ONDERWERPING

De beste film van het begin van het nieuwe jaar is een tweeëntwintig jaar oude prent van Rainer Werner Fassbinder. De lang verloren gewaande film “Martha” (1973) is een van Fassbinders wreedste analyses van het bourgeoishuwelijk als laboratorium van sadomasochistisch leed en genot, waar ook en vooral het slachtoffer kwijnend van geniet.

Margit Carstensen is de maagdelijke bibliotekaresse wier leven gedomineerd wordt door haar vader. Als die tijdens een reis naar Rome op de Spaanse Trappen aan een beroerte bezwijkt, is ze eindelijk vrij om haar eigen weg te gaan. De man van haar dromen is een deftige, charmante ingenieur, Helmut (Karlheinz Böhm). Ze zijn nog maar net getrouwd of deze geraffineerde tiran laat zijn ware aard zien. Tijdens hun wittebroodsweken laat Helmut zijn echtgenote in slaap vallen in de brandende zon ; verbrand over heel haar lichaam is ze aan hem overgeleverd. Al haar pogingen om tegen de onhoudbare onderwerping in opstand te komen, zijn tot mislukken gedoemd.

Fassbinder analyzeert hun ziekelijke relatie met koele hartstocht en verdoken binnenpretjes. De wijze waarop de echtgenoot zijn vrouw tot een willig objekt kneedt ze krijgt het verbod opgelegd haar favoriete muziek van Donizetti te beluisteren en moet zich tijdens zijn afwezigheid verdiepen in een boek over stuwdammen is pijnlijk grappig, typisch voor Fassbinders talent om de grotesk komische kanten te belichten van de meest treurige situaties. “Martha” zwalpt dan ook brutaal tussen horror en farce, en is in beeld gezet als een plechtstatig huiselijk melodrama. De gemillimeterde mise-en-scène is meesterlijk, met nu eens strak gekadreerde komposities die de dominante relatie aksentueren, maar af en toe ook delirante camerabewegingen om de roes te vatten van de twee hoofdpersonen die hoe dan ook voor elkaar gemaakt zijn.

Fassbinder schreef zelf het scenario, naar een misdaadverhaal van Cornell Woolrich. “Martha” is een sleutelwerk in de fenomenale carrière van de in 1982 overleden snelfilmer : zijn eerste extreem Teutoonse adaptatie van een uitzinnige Hollywood-achtige smartlap.

* * * * “Martha” van Rainer Werner Fassbinder, met Margit Carstensen, Karlheinz Böhm, Gisela Fackeldey, Adrian Hoven, Barbara Valentin, Ingrid Caven, Peter Chatel.

ZOEKTOCHT

De Frans-Canadese regisseur Denys Arcand (“Le Déclin de l’Empire Américain”) geeft in zijn eerste Engelstalige produktie, “Love and Human Remains”, een tegelijk beklemmend en sardonisch beeld van de zoektocht naar liefde en relaties in een tijd van onzekerheid. We volgen vooral de nachtelijke escapades van een groepje personages in een niet nader genoemde Canadese stad van beton, koffieshops, modieuze restaurants en diskotenten.

Arcand borstelt in ruwe, rake trekken het portret van een klubje zoekende, angstige jongelui. Er is David, de mislukte akteur die nu als ober zijn brood verdient, in de homo-scène een promiscue bestaan leidt en zich vooral aan niemand emotioneel wil binden ; er is zijn flatgenote Candy die hem nog altijd aanbidt, maar zelf zoekende is en moet kiezen tussen een lesbienne die haar oprecht bemint en een barkeeper die getrouwd blijkt. Voorts is er nog Davids beste vriend, een verwoede rokkenjager met duistere trekjes ; een helderziende vriendin die soms een beroep doet op Davids akteerkunstjes om haar SM-kliënteel te gerieven ; een jonge hulpkelner die David zijn platonische (?) liefde offreert. Natuurlijk is er de dreiging van aids, maar er is nog een andere negatieve faktor die niet weg te branden is uit elke trendgevoelige kroniek van de jaren negentig : een serial killer die de buurt onveilig maakt.

Alleen de gevatte uitpraken verraden de teatrale afkomst van deze film waarin de diverse verhaallijnen op een sluwe manier in elkaar haken. “Love and Human Remains” is een knap tijdsbeeld van een beproefde generatie met weinig illuzies en veel donkere dromen.

* * * “Love and Human Remains” van Denys Arcand, met Thomas Gibson, Ruth Marshall, Cameron Bancroft, Matthew Ferguson, Rick Roberts.

VONDST

Wie met reden een broertje dood heeft aan Tsjechov in Vlaamse overacting-stijl, mag zeker “Vanya on 42nd Street” niet missen. Deze verfilming door Louis Malle van een Newyorkse toneelproduktie van Tsjechovs beroemde toneelstuk “Oom Wanja” berust op een slimme vondst. De akteurs zijn in de vervallen New Amsterdam-schouwburg bijeengekomen om het stuk nog eens te overlopen. Ze dragen hun moderne kleren, het podium is op enkele schaarse rekwisieten na zo goed als leeg, maar naargelang hun schijnbaar nonchalante repetitie vordert, blijkt dat we naar een volwaardige voorstelling zitten te kijken zelfs één van de beste opvoeringen van een klassiek toneelstuk die u ooit zal hebben gezien.

Het paradoksale is dat deze film, die de teatrale mekaniek open en bloot laat zien, uiteindelijk de intensiteit, de intimiteit en het realiteitsgehalte verwerft die we met het filmmedium associëren. Mede dank zij de schitterende vertolkingen van een akteursensemble dat nieuwe nuances en dimensies ontdekt in een overbekende tekst (vooral Julianne Moore als Yelena en Larry Pine als Dr. Astrov zijn onvergetelijk) duurt het niet lang of we zijn kompleet ondersteboven van deze opvoering die op een verbluffende manier de tijdloosheid van Tsjechov tastbaar maakt. De briljante adaptatie is van David Mamet.

* * * “Vanya on 42nd Street” van Louis Malle, met Phoebe Brand, Lynn Cohen, Georges Gaynes, Jerry Mayer, Julienne Moore, Larry Pine, Brooke Smith, Wallace Shawn, André Gregory.

VERLANGEN

Met zijn eerste lange film “Manneken Pis” lost de jonge Vlaamse regisseur Frank Van Passel de hoge verwachtingen in die hij met zijn kortfilms geschapen had. Het is de uitgestelde love story van een jongen die te veel aarzelt en een meisje dat te hard van stapel loopt. Hij (Frank Vercruyssen) is een gekwelde weesjongen die in de grote stad arriveert, als vaatwasser aan de kost komt, maar met zijn kookkunsten wel beter verdient. Zij (Antje De Boeck) is trambestuurster en woont toevallig in dezelfde huurkazerne. Zodra hun blikken elkaar kruisen, glinstert een vonkje van verlangen in hun ogen. Hoe die twee moeizaam maar zeker naar elkaar toegroeien met hulp van de opdringerige conciërge (Ann Petersen) wordt door de kineast even gevoelig als humorvol gadegeslagen. “Manneken Pis” is speels en lichtvoetig, zelfs al is de jongen getraumatizeerd en heeft het ongeduld van het meisje een noodlottige komponent.

Wat we makkelijk als déjà vu zouden kunnen ervaren, wordt door de frisse vertelling en vertolkingen boeiend, grappig en bij vlagen zelfs aandoenlijk. Van Passel overstijgt de op de loer liggende banaliteit vooral dank zij een konstant inventieve verhalende stijl. Mede door het uitgekiend kleurgebruik, een doeltreffende aanwending van het Brussels decor en een mise-en-scène die overvloedig gebruik maakt van telelens-effekten, bewegen zijn personages zich in een gestileerde retro-omgeving met tot de essentie herleide “fifties”-sfeer.

* * “Manneken Pis” van Frank Van Passel, met Antje De Boeck, Frank Vercruyssen, Ann Petersen, Wim Opbrouck, Stany Crets.

WILD WATER

“The River Wild” is honderd procent voorspelbaar, eens je bekomen bent van de “gimmick” van deze produktie : dat Meryl Streep de rol van Harrison Ford speelt.

Het is haar gegund. Helaas is Streeps eerste pure aktieprent echt geen hoogvlieger. Ze speelt een door haar slappeling van een echtgenoot ontgoochelde vrouw en voormalige wild-water-gids die met haar kinderen in een rubberbootje een tocht maakt over een kolkende rivier. Wanneer twee overvallers het roer in handen nemen en haar dwingen om hen langs hachelijke watervallen en stroomversnellingen naar Canada te loodsen, zet Meryl zich schrap.

Ofschoon Meryl er tijdens de opname flink tegenaan ging ze bekocht haar naturalistische manie bijna met de verdrinkingsdood is het resultaat van al deze natte inspanningen alles behalve overtuigend.

Telkens ze wil tonen dat ze de situatie onder kontrole heeft terwijl dat op het oog duidelijk niet het geval is krijgt Streep de slappe lach, wat voor de toeschouwer veeleer gênant dan geruststellend is.

Tussendoor zijn er veel shots van Streep in atletische doen, wat moet bewijzen dat ze over evenveel spierkracht beschikt als haar mannelijke rivalen. Helaas is Streep geen Sigourney Weaver ; ze demonstreert tijdens haar krampachtige pogingen om ook tot het stoere jongensklubje te mogen behoren al even weinig sex-appeal als in haar romantisch bedoelde rollen.

Haar personage werd bedacht met een doofstomme vader, wat Streep uitvoerig de kans biedt om haar waaier aan aksenten nu ook met gebarentaal te verrijken.

– “The River Wild” van Curtis Hanson, met Meryl Streep, Kevin Bacon, David Strathairn, Joseph Mazzello, John C. Reilly.

PATRICK DUYNSLAEGHER

Carstensen in “Martha” : leed en genot.

“Love and Human Remains” : nachtelijke escapades.

Vercruyssen in “Manneken Pis” : getraumatizeerd.

Streep in “The River Wild” : natte inspanningen.

TOP 10

1.

The Singing Detective : Dé cult-serie van de jaren tachtig is ook het meesterwerk van de onlangs overleden Britse tv-schrijver Dennis Potter. Het is een zeldzaam inventief drama waarin Potter misdaadgenre, pastiche, musical, autobiografie, hallucinaties en realiteit ingenieus in elkaar verwerkt. Van donderdag 2 tot woensdag 8 februari is de reeks integraal te bewonderen in Studio Skoop in Gent, telkens a rato van twee afleveringen per dag. Op zaterdag 4 kan u in een maratonvoorstelling alle episodes na elkaar bekijken. Info : (09) 225.08.45.

2.

Martha : zie bespreking.

3.

Vanya on 42nd Street : zie bespreking.

4.

Love and Human Remains : zie bespreking.

5.

Manneken Pis : zie bespreking.

6.

Exotica : verdiende Grote Prijs van de Unie van de Filmkritiek voor deze intrigerende filmpuzzel van de Armeense Canadees Atom Egoyan over dwangmatig en ritueel gedrag van een aantal raadselachtig geobsedeerde personages.

7.

Interview with the Vampire : duister, doemgeladen nachtsprookje van Neil Jordan. Verbazend tegendraadse vertolking van Tom Cruise als dandy Lestat.

8.

Eat, Drink, Man, Woman : smakelijke Taiwanese familiekroniek van Ang Lee rond chef-kok en zijn drie probleemdochters.

9.

Mary Shelley’s Frankenstein : Robert De Niro is een sober, aandoenlijk monster in deze driftige, spectaculaire verfilming door Kenneth Branagh van de beroemde huiver-myte.

10.

Trois Couleurs Trilogie : het geroemde tricolore drieluik van K. Kieslowski is in zijn geheel te zien zoals het hoort in Sphinx, Gent.