Als het op zonnebescherming aankomt, kunnen onze contreien doorgaan voor een ontwikkelingsgebied. Nergens ter wereld springt men zo nonchalant om met de risico’s van de zon.

Toegegeven, met het aantal zonuren zijn wij niet verwend. Eigenlijk is het niet meer dan normaal dat we ons na de lange, troosteloze wintermaanden naar buiten spoeden zodra de eerste zonnestralen tevoorschijnkomen en het kwik een redelijk niveau bereikt. Terrasjes lopen vol, in de tuin wordt een tochtvrij plekje opgezocht om zo snel mogelijk een grondlaagje te leggen op die melkflessenbenen. Zonnecrème blijft meestal achterwege “want we moeten er volop van profiteren nu we kunnen”. Die mentaliteit heerst ook tijdens de immer populaire braadvakanties. Horden bleekhuiden verplaatsen zich elk jaar opnieuw naar oorden waar het klimaat niet aangepast is aan hun huidtype. Daar doen ze in sneltempo een overdosis zon op. Precies daarin schuilt het gevaar. Want langdurig zonnen met een huid die nog niet veel zon heeft gehad, vergroot de kans op verbranding en dus ook op huidkanker.

“Sensibiliseringscampagnes sijpelen maar moeizaam door”, aldus dermatoloog Thomas Maselis, coördinator van Euromelanoma, de Europese preventiecampagne tegen huidkanker. “Velen zien geen gevaar omdat ze denken dat huidkanker makkelijk genezen kan worden. Nochtans overlijden er in België jaarlijks 200 tot 250 mensen aan melanoom en dat aantal stijgt voortdurend. Sinds enkele tientallen jaren is er een explosieve stijging van huidkankers. Dat heeft veel te maken met de zonnecultus die zijn intrede deed na de Eerste Wereldoorlog. Alle waarschuwingen ten spijt blijft de zonconsumptie te hoog en daar zullen almaar meer mensen de tol voor betalen. Het aantal melanomen verdubbelt elke tien jaar en er is geen enkele reden om aan te nemen dat daar vlug een eind aan zal komen.”

SLIP SLAP SLOP

In Australië heeft de blanke bevolking met scha en schande ondervonden dat de zon wel degelijk kan doden. Jaarlijks worden down-under zowat 150.000 nieuwe gevallen van melanoom geconstateerd, niet zelden met fatale afloop. De verklaring ligt voor de hand : veel aussies zijn van Britse of Ierse origine. Die migranten veranderden dan wel van biotoop, maar niet van huidtype. Ze strandden op een plek waar ze vanuit dermatologisch oogpunt niet thuishoren. Voor hun bleke, sproetige huid vormt de combinatie van verzengende zon en een dunne ozonlaag een gevaarlijke cocktail. De Australische overheid zet dan ook al sinds de jaren zeventig massale bewustwordingsacties op het getouw, waaronder de mediagenieke Slip Slap Slop-campagne : Slip on a shirt, Slap on a hat and Slop on sunscreen.

De talloze waarschuwingen hebben hun effect niet gemist. Het aantal huidkankers werd met bijna de helft teruggeschroefd. Vandaag beschermen Australiërs zich maniakaal met ondoordringbare sunblocks en uv-kleding en mijden ze de stranden op de heetste uren van de dag. In vele scholen zijn kinderen verplicht lange mouwen te dragen en mogen ze niet zonder hoofddeksel op de speelplaats.

Sommige streken in de Verenigde Staten, zoals Californië en Florida, kampen met een soortgelijk probleem als Australië. Haast elk uur wordt daar bij iemand de diagnose ‘huidkanker’ gesteld. Zonnecrèmes zijn er dan ook een noodzaak. Supersterren spelen daarbij een voortrekkersrol, ongetwijfeld sterker gedreven door het ideaal van de eeuwige jeugd dan door de angst voor huidkanker. ” Wear sunscreen every day. It’s our most essential defense against aging“, predikt de zestigjarige ervaringsdeskundige Victoria Principal (Pamela Ewing uit Dallas). In haar kielzog volgen tal van jongere celebrity’s, zoals Liv Tyler (28) en Gwyneth Paltrow (33).

WORDT WIT DE TREND ?

Schoonheid is nu eenmaal een kwestie van langetermijnstrategie. Wie op prille leeftijd misbruik maakt van de zon zit jaren later opgezadeld met ontsierende huidveranderingen zoals rimpels, verslapping en pigmentvlekken. Overigens zijn niet alleen Nicole Kidman (38), Madonna (47) en collega’s bezig de blanke huid in ere te herstellen. Ook op de catwalks misstaan bleke lichamen niet meer. Zullen de rich and famous ervoor zorgen dat zongebruind opnieuw de kleur wordt van het gepeupel, zoals tot in de negentiende eeuw ? Dokter Maselis : “Sterren en modellen zijn wel degelijk trendsetters. Een kentering in het gedachtegoed van het publiek is niet uitgesloten, maar dat zal toch een zaak van lange adem zijn. Je kunt ervan uitgaan dat de goegemeente telkens een tiental jaar achterophinkt.”

Er blijkt inderdaad nog veel werk aan de winkel. Diverse onderzoeken hebben immers aangetoond dat bij ons een groeiend aantal jonge vrouwen lijdt aan tanorexia : een allesoverheersend verlangen naar een bruine huid. Jaar in jaar uit houden ze hun chocoladekleur op peil in de zon en op de zonnebank. Dat gedrag gaat gepaard met een verkeerde perceptie van hun huidskleur : ze vinden zichzelf bleek, terwijl ze er in werkelijkheid uitzien alsof ze pas van de tropen komen. Hun obsessie staat haaks op het ideaalbeeld van de Japanse, en bij extrapolatie, Aziatische vrouwen. Die beschouwen whitening-producten en parasols als essentiële attributen voor het behoud van een blanke en egale teint. Bleek scoort nu eenmaal in Azië. De rijzende sterren aan het bollywoodfirmament hebben niet voor niets een huidskleur die opvallend lichter is dan die van de gemiddelde Indiër.

In streng islamitische samenlevingen bestaat al even weinig affiniteit met de zon. De vrouwen die hun lichaam van top tot teen achter textiel moeten verbergen riskeren zelfs een tekort aan vitamine D, wegens een te geringe invloed van het zonlicht. Ironisch genoeg zijn precies die mensen met hun zuiderse huidtype beter bestand tegen de zon dan blanken. Een donkere huid bevat veel melanine en is daardoor van nature goed beschermd tegen de zon. Aangenomen wordt dat dit het resultaat is van een natuurlijke selectie die zich in de loop der tijden voltrokken heeft. Iemand met een bleke huid kon zich in de hete zon niet handhaven en viel uit de boot, geheel in de lijn van Darwins stelling. Vandaar dat zwarten zich minder zorgen hoeven te maken over zonneschade. Maar uitgerekend zij blijven tijdens de middaguren ook wijselijk in de schaduw.

Door Anne Roggen / Foto Diane Hendrikx