GEEN BENEN WEL GUTS

Aimee Mullins is knap, intelligent, welbespraakt, ze heeft olympische medailles, prijkt op lijstjes van de mooiste mensen en muzes én ze behoort sinds kort tot het selecte clubje van L’Oréalambassadrices. Een buitengewone vrouw… zonder benen.

L’Oréal staat erom bekend dat het de mooiste vrouwen ter wereld als ambassadrices engageert. Tussen Jennifer Lopez en Beyoncé valt de Amerikaanse Aimee Mullins wel uit de toon. Niet omdat ze niet mooi zou zijn. Dat is ze zeker. Ze heeft ook acteer- en modelambities, maar wat ze niet heeft, zijn… benen. Door haar krijgt de slogan Because you’re worth it een heel nieuwe dimensie. “Het is belangrijk dat een groep als L’Oréal beseft dat vrouwen veel meer zijn dan een mooi gezicht of een perfect lichaam. En dat het als ’s werelds grootste beautybedrijf dingen in gang zet, die nooit eerder werden gedaan maar wel noodzakelijk zijn”, zegt Aimee.

Geboren zonder scheenbenen, leek Aimee veroordeeld tot een leven in de rolstoel. Nog voor haar eerste verjaardag werden haar onderbenen geamputeerd, zodat ze zou kunnen lopen met prothesen. Een drastische beslissing, die haar leven meer zou bepalen dan iemand ooit had kunnen vermoeden. Aimee leerde lopen op prothesen, en ze leerde ook voetballen, zwemmen, fietsen en skiën. Net als andere kinderen. “Als kind wil je zijn zoals de anderen, maar gaandeweg leerde ik mijn ‘anders zijn’ te aanvaarden.” Die klik maakte Aimee rond haar veertiende. “Ik had een fantastische jurk gekocht van mijn spaargeld. Ik trok hem aan om naar de kerk te gaan, maar mijn vader vond dat niet gepast : de jurk kwam tot op de knie, zodat je mijn prothesen duidelijk zag. Ik weigerde hem uit te trekken. Ik had er genoeg van om me te verbergen.”

Zelfvertrouwen heeft Aimee al vroeg aangeleerd. “Mijn ouders hebben me nooit afgeschermd of iemand verhinderd om te staren of vervelende dingen te zeggen. Ik moest er zelf mee leren omgaan. Dat klinkt cru, maar het heeft mijn zelfvertrouwen gevormd. Je vertrouwt erop dat je het kunt. Toen ik nog erg jong was, kreeg ik van de dokters al te horen wat ik nooit zou kunnen doen of hoe lang het zou duren. Maar ik wist dat ze het fout hadden, net als die goedbedoelende tante die naar een toneelstuk kwam kijken waarin ik de prinses speelde. Ik was twee weken voordien geopereerd en ik stond op krukken op het toneel. Mijn benen waren zo gezwollen dat ze niet in de prothesen pasten. Toch stond ik te stralen op het podium. Maar mijn tante zei : ‘Aimee, ik wil dat je hoort van iemand die je heel graag ziet dat je later nooit een actrice zult kunnen worden. Hollywood wil perfecte mensen.’ En ik herinner me dat ik dacht : ‘Je hebt het mis.’ Ik heb daar nooit aan getwijfeld.”

Houden van jezelf

Dat zelfvertrouwen had ze, maar al snel kreeg Aimee door dat ook attitude hielp. “Ik heb veel geleerd van het mooiste meisje van de school. Puur fysiek gezien was ze zeker niet de mooiste, maar ze gedroeg er zich wel naar en dus behandelden de mensen haar zo. Ze had charisma, ze was magnetisch. Haar geheim was dat ze van zichzelf hield en dat ook uitstraalde.” Make-up helpt ook, weet Aimee. “Al is het maar lipstick of mascara, ze hebben een transformerende kracht. Voor mij toch. Het maakt je tot de vrouw die je wil zijn.” De samenwerking met L’Oréal is een bevestiging. “Ik weet wie ik ben en wat ik weet, ook zonder dat contract. Maar het is zoals een diploma : je hebt de kennis, maar dat stuk papier met die stempel erop hééft iets. Ik krijg er nog altijd een kick van als ik ’s morgens wakker word. Dan denk ik : gebeurt dit nu echt ?”

Haar ambassadeurschap ziet Aimee als een platform om haar boodschap naar een groot publiek over te brengen. “Je kunt de oppervlakkigheid van lipstick en mascara gebruiken om belangrijke onderwerpen aan te boren zoals lichaamsbeeld en schoonheidsideaal. L’Oréal heeft me geen contract aangeboden omdat ik prothesen heb, wel wegens het leven dat ik heb gehad en leid.”

Rennen als een cheeta

Aimee Mullins is iemand die haar kansen grijpt. Prothesen om te lopen ? Dan kan ook zwemmen, fietsen, voetballen en skiën. Zelfs op competitieniveau. Geen geld voor dure opleidingen ? Op haar zeventiende was ze de jongste en enige vrouw die een studiebeurs van het ministerie van Defensie kreeg. “Studeren is enorm duur in de Verenigde Staten, dus had ik een beurs nodig. Ik was de eerste van mijn familie die naar de universiteit ging.”

Tijdens haar studies trok de sport weer. Ze won een loopwedstrijd voor mindervalide atleten en brak meteen een nationaal record. Een van de grootste coaches van het land nam haar op in het National Colle-giate Athletic Association-team, waar ze de eerste mindervalide topatlete was. Nog geen jaar later, in 1996, stond ze op de Paralympische Spelen in Atlanta. Daar brak ze de wereldrecords op 100 en 200 meter hardlopen en op verspringen. Naast haar overwinning, waren het vooral haar prothesen die de aandacht trokken. “We braken ons hoofd erover hoe we protheses perfect symmetrisch konden maken. Maar als ik de snelste vrouw ter wereld wilde zijn, waarom zou ik dan menselijke beenprotheses dragen ? Dus keken we naar het snelste wezen op aarde, de cheeta. Een kat rent als een professionele loper : op de bal van de voet.” Die prothesen veranderden de manier waarop de wereld naar atleten keek en werden door sommige sporters zelfs als oneerlijke concurrentie beschouwd. Ook voor Aimee bleek het een ommekeer : “Ik heb mijn hele kinder- en pubertijd ‘normaal’ willen zijn. Ik wilde dat mensen voorbij die benen keken, naar mij. Ik besefte dat ik niet normaal was en dat nooit zou zijn. Door als atlete zo openlijk over mijn lichaam te spreken, nodigde ik andere mensen uit om daar deel van uit te maken. Dat opende de deuren naar kunst, mode en andere werelden.”

Sexy laarsprothesen

Een artikel in Life en de cover van Sports Illustrated leidden tot uitnodigingen als spreker op internationale conferenties. Aimee geraakte geïnteresseerd in het lichaamsbeeld en hoe modeadvertenties de standaardnormen van schoonheid en vrouwelijkheid beïnvloeden. In 1999 liep ze tussen de supermodellen op de catwalk van Alexander McQueen, op houten prothesen die zo bewerkt waren dat het net hoge, sexy laarzen leken. Stak ze zo haar middelvinger op naar kringen die rond fysieke perfectie draaien ? “Het was geen statement. Het was vooral nieuwsgierigheid die me dreef. Ik ben avontuurlijk aangelegd. In de sport wou ik zien hoe ver ik zou geraken. Elf maanden had ik om te trainen voor een olympisch niveau. Op dezelfde manier heb ik dat defilé gedaan uit nieuwsgierigheid. Daarna zei men mij dat ik mooi was, dat ik er niet gehandicapt uitzag. Dat intrigeerde me : mensen gaven toe dat ze een vooropgesteld idee hadden van wat een mooi lichaam is en hoe een mooie vrouw eruitziet, een beeld waar ik in theorie niet aan voldeed. Ze lieten me toe in hun verwarring, in hun gedachtegang. Het was geen poging om een podium te zoeken en mijn boodschap te verkondigen. Dat is niet de meest efficiënte manier om veranderingen in gang te zetten. Ik hou ervan om een sfeer te creëren waarin mensen me vragen stellen over zaken die ze altijd als vanzelfsprekend hebben beschouwd. In één zin, in één minuut kun je iemand daarover doen nadenken. Je moet mensen tonen wat er bestaat. En waarom ze dit gehandicapt noemen. Waarom schrijven ze ‘gehandicapte atleet verbreekt wereldrecord’ ? Als die vrouw een wereldrecord breekt, hoe gehandicapt is ze dan ? Onze taal beïnvloedt de manier waarop we denken, waarop we naar anderen kijken, hoe we hen waarderen of beperken.”

Schokkende interpretatie

Aimee vindt het schokkend als je ziet wat er bij het woord ‘gehandicapt’ staat in het woordenboek : kreupel, nutteloos, hulpeloos, verminkt, vastgelopen, vervallen, verweerd, uitgeteld, nutteloos… De antoniemen zijn nog erger : heilzaam, compleet. “Het gaat niet om de woorden, maar om de waarden die erachter zitten, om onze mening over mensen als we ze met deze woorden benoemen. Pamela Anderson heeft meer prothesen in haar lichaam dan ik, maar niemand noemt haar gehandicapt. Als je een deel van je neus amputeert, noemt men dat verfraaiing, als je siliconenprotheses in je borsten laat steken is dat ‘vergroting’, maar als je een deel van een been afzet heet dat plots handicap. Mensen als Edison, Einstein of Mozart zouden vandaag allemaal gediagnosticeerd worden als belast met het syndroom van Asperger, met ADHD of autisme, daar ben ik zeker van. Vroeger was er blijkbaar meer ruimte voor zo’n geesten, nu willen we alles in vakjes steken.”

Toch voelt Aimee zich niet geroepen om een rolmodel te zijn. “Ik wil gesprekken, reflecties uitlokken. Ik hou van dialoog. Een rolmodel is voor mij meer een monoloog : dit is mijn voorbeeld, volg het. Ik verwacht dat mensen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leven. Ik moest dat doen. Dan word je pas vrij, wanneer je stopt met de natuur, je ouders of anderen de schuld te geven voor wat ze je al dan niet gaven. Je kunt worden wie je wil, als je jezelf aanvaardt en erkent wie je bent.”

DOOR SOFIE ALBRECHT

“Heel mijn kindertijd heb ik moeten horen wat ik niet kon en nooit zou kunnen of hebben. Ik wist dat ze fout waren. Soms moet je stoppen met te praten tegen mensen die nee zeggen en zoeken naar de mensen die ja zeggen.” ‘L’Oréal Women’s Forum, Deauville 2004.

“Ik denk dat iedereen last heeft van een handicap. En meestal is die niet wat we denken dat hij is. Hij kan alles zijn wat je vertrouwen in je kunnen ondermijnt. Bij mij zijn dat mensen die ervan uitgaan dat beenprothesen een handicap zijn.” L’Oréal Women’s Forum, Deauville 2004.

“Zelfvertrouwen maakt een vrouw aantrekkelijk. Het is sexyer dan welk lichaamsdeel ook.” Oprah magazine 2004

“Ik heb speciale prothesen om hoge hakken te kunnen dragen. Een vriendin merkte doodernstig op dat ze dat niet eerlijk vond. Dat vond ik interessant : je kunt een handicap ombuigen in een troef. Je kunt de architect zijn van je eigen, continu veranderende en heruitgevonden identiteit.”