteurs en curatoren een beetje lui. Zolang ze maar niet te veel moeten nadenken.” In de krant The Times ging hij nog een stapje verder : “98 procent van wat de rest van de wereld bouwt, is crap. Overal waar je komt, zie je crap. Waarom accepteren mensen die lelijkheid in steden en protesteren ze als iemand eens iets speciaals doet ?”
Maar zijn gebouwen lokken nog altijd meer bezoekers dan controverse. Vijfentachtig is Gehry intussen, en nog steeds niet uitgebouwd. Eerder dit jaar ging Battersea Power Station in Londen open, ook al “like nothing the city has ever seen”. Woonflats die als bloemblaadjes in de lucht klimmen. In 2015 volgt het nieuwe Facebookhoofdkwartier in Californië en in 2017 moet in Abu Dhabi een nieuw Guggenheim verrijzen, twee keer zo groot als dat van Bilbao. Een starchitect noemen de media hem. “Starchitect is een stom woord, journalisten hebben het uitgevonden en dan vervloeken ze je ervoor.”
De Fondation Louis Vuitton opent voor het grote publiek op 27 oktober, na drie opendeurdagen op 24, 25 en 26 oktober. Op deze dagen is het gebouw gratis te bezichtigen na reservatie, www.fondationlouisvuitton.fr. In het Centre Pompidou loopt nog tot 26 januari een retrospectieve over de architect, www.centrepompidou.fr.
DOOR VEERLE HELSEN
Flamboyant, asymmetrisch, welgevormd, chaotisch. Gehry’s stijl belichaamt alles waar moderne architectuur zich vandaag tegen verzet
De organische vormen zijn typisch voor Gehry, die een ongebreidelde voorliefde koestert voor zeilen, boten en vissen
De witte boxen moeten de kritiek weerleggen. Kunst in doodgewone kamers die toevallig onderdeel zijn van een spectaculair gebouw
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier