Men noemt hem de enige ontwerper die echt Portugees is. Nuno Gama gebruikt motieven van azulejo’s, broderieën van Madeira en fado als inspiratie. De Portugese identiteit is voor hem geen vraagteken, maar een rode draad in zijn werk.

Lene Kemps

?Ik voel me als een kruisvaarder, een pionier”, zegt Nuno Gama. ?Ik heb een missie. Eerst moeten de Portugezen leren om trots te zijn op hun land en vervolgens moeten ze met die trots ook echt iets aanvangen.”

Vijftig verkooppunten en een uitgesproken mening maakten van Nuno Gama een gekend figuur. Bij de laatste verkiezingen werd hij door twee politieke partijen aangezocht om op hun lijst te staan. ?Mijn nationale trots wordt door sommige individuen als rechts ervaren, wat het volstrekt niet is”, zegt hij. ?Ik heb geen politieke agenda, al zijn delen van mijn betoog misschien wel politiek getint.”

Waarom die nadruk op de Portugese geschiedenis en cultuur ?

Gama : Het is de enige manier om te overleven. Langs de ene kant moet je openstaan voor internationale invloeden en je horizonten verruimen, maar je mag daarbij nooit je eigenheid verliezen, want die is je grote kracht. Dat zal in België ook wel zo zijn. Je wordt wereldburger en Europeaan en tegelijkertijd herontdek je je eigen land.

Ik heb in mijn collecties vaak gespeeld met motieven en kleuren die typisch Portugees zijn, ik heb delen van azulejo’s als knopen gebruikt en broderieën van Madeira in mijn kleding verwerkt. Wij hebben een schat aan vakmanschap en uitzonderlijk mooie dingen. Maar we schijnen ze enkel in een folkloristische context te gebruiken. Het is bijna taboe om ze te actualiseren. Mijn laatste folder is gefotografeerd in een duistere fado-sfeer. Fado is nog zo’n uniek iets, maar de Portugezen durven er geen gebruik van maken.

Kreeg u makkelijk medewerking van de fabrieken en ateliers ?

Gama : Het vroeg enige overredingskracht om knopen van azulejo’s te laten maken. Of om die broderieën juist te krijgen. Maar eenmaal overtuigd, was iedereen enthousiast. We hebben altijd veel steun gekregen van de mensen in de ateliers, ook van de oudere arbeiders. Ze waren altijd erg trots op de afgewerkte producten.

Kreeg u veel steun om u te vestigen als ontwerper ?

Gama : Natuurlijk niet. Maar ik vraag me af of er een land is waar je wel steun krijgt. De banken zijn heel moeilijk te overtuigen en van het ICEP moet je al helemaal niets verwachten. Die hebben zo’n enge visie dat hun hulp me niet eens zou interesseren. Je moet gewoon alles zelf doen. Toen ik vorig jaar een collectie maakte rond het thema lichtheid en transparantie heb ik Absolut Vodka gecontacteerd omdat ik vond dat het goed bij hun imago aansloot. Zij hebben dan het defilé gesponsord en ik heb enkele T-shirts met hun logo gemaakt. Wij redden het wel op ons eentje.

We hebben vijftig verkooppunten, onderhandelen over mogelijke licenties en werken een exportplan uit.

Hoe zou u de Portugese geest of mentaliteit omschrijven ?

Gama : Voor het moment als een mengeling. Je hebt de oudere conservatieve mensen, de nieuwe generatie die de revolutie nooit gekend heeft en de tussengeneratie die ze heeft gemaakt. Dat levert drie erg verschillende houdingen op. Er is een sterk reactionaire stroming in dit land, een erg kritische linkse beweging en een nieuwe golf die op zoek is naar iets helemaal anders.

Wat stoort u het meest aan de Portugese mentaliteit ?

Gama : De geslotenheid. Ze teren op het verleden. Als je een toeristische brochure leest of zelfs de folder van het ICEP, dan heeft men het altijd over het glorieuze verleden. Akkoord, in 1494 hebben Spanje en Portugal de wereld tussen elkaar verdeeld. En goed, we hadden fantastische zeevaarders die de wereld verkenden. Maar dat was toen. Waarom laten we het verleden niet voor wat het is en leggen we in het heden niet wat meer ambitie aan de dag. Portugezen denken klein. Ze blijven zo graag bescheiden. Ook in mijn milieu. Waarom zouden we exporteren ? Waarom zouden we defilés organiseren ? We hebben het toch goed.

Als ze de dingen groots zien, loopt het vaak verkeerd. Je moet maar naar de moderne architectuur kijken : afgrijselijke dingen met witte muren en grote spiegels. Waarom respecteren we onze identiteit niet wat meer ? We zijn een heerlijk land, we hebben altijd zon, kleuren komen hier erg mooi uit. Het moet toch mogelijk zijn om op architecturaal gebied iets met onze geschiedenis te doen zonder in het pittoreske te vervallen.

Portugal heeft een sterke identiteit. Dat zie je aan de toeristen die komen. Het zijn fijne en bijzondere mensen. Je hebt hier niet het ?English breakfast is served” en ?Wir sprechen Deutsch”. Blijkbaar is onze uitstraling sterk genoeg om stand te houden en de juiste mensen aan te trekken.

Uw betoog wordt vaak als nationalistisch geïnterpreteerd.

Gamma : Fascistisch zelfs. Ik breng mensen in verwarring. Voor de laatste verkiezingen werd ik gecontacteerd door de sociaal-democraten van rechts en door de socialisten van links. Nationale trots is een dubbelzinnige boodschap.

Waarom koos u mode als manier om uw boodschap over te brengen ?

Gamma : Op mijn dertiende maakte ik al kleren voor mezelf, die ik later ook aan vrienden verkocht. Ik heb niet altijd alleen maar mode gedaan, ik heb ook in een azulejo-fabriek gewerkt, maar mode is mijn lot. Ik geloof niet in het lot als een officieel en overheersend iets, maar ik heb sterk het gevoel dat er ergens voor mij beslist is dat het mode moest worden.

Wordt u het eigenlijk nooit beu om steeds hetzelfde verhaal te vertellen ?

Gamma : Eigenlijk wel, ja. Ik zou graag andere thema’s aansnijden. Haute couture interesseert me bijvoorbeeld erg. Ik wil niet de vaandeldrager van de Portugese zaak worden. Maar goed, dat ben ik blijkbaar al. Ik zal pas van koers veranderen als de Portugezen van Portugal houden.

Er is al verandering hoor. Groepen als Madredeus. Jonge filmmakers. Formule 1-piloten. Overal staan individuen op die zeggen : ik ben Portugees en ik doe het goed. Een Portugees bier voert een reclamecampagne met de nationale kleuren en daarop de gezichten van bekende figuren ze hebben mij ook gevraagd en een slogan in de trant van : wij zijn Portugees en dat is prima. Blijkbaar hebben we enige verzekering nodig voor we er zelf in durven geloven.