?Voor ik sterf, wil ik buitenaardse wezens zien landen?, zei Gianni Versace. ?In Como zit ik soms uren naar de sterren en de maan te kijken en dan denk ik : zouden ze deze nacht echt niet in mijn tuin neerstrijken ?? Misschien waren het geen aliens, maar voor hij stierf heeft hij in elk geval de toekomst gezien. Portret van een visionair.

Lene Kemps

Als hoofd van The New Yorker had Tina Brown enkele maanden geleden opdracht gegeven aan Andrea Lee om een portret van Gianni Versace te schrijven. Lee sleutelde nog steeds aan een tweede versie van het artikel, toen Versace brutaal werd neergeschoten door Andrew Cunanan. Op 28 juli verschenen in The New Yorker negen pagina’s, getiteld : een laatste interview, met uitspraken die zowel pijnlijk als vertederend zijn. Over zijn ziekte, een zeldzame kanker aan het oor, zei Versace : ?Toen de dokters me vertelden wat ik had, besefte ik dat ik niet eens vijftig jaar oud elk moment kon… weg zijn. Dus nam ik mezelf voor om elke dag te leven alsof het een feest was. Ik dacht bij mezelf : benissimo, als ik sterf, kan ik god tenminste danken voor de fantastische 49 jaren die ik heb gehad en zeggen : ik betreur niets. No regrets. Ik heb altijd gedaan wat ik wilde.?

In een bijzonder openhartig moment vertelt hij over zijn angst voor de dood. ?Eigenlijk wil ik eeuwig leven. Ik ben bang iets te missen. Stel je voor dat ik er morgen niet meer ben, dan zal ik nooit mijn neven en nichtjes zien opgroeien, ik zal nooit hun kinderen kennen. Bang om oud te worden ben ik niet, dat lot is ons allemaal beschoren. Maar ik zal de mensen van wie ik houd zo erg missen. Ik word gek bij het idee dat er een dag komt waarop ik Daniel en Allegra (de kinderen van zijn zus Donatella, red.) niet meer zal zien.?

Minder dan een week voor Gianni’s dood hadden de Versaces opdracht gegeven om hun bedrijf, een imperium van zo’n 1700 miljard lire (ongeveer 34 miljard frank), op de beurs te noteren. Volgens insiders waren ze van plan om zo’n dertig procent van hun firma in aandelen om te zetten. Het Italiaanse financiële dagblad Il Sole 24 Ore berichtte dat Gianni in de kantlijn van de eerste onderhandelingen een berichtje had neergeschreven : ? It has been fun, it will be even more fun, we zien jullie in de herfst om de prijs vast te leggen.?

Plezier, fun, was een belangrijk woord voor de designer wiens collecties glamour, seks, energie en uitbundige joie de vivre uitstralen. ?Een defilé organiseren is werk, maar het is ook fun?, vertelde hij aan W in januari ’95. ?Waarom zou je werken als je er niet van geniet ? Het leven is te kort om dingen te doen die je vervelend vindt.?

Gianni’s moeder Francesca heeft een couture-atelier in Reggio di Calabria, het puntje van de Italiaanse laars. De kleine Gianni ziet er de rijkste en meest elegante vrouwen van het dorp passeren, la mamma past hen jurken aan in de stijl van Chanel en Dior, en hij krijgt de smaak van de mode te pakken. Met de restjes stof die op de grond vallen, maakt hij poppen, en geboren showman die hij is, organiseert hij spektakels compleet met muzikale begeleiding. ?Ik ruik de geur van het atelier nog. Ik herinner me nog het rood van het gordijn waarachter ik me verstopte toen ik zes was en het zwart van een fluwelen jurk die mijn moeder op een klant speldde?, zegt hij in een interview in 1990. Volgens de legende maakt hij op zijn negende zijn eerste avondjurk : een recht fluwelen model dat één schouder blootlaat. Zijn moeder is zo onder de indruk dat ze hem toelaat om te spijbelen en in het atelier te helpen, zo overtuigd is ze van zijn talent.

In de sixties opent hij twee winkels, een herenboetiek en een dameszaak, en hij doet zelf de inkopen in Milaan en Parijs. De Missoni’s kennen hem uit die periode als ?een vriendelijke, trendgevoelige en dynamische jongeman? die bij hen in de showroom kwam. ?Hij was snel in het aanvoelen van wat er op de straat leefde?, zegt Rosita Missoni. ?Hij was een groot eclecticus en heeft met dat talent een imperium opgebouwd.?

Milaan is een magneet voor Versace, en zijn kans om er te werken komt in 1971. Florentine Flowers, een tricotfirma, wil dat Gianni het bedrijf een nieuw en modern imago aanmeet. Zoals Versace het vertelt, nam hij diezelfde avond nog de nachttrein naar Milaan en heeft hij nooit meer achterom gekeken.

Modemensen ruiken talent. Als de eerste collectie van Florentine Flowers wordt getoond, zoemt de stad van geruchten over de jonge belofte. Donatella Girombelli, baas van de Genny-groep, is verrukt over de frisse vrouwelijkheid van de Versace-ontwerpen en vraagt hem voor Genny. Op twee jaar tijd maakt Versace van Genny een van de hipste merken. Samen met de Girombelli’s ontwikkelt hij in ’75 de vernieuwende Complice-lijn, en tussendoor neemt hij in 1973 ook de collectie Callaghan over van Walter Albini, op dat moment een van Italiës bekendste ontwerpers.

Versace zit op een golf van succes. Hij vraagt zijn broer Santo, een boekhouder, om naar Milaan te komen en hem te helpen bij het opstarten van een eigen label. Na zijn eerste defilé is de pers enthousiast. Bernardine Morris stelt in The New York Times dat zijn avondjurken ooit in een museum zullen belanden, naast Poirets en Schiaparelli’s.

Van bij het begin is de Versace-stijl duidelijk. Sensuele draperingen, opvallende kleuren, glanzende borduursels. Kleren die het lichaam benadrukken. ?Mode laat zich vaak inbinden door formaliteit en decorum?, zegt Richard Martin van de modeafdeling van The Metropolitan in New York. ?Versace vernieuwt omdat hij seks op de eerste plaats zet. Designers hebben zich altijd geïnspireerd op de straat en Versace doet dat zeer letterlijk. Hij kijkt naar de straatmadelieven. In dat opzicht is hij de Toulouse-Lautrec van onze tijd.?

Gianni is zonder enige gêne too much. Zowel in zijn collecties als in zijn reclamecampagnes en winkels verkoopt hij een levensstijl die uitbundig, sensueel en op het randje van kitscherig is. De mannen in zijn catalogi zijn gesculpteerde Griekse goden, vaak met niets meer aan dan een deken uit de Home-collectie. Ze zijn een mengeling van macho, bodybuilder en boyscout. Moderne cowboys zijn het, viriel en niet bang van enige decoratie, gepresenteerd in de homo-erotische sfeer van Bruce Weber.

De vrouwen zijn langbenige amazones, zich sterk bewust van hun seksuele uitstraling en macht. Postfeministische Barbies. Terwijl de nieuwe soberheid hen in grijze en beige uniformen steekt, levert Gianni SM-pakjes, leren korsetten en kanten babydolls. Terwijl anderen zich concentreren op discretie en een aseksuele post-aidshouding, bewegen Versace’s creaties zich in het domein van het boudoir en de nachtclub. Zijn collecties zijn niet voor muurbloempjes, ze zijn voor wie houdt van going out and showing off. Het zijn volgens de definitie van John Berger : kleren voor vrouwen die zichzelf door de ogen van mannen bekijken. ?Ik heb vrouwen hun vrouwelijkheid teruggegeven?, zegt Gianni in The Independent. Waarop Suzanne Moore antwoordt dat hij ons in ruil wel ons ondergoed heeft afgenomen, want er is haast geen enkele Versace-jurk die plaats laat voor lingerie.

Gianni is een subliem technicus en een groot vernieuwer. Hij is zich bewust van de traditie, hem ingelepeld door zijn moeder, maar kijkt altijd uit naar nieuwe technieken. In 1982 inspireert hij zich op een soort metalen schort gebruikt in abattoirs, om avondjurken van een katoen-aluminiumvezel te maken. Hij drapeert het nieuwe materiaal glad en glanzend over het lichaam, zodat het lijkt alsof de modellen in vloeibaar kwik zijn ondergedompeld. Voor een andere collectie bestudeert hij lasertechnologie en smelt hij rubber en leer naadloos samen in anoraks en jurken. Hij noemt het neo-couture omdat er geen naald of draad bij komt kijken. Het is makkelijk je blind te staren op de glanzende Medusa’s en zijden Palm Beach-hemden. Onder het klatergoud zit groot vakmanschap verscholen.

Bij gebrek aan een beter woord wordt jongere zus Donatella gedoodverfd als Gianni’s muze. Zij is inspiratiebron, zielsgenoot, klankbord en beste vriendin. ?Als ik zou trouwen, zou ik een vrouw als Donatella zoeken?, zegt Gianni in een interview in Vanity Fair. ?Al van in onze kindertijd zijn we altijd samen.? Het is op aanraden van haar grote broer dat Donatella op haar tiende bij de kapper binnenstapt en zegt : blond. Enkele dingen krijgt hij haar nooit afgeleerd : de stiletto’s en strakke broeken ; en hoewel hij zegt dat niet haar stijl maar haar energie en eerlijkheid hem inspireert, lijkt Donatella de perfecte Versace-vrouw : krachtig, sterk en sexy.

Gianni laat zijn zus begin jaren tachtig naar Milaan overkomen om de accessoires te ontwerpen. Even later werkt ze mee aan de prêt-à-porter, en ten slotte krijgt ze haar eigen collectie Versus. Donatella heeft een enorme invloed over Gianni. Het is op haar aanraden dat hij zich in Palm Beach vestigt en dat hij zijn rock-‘n-roll-connecties uitbreidt. De lijst van vips die Versace dragen, is uitgebreid : Tina Turner, Bianca Jagger, George Michael, Prince, Sylvester Stallone, Cher, Madonna, Lady Diana, Elton John, Sting en zijn vrouw Trudie Styler… Grunge-koningin Courtney Love dankt Gianni Versace voor haar miraculeuze transformatie van smoezelige popster tot glamour queen. Liz Hurley heeft heel haar carrière te danken aan de zwarte jurk met veiligheidsspelden. Als geen ander begrijpt Versace welke rol popsterren en celebrities kunnen spelen om zijn imago en filosofie uit te dragen. Maar er is ook echte vriendschap en bewondering mee gemoeid. In een spontaan gebaar leent hij zijn huis aan het Como-meer aan Bruce Springsteen en Julianne Phillips voor hun huwelijksreis in ’85. En ook Naomi Campbell mag haar liefdesverdriet over Joaquin Cortés verwerken in een van zijn villa’s.

Gianni Versace houdt van het leven, van zijn familie en zijn vrienden. ?Wanneer je van zo’n ziekte als kanker geneest, heb je het gevoel dat je een tweede kans hebt gekregen?, zegt hij in The New Yorker. ?Ik heb nog zoveel te doen, één leven is niet genoeg?, zegt hij tegen Julia Reed in Vogue.

Versace, 1982

Steven Meisel, 1994

1992

Mario Testino, 1996

Avedon, 1994-95

Steven Meisel, 1995

Steven Meisel, 1994

David Bailey, 1985-86

Irving Penn, 1992

Istante, 1995

Avedon, 1995-96

Herb Ritts, 1988

Avedon, 1986

Avedon, 1984

Herb Ritts, 1986

Beppe Caggi, 1992

Avedon, 1995

1992

Irving Penn, 1987-88

Bruce Weber, 1994-95