Dubbeltuin met bomen

Op een boomrijk stuk grond wonen en werken landschapsarchitect Jos Pannecoucke en bloemiste Ann Desmet in een oude weverij, die ze een dubbele functie gaven. Ook de tuin heeft een publieke en een privé-kant.

In de langwerpige waterpartij die de mediterraan ogende tuin in twee symmetrische delen snijdt, zitten volgens Jos Pannecoucke honderden salamanders. Van de oude weverij stond alleen het woonhuis nog overeind, met opengereten dak. Op de plaats van het atelier, dat dertig jaar geleden nog gonsde van de bedrijvigheid, groeiden bomen en struiken. Voorts stond er nog een duivenhok met een verdieping die het schuiloord was geworden voor alle vogels uit de omgeving.

Het stuk grond was ideaal van grootte: enkele tientallen are met weinig reliëf, aan de voorkant begrensd door de straat, aan de achterkant door velden en weinig esthetische hoogspanningskabels. Opmerkelijk detail: in een kleine verzinking in het terrein stagneerde een uitloper van een kanaaltje, en daarover liep een decoratief bruggetje. Heel vreemd.

Het echtpaar was op zoek naar een huis om in te wonen, maar met voldoende ruimte om er De Egelantier in onder te brengen, de bloemen- en tuindecoratiezaak van Ann Desmet. Ann heeft graag veel ruimte om haar ideeën te kunnen uitwerken. Allebei droomden ze van een gebouw omringd door oude bomen. Hier vonden ze onder meer essen, kastanjebomen en drie oude treurwilgen.

De tuinen die Jos Pannecoucke tekent, houden van bomen. Bij voorkeur inheemse soorten krijgen een ereplaats in nieuwe aanplantingen. Samen met losstaande hagen van Rosa rugosa bijvoorbeeld zorgen ze voor de volumes die hij op zijn ontwerpen heeft voorzien. De aanwezigheid van bomen is niet het enige typische aan zijn eerder minimalistisch werk. Zijn meest geliefde plaatje is een grote weide vol wilde bloemen. Een van zijn grootste bekommernissen is trouwens dat zijn klanten geen slaaf worden van hun tuin. Hij zal de omvang van borders met vaste planten beperken als hij niet met echte liefhebbers te doen heeft. In de mate van het mogelijke zal hij een boomgaard voorstellen met fruitbomen, en als dat niet kan met klein fruit dat op struiken groeit. Hij verkiest een appelboom met echte vruchten boven een sierappelboom, om maar één voorbeeld te noemen. Hun bloesems zijn even mooi, ogen natuurlijker en leveren achteraf een eetbare oogst op. Maar dat betekent niet dat Jos uitheemse soorten weert. In zijn eigen tuin staan trouwens Sophora japonica, Koelreuteria en Paulownia.

Jos en Ann legden twee verschillende, totaal onafhankelijke tuinen aan naast elkaar: een die toegankelijk is voor het publiek, waarin je even kan rondlopen of verpozen voor of na het winkelen, en een volledig omsloten privé-tuin, die je nauwelijks vermoedt als je je niet in het privé-gedeelte van het huis bevindt.

Aan de aanleg van de publieke tuin werd veel zorg besteed en er werden zware technische middelen voor ingezet. Gezien zijn voorliefde voor grote bomen, is Jos uitgegaan van de drie treurwilgen en de kleine poel. Het plan was duidelijk: de bomen in al hun glorie laten weerspiegelen in een grote vijver, waarvan de vorm de rest van de ruimte bepaalt. De uitgegraven aarde gebruikte Jos elders om meer reliëf te scheppen, want hij wilde een zone die een rustige aanblik biedt en uitnodigt tot rondkuieren. Met de overtollige aarde werden hoge bermen aangelegd die de tuin begrenzen. Het verschil tussen het hoogste punt van de berm en het diepste punt van de vijver bedraagt zeven meter. De man die de graafmachines bediende, kende Jos al van andere werven. De verstandhouding was zo goed, dat een ruwe schets al voldoende was voor een perfecte uitvoering.

Alle bestaande bomen werden behouden, op één wilg na. Er kwamen ook nieuwe aanplantingen en enkele sterke blikvangers, met name drie plantaardige sculpturen in de vorm van een olifantenslurf, ontworpen door Chris van Hemelrijk. De nieuwe aanplantingen scheppen vooral nieuwe volumes. Een lange strook Hedera helix ‘Arborescens’, een klimopachtige, vormt een lage haag rond het gazon en een beschermende gordel rond de vijver.

Op de achtergrond staan talloze struikrozen: hybride muskusrozen, uitgekozen om hun lange bloeiperiode ( ‘Ballerina’, ‘Mozart’, ‘Puccini’, ‘Flash’), en Japanse botanische bottelrozen die in de herfst prachtige kleuren krijgen en mooie rozenbottels ( ‘Roseraie de l’Hay’, ‘Blanc Double de Coubert’).

Voor het overige wordt de tuin opgefleurd met wat Ann erin zet, want voor haar is dit een openluchtetalage die een geheel vormt met de overdekte winkel. Wie hier binnenkomt, verademt en vertraagt. Hier heerst de rust van het platteland.

Op het einde van de dag zoeken Jos en Ann hun besloten tuin op. Die is opgevat als een patio en straalt de ontspannen sfeer uit van de vooravond aan de Middellandse Zee, rechtstreeks voelbaar in de keuken en het salon. De regelmatige lijnen en de harmonie met het woonhuis vragen geen plantenovervloed, alleen lage hagen en enkele groepjes vaste planten met soepele vormen. De intimistische sfeer wordt nog versterkt door een halfhoog muurtje dat de U-vorm van de gebouwen sluit. De omgeving is immers niet riant en de hoogspanningslijnen storen het zicht. Daarom voorzag Jos een dubbele afsluiting: met het muurtje, waar je al staande nog net overheen kan kijken, en dat zich oplost in het groen omdat het stilaan overwoekerd wordt door jonge klimhortensia’s ( Hydrangea petiolaris), én met een hoogstammige haagbeuk. Het dichte gebladerte begint net boven de muur en wordt zo’n 2,5 tot 3 meter hoog, zodat je vanop de bovenverdieping de omringende velden kan zien. Ook in de winter blijft een deel van de dode bladeren aan de takken hangen, zodat de haag er niet helemaal kaal bijstaat.

De signatuur van landschapsarchitect Jos Pannecoucke is de lage, bolgesnoeide buxushaag rond de salamandervijver. Dat die salamanders daar zo massaal aanwezig zijn heeft te maken met het feit dat het gebouw 22 jaar leegstond. Ze hebben zich ongestoord in de onderwaterkelder kunnen voortplanten. Jos en Ann hadden ze ook in de grote vijver kunnen zetten, maar dat deden ze niet omdat salamanders het blijkbaar niet goed kunnen vinden met vissen.

Ann Desmet en Jos Pannecoucke, De Egelantier, Zwevegemstraat 83, 8553 Otegem, Tel. (056) 77.63.96, fax (056) 77.58.53.

De Egelantier organiseert geregeld beeldententoonstellingen en activiteiten rond tuin en bloemsierkunst (kalender verkrijgbaar op verzoek).

Tekst en foto’s Jean-Pierre Gabriel