Kunstprogrammator

door Wim Denolf/Foto Saskia Vanderstichele

Ik voel me geprivilegieerd. Op alle niveaus, maar het meest omdat ik mijn hele leven al met kunstenaars werk. Die behoren tot de interessantste mensen in de samenleving. Ik heb ook nooit het gevoel gehad dat ik op eieren moest lopen. Als je elkaar vertrouwt, kun je veel zeggen.

Zelf heb ik me nooit artistiek willen uitdrukken. Tijdens mijn studies kunstgeschiedenis in Leuven werd ik jobstudent bij het Festival van Vlaanderen en uiteindelijk ben ik in deSingel beland. Ik ben er ingerold. Ik kán ook niets anders.

Al die talen en gemeenschappen maken Brussel boeiend. We zijn ons te weinig bewust van die unieke troef en problematiseren alleen maar. Dat was, naast de artistieke noodzaak, ook wat me inspireerde om het kunstenFESTIVALdesarts op te richten. Een internationaal project voor hedendaagse kunsten dat de Belgische én Europese hoofdstad waardig is, en een statement tegen het communautaire discours. Een vuist van artiesten en de intelligentsia.

Ik geloof in bescheidenheid. Een directeur of curator is een koppelteken tussen kunstenaars en hun publiek. Een essentiële rol, maar ook niet meer dan dat. Het ergert me als de directeur meer aandacht krijgt dan de artiesten zelf. Dat speelde mee toen ik afscheid nam van het kunstenfestival. Zo’n evenement mag niet oud worden met zijn directie.

In het leven moet je niet zuinig zijn. Gedoseerd en berekend leven is niets voor mij. Ik tel niet hoeveel ik rook en hoeveel koffie ik drink. Maar zo ben ik op alle vlakken – ook in zijn werk moet een mens zich niet inhouden.

Kunst kan grenzen opentrekken. Denk aan de internationalisering van de kunstensector de voorbije decennia. In alle theaters en kunstencentra is nu internationaal werk te zien. En meerdere theaterhuizen in Brussel ondertitelen hun voorstellingen in de andere landstaal. Ook zonder cultureel akkoord tussen Vlaamse en Franstalige politici kunnen gezelschappen dus afspraken maken en mensen samenbrengen.

Ik bewonder mijn moeder. Mijn vader overleed toen ik acht was, zij bleef alleen achter met negen kinderen. Wat dat voor haar betekende en wat verlies is, heb ik pas later beseft. Als kind paste ik me aan.

De Arabische wereld is een ontdekking voor me. Daar gebeuren spannende dingen in de kunsten. Alleen circuleren die artiesten nauwelijks in hun eigen regio. Ze trekken naar plaatsen waar de nodige infrastructuur en de middelen bestaan, en dat is het rijke Westen. Zo dreigen vooral producties te ontstaan die ons behagen, maar nog weinig voeling hebben met de lokale context. Het Young Arab Theatre Fund probeert daar tegenwicht tegen te bieden.

Een eredoctoraat streelt de ijdelheid, uiteraard. Maar het verontrust me ook. Is dit het begin van het einde ? Een speech heb ik niet, ik ben een slecht spreker. En ik ervaar het eredoctoraat niet als een verdienste. Ik heb gewoon mijn werk gedaan.

Ik heb het moeilijk met autoriteit. Ik sta op mijn onafhankelijkheid. Ik heb me nooit aangesloten bij een beweging of groepering en zeker niet bij een politieke partij. Ik sta liever aan de andere kant van de barrière, waar kunstenaars reflecteren op wat er gebeurt in de samenleving en mensen prikkelen met nieuwe visies. In kunst is voorzichtigheid niet interessant.

Ik vind het niet leuk, ouder worden. Ik voel ook nog niet veel van die zogenaamde sereniteit. Integendeel, met de jaren groeien de twijfel en de onzekerheid. Anderzijds zie ik rondom mij veel hoogbejaarde jongeren en ouderen die wel twintigers lijken.

Reizen doet relativeren. Ik zit nu vaak in het Midden-Oosten, maar ook vroeger was ik voortdurend op pad. Daardoor kijk ik anders naar wat hier gebeurt, in een van de rijkste en meest verwende landen ter wereld. Nationalisme, arrogantie en zelfgenoegzaamheid maken me bang. Net als de manier waarop dingen gezegd worden. Beschaafd discussiëren is bijna onmogelijk geworden. Door Wim Denolf / Foto Saskia Vanderstichele

Frie Leysen (57) ontvangt deze maand een eredoctoraat aan de VUB. Momenteel is zij curator van

het multidisciplinaire festival Meeting Point 5 van het Young Arab Theatre Fund, dat deze maand plaatsvindt in negen Arabische steden. Een selectie is in januari te zien in de KVS in Brussel.

www.yatfund.org, www.kvs.be.