Sinds begin dit jaar zitten Zweedse mannen, althans diegenen die graag een prostituee bezoeken, met een probleem. Op 1 januari werd in dat land immers een wet van kracht die het “kopen van seksuele diensten” verbiedt. Niet de prostituee maar de klant wordt dus gestraft. Zowel op straat, in privé-clubs als in massageoorden wordt hij geviseerd. Wie een tippelaarster zelfs maar durft aan te spreken, riskeert een boete of een gevangenisstraf van zes maanden.

Voorwaar, een originele en gedurfde benadering van wat doorgaans het oudste beroep van de wereld wordt genoemd. Of de wet in de praktijk zijn doel – het plaatselijk uitroeien van de prostitutie – zal bereiken, is nog maar de vraag. Toch verdient deze Zweedse primeur meer dan alleen op hoongelach te worden onthaald.

De nieuwe wet maakt deel uit van een pakket maatregelen dat in mei vorig jaar door het Zweedse parlement werd goedgekeurd onder de naam Vrede voor vrouwen. Met deze wetgeving willen de Zweden op globale wijze de problematiek van geweld op vrouwen (zoals verkrachting en verminking) strenger aanpakken. Over het onderdeel dat betrekking had op prostitutie werd het langst gediscussieerd. Een voorstel om zowel klanten als prostituees te straffen werd enkele jaren geleden weggestemd omdat een meerderheid vond dat op die manier vrouwen nog meer in de rol van slachtoffer werden geduwd. Later werd zelfs de sociaal-democratische minister van Justitie op een congres van haar partij teruggefloten: enkel de klanten dienden straf te krijgen. En zo geschiedde.

Het zal wel geen toeval zijn dat juist in Zweden een meerderheid te vinden is voor deze aanpak. Het land geniet al langer de reputatie een voorbeeld te zijn op het gebied van de gelijkheid van seksen. Waarschijnlijk moeten ze daar nogal lachen met ons gekwebbel over vrouwen in de politiek: één minister op twee en 40 procent van de parlementsleden zijn vrouwen, en vrouwen bekleden er belangrijke posities in de openbare sector. Dat “seksuele diensten” er tot voor kort nog vrijelijk te koop waren, werd beschouwd als een van de resterende ongelijkheden tussen man en vrouw.

Toch zijn ook in Zweden de meningen verdeeld. Sociaal werkers en politie maken zich zorgen over de mogelijke negatieve gevolgen van de wet. Gevreesd wordt dat de zichtbare prostitutie in de clandestiniteit zal verdwijnen, waardoor het nog moeilijker zal worden vrouwen in nood te helpen. Aan de vooravond van het in voege treden van de wet was al duidelijk dat straatprostituees op zoek waren naar appartementen of andere locaties waar ze hun klanten verder zouden kunnen ontvangen. Een journalist van Le Monde peilde in het hoerenkwartier van Stockholm naar reacties van toen nog toegelaten tippelaarsters. De wet kon er op weinig bijval rekenen. “Ofwel zullen onze cliënten ons volgen en via de mobiele telefoon een afspraak maken. Ofwel zullen ze ons uit schrik niet meer opzoeken, maar dan dreigt het aantal seksuele delicten toe te nemen.” Een ander wees erop dat zichtbaarheid een zekere controle toelaat: “We zien wie met wie vertrekt en wanneer ze terugkomen. Dat zal in de toekomst niet meer mogelijk zijn.”

Ook rijzen er vragen over de manier waarop bewezen zal worden dat iemand “seksuele diensten heeft gekocht”, vermits beide betrokkenen belang hebben bij de transactie. En hoe zal een “poging tot het aankopen van seksuele diensten” bewezen worden? Wanneer een chauffeur een voetgangster aanspreekt, overtreedt hij dan de wet op de prostitutie of vraagt hij gewoon de weg?

Ondanks deze praktische bezwaren, zijn er die geloven in de doeltreffendheid van de wet. Gehoopt wordt dat vooral brave huisvaders zullen worden afgeschrikt en dat er een einde zal komen aan de gewoonte van sommige bedrijven om dit soort presentjes aan hun cliënteel aan te bieden.

“Het is belangrijk om duidelijk te maken dat prostitutie moreel onaanvaardbaar is”, zegt een sociaal werkster die zich over de prostituees in Stockholm ontfermt. Ze is er zich van bewust dat het bijvoorbeeld voor heroïnehoertjes onmogelijk zal zijn om een appartement te huren en dat die groep dus zeker extra hulp behoeft. Verder beschouwt ze het als haar taak met callgirls en masseuses een vertrouwensrelatie op te bouwen en hen met juridische en morele steun bij te staan.

Al bij al klinkt het Zweedse initiatief toch zo gek nog niet. Ooit leefden we in een tijd waarin niemand er een punt van maakte dat een man zijn vrouw sloeg. Die tijd ligt gelukkig achter ons. Ooit leefden we in een tijd waarin kinderen slaan pedagogisch verantwoord was. Momenteel ligt in ons land een wetsvoorstel ter tafel dat fysiek geweld op kinderen verbiedt, en allicht komt er een tijd dat we met afschuw zullen terugblikken op de pedagogische mep van weleer. In Zweden zijn ze al zover. Als daar op dit ogenblik een meerderheid van oordeel is dat betalen voor seks niet echt getuigt van respect voor de ander, waarom zouden wij dan binnen afzienbare tijd daar ook niet de evidentie van inzien?

Jo Blommaert / Tekening Sandra Schrevens