Twee broers, twee uitersten, één strijd. De scherpgebekte straatjongen en de ingetogen denker. De ex-mijnwerker en de gediplomeerde. De mediagenieke ‘Slimste Turk’ en de stille plannenmaker. De politicus en de islamleerkracht. Grote en kleine broer Selahattin en Bahattin Koçak. “In voetbaltermen ? Selahattin is Brazilië, ik ben Duitsland.”

SELAHATTIN KOÇAK

“Nu we hier toch aan de mijn van Beringen staan, mag ik je eerst even de verkleed- en badzaal laten zien ? Vier jaar heb ik hier gewerkt. Tot de mijn dichtging, in 1989. Bahattin zat toen in Turkije. Kijk hier, dit was mijn kastje. Bij de meesten hingen pin-ups aan de binnenkant. Bij mij een foto van de jonge prinses Astrid. Ja, ik vond haar de Grace Kelly van haar tijd. Ik ben hier gelukkig geweest. De sfeer onder de mijnwerkers was fantastisch. Onder de grond bestaat geen racisme.”

“Bahattin en ik bespreken zelden privézaken. We hadden thuis geen praatcultuur. We discussieerden wel veel, maar over gevoelens ? Dat nooit. Mijn vader heeft ook nooit emoties getoond. Eén keer wel, maar dan onrechtstreeks. Toen ik bij de opening van de moskee vooraan moest tolken, zag ik hem mimeren tegen de mensen rond hem : ‘Dát is mijn zoon.’ Dat hij trots op ons was, dat heeft hij ons nooit rechtstreeks gezegd.”

“Toen mijn vader in 1981 een huis kocht in Beringen, verklaarden alle Turken hem zot. ‘Je moet je geld sparen voor Turkije. Voor na je terugkeer.’ Mijn vader dacht er anders over. ‘We hebben hier wortel geschoten’, zei hij. ‘Dit is de thuis van mijn kinderen.’ Een visionaire opvatting. Hij heeft ook zijn familie niet naar hier overgebracht. Hij heeft ze integendeel in Turkije zélf helpen verhuizen naar een betere streek.”

“Bahattin en ik spreken Turks én Nederlands onder elkaar. Soms begin ik een zin in het Turks en maak ik hem af in het Nederlands. De taal hangt ook af van de omstandigheden. Als we naar het voetbal kijken, spreken we bijvoorbeeld meestal Turks.”

“Nederlands perfect leren spreken, blijft een van mijn stokpaardjes in het integratiedebat. Niemand wil toch zijn leven lang afhankelijk zijn van tolken en sociale diensten ? Wel dan ! Zorg ervoor dat je Nederlands kunt. Kijk naar de Vlaamse televisie. Gaat het te snel ? Eén toverformule : 888. Ondertiteling via teletekst : de beste manier om een taal te leren. Onze ouders hebben ons altijd gestimuleerd om Nederlands te leren. Mijn vader liet ons cassettes volbabbelen in het Nederlands en stuurde die op naar mijn grootouders in Turkije. Die verstonden er niets van, maar ze vonden het geweldig.”

“In vergelijking met Turkije zelf, houdt de Turkse gemeenschap hier nog veel harder aan traditie vast. Kijk naar de Turkse televisie : de clips op de muziekzenders zijn er zelfs gewaagder dan de onze. Een typische reactie van emigranten. Ik ken foto’s van mijn ouders waarop mijn moeder in een luchtig zomerjurkje samen met mijn vader op een Vespa zit, op weg naar de cinema. Heel open en modern. Maar toen ze kinderen kregen, kwam de typische reflex : overbescherming, en dus een stap terug in de veilige oude tijd.”

“Mijn huwelijk was al geregeld toen ik nog een peuter was. Met mijn buurmeisje. Ik ben later effectief met haar getrouwd. Maar intussen zijn we alweer gescheiden. Mijn ouders zijn daarna wel veranderd : Bahattin en mijn jongste broer en zussen hebben zelf hun partner mogen kiezen. Mijn eigen drie kinderen stimuleer ik om zo vrij maar zo kritisch mogelijk keuzes te maken. Mijn oudste dochter, negentien, wil volgend jaar al trouwen met de liefde van haar leven. Ik had liever gehad dat ze eerst ging studeren, maar dan zegt ze : ‘Ik mocht toch zelf kiezen ?’ Sta ik schaakmat, natuurlijk.”

“Met onze kennis en visie was het niet vreemd geweest als Bahattin en ik ons buiten de Turkse gemeenschap hadden geplaatst. Als we beslist hadden om onze eigen weg te gaan. Maar we verkiezen om pionier te zijn binnen de gemeenschap en om haar te helpen openbloeien. Elk op onze manier. Mij wordt soms gezegd dat ik met mijn vier deelnames aan De slimste mens meer gedaan heb voor de Turkse gemeenschap dan tien jaar integratiewerk. Bahattin pakt de dingen stiller, maar gestructureerder aan. Hij heeft nu eenmaal ook de technische kennis. Ik ben een survivor. Ik vind wel een manier om met de wilde dieren om te gaan in de jungle. Bahattin pakt liever de jungle zelf aan.”

Selahattin Koçak (38) is schepen

van Beringen.

BAHATTIN KOÇAK

“Het was een imam van hier die tegen mijn vader zei : ‘Stuur hem naar Turkije, red hem.’ Dat ‘red hem’ heb ik pas begrepen bij mijn terugkomst in België. De imams hier zijn lange tijd heel conservatief geweest. In Turkije heb ik tenminste een frisse islam geleerd. Intussen ben ik dan wel al enkele keren gebotst met de imams hier. Maar dat betert. De nieuwe imam van Beringen had het onlangs in de moskee over vrijheid van partnerkeuze, onderbouwd met citaten uit de Koran. Fantastisch.”

“Van mijn twaalfde tot mijn twintigste zat ik op een strenge kostschool in Izmir. Toen mijn jongere broer en ik samen vertrokken, hadden we er ongelooflijk veel zin in : we hadden geld, en er waren geen ouders om ons in het oog te houden. Maar dat was buiten het heimwee gerekend. Mens, wat heb ik naar huis verlangd. We waren vreemden daar. Mijn broer is zelfs teruggekeerd. Gelukkig stuurde Selahattin me strips op, van Nero tot De Rode Ridder. En cassettes van Clouseau. Ik kende al hun teksten vanbuiten. De redders van mijn Nederlands.”

“Selahattin en ik hebben een compleet ander temperament. Hij is extravert, een grappenmaker. Ik ben bedachtzaam, een plannenmaker. Om het in voetbaltermen te zeggen : hij is Brazilië, ik ben Duitsland. Of misschien beter Turkije : even doordacht als Duitsland, maar veel kwader als ze verliezen. Ik kan ook niet tegen mijn verlies. Brazilië voetbalt spelenderwijs en gekscherend. Net als Selahattin : liever risico’s nemen om met 6-0 te winnen dan op veilig spelen en met 1-0 naar de volgende ronde gaan.”

“De islam is nog altijd zo onbekend en verkeerd begrepen. Ook in de kennis van moslims zitten vaak hiaten. Telkens als ik christenen of moslims vertel dat Jezus in de islam de tweede grootste profeet is, vallen ze achterover. Hetzelfde voor Maria: zij wordt in de Koran vermeld als de koningin van alle vrouwen. Toen Mohammed in 630 in Mekka kwam en de vernietiging van alle beelden beval, trok hij vlug een doek over het beeld van Maria en Jezus. Aan dat beeld mocht niet geraakt worden. De islam en het christendom staan véél dichter bij elkaar dan we denken.”

“Enkele jaren geleden heb ik met een paar collega’s het Intercultureel Dialoog Platform opgericht. Om de dialoog aan te wakkeren met andere godsdiensten en filosofieën. Elk jaar neem ik ook enkele opiniemakers mee op inleefreis naar Turkije. Tom Naegels is al mee geweest, Rik Torfs, Rik Coolsaet… En in Hasselt hebben we de vzw Guido Gezelle opgericht, een studentenhuis voor Turkse jongeren. Omdat velen thuis te weinig ondersteund worden. In dat tehuis kunnen ze zich rustig afzonderen en concentreren.”

“Selahattin en ik zijn niet alleen complementair in onze temperament en aanpak. Ook in kennis. En dat splitsen we bewust op. Als mensen mij naar mijn politieke mening vragen, wijs ik ze door naar Selahattin. Omgekeerd : als ze Selahattin voor een religieus debat polsen, dan speelt hij de vraag aan mij door.”

“De media zouden er iets meer op moeten letten dat ze allochtonen niet alleen in duidingprogramma’s opvoeren. Als ze voor het nieuws straatinterviews doen over de start van de solden : vraag dan ook eens de mening van een Turkse, Marokkaanse of Italiaanse dame. Of ja, introduceer meer allochtonen in quizspelletjes, zoals Selahattin meedeed in De slimste mens en het Groot Dictee der Nederlandse Taal. Die reflex hebben we nog veel te weinig.”

“In de lagere school waar ik lesgeef, probeer ik de dialoog tussen religies al vroeg aan te moedigen. In de week voor de kerstvakantie hebben mijn leerlingen even van klas gewisseld met die van de christelijke godsdienstles. Ik gaf uitleg over het Suikerfeest en het Offerfeest. De christelijke godsdienstlerares vertelde over Kerstmis. We proberen trouwens ook op kerstavond naar de middernachtmis te gaan. We vieren niet mee. Maar we zijn er gewoon. Omgekeerd is het leuk als christenen ons een fijn Suiker- of Offerfeest wensen. Dat zijn toch kleine dingen ?”

Bahattin Koçak (36) is islamleraar en freelancejournalist voor de Europese editie van de Turkse krant Zaman.

Door Guinevere Claeys I Foto’s Lieve Blancquaert

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content