De tijd dat alleen jongens aangemoedigd werden om te gaan studeren, moet nu toch wel ver achter ons liggen. Elk jaar opnieuw blijkt dat meisjes in groteren getale naar de universiteit trekken en daar bovendien almaar beter presteren. Men zou kunnen veronderstellen dat deze evolutie eenieder verheugt en dat het mensdom er wel bij vaart. Helaas, driewerf helaas. Ook al kan het bezit van een diploma op de arbeidsmarkt nog enig nut hebben, op de relatiemarkt blijkt het althans voor vrouwen eerder funest. Volgens de Nederlandse socioloog-demograaf Jan Latten hebben hoogopgeleide vrouwen 2,8 keer meer kans om alleen te blijven dan lager opgeleide vrouwen. ?Dat wil niet zeggen dat deze vrouwen nooit een relatie hebben gehad of zullen krijgen, alleen is de kans groter dat ze het samen met een man niet zo lang zullen uithouden als vroeger. Een deel van hen zal nooit een partner krijgen?, aldus de deskundige in het Nederlandse weekblad HP/De Tijd. Hij vermoedt dat in Nederland 60.000 hoogopgeleide vrouwen tussen 35 en 54 jaar alleenstaande zijn. Waarschijnlijk ligt het cijfer een pak hoger omdat in zijn statistieken de eenoudergezinnen en dus de alleenstaande moeders ontbreken. Het fenomeen heeft een dusdanige proportie aangenomen dat er stemmen opgaan om er maatschappelijk meer aandacht aan te besteden. Want in tegenstelling tot wat men meestal geneigd is te denken, gaat het niet om een individueel probleem dat met psychotherapie of een ander wondermidddel op te lossen is, maar om een universeel gegeven. Dat is althans de stelling van de Nederlandse cineaste Marijke Jongbloed die onlangs een documentaire hierover maakte. In Fatal Reaction komen maatschappelijk geslaagde single vrouwen uit New York, Singapore, Bombay en Moskou aan het woord. Naar eigen zeggen vond de cineaste in het anders zo openhartige Nederland geen vrouwen bereid om mee te werken aan haar film. ?De schaamte is enorm. Je kan maatschappelijk nog zo geslaagd zijn, als je bekent dat je geen partner kan vinden, wordt dat je persoonlijk aangerekend.?

Waar wringt het schoentje ? Wat deze vrouwen willen, is een gelijkwaardige relatie. Wat ze krijgen, is meestal een relatie waarin ze toch in het klassieke rollenpatroon gemanoeuvreerd worden, ook al beweert hun partner dat ook hij een groot voorstander van gelijkwaardigheid is. ?Verstandelijk willen ze een geëmancipeerde vrouw, in de praktijk kiezen ze liever voor een vrouw die in alle opzichten een tree lager staat?, aldus een professioneel ambitieuze maar relationeel ontgoochelde vrouw van 28.

Wanneer deze vrouwen zich ten einde raad tot een relatiebureau wenden, stuiten ze daar in nog extremere mate op het probleem. Ze voelen zo aan dat potentiële partners vooral op zoek zijn naar een hulpje dat kan bijspringen tijdens de weekends wanneer de kinderen op bezoek komen. En een hoogopgeleide vrouw van bijna 40 kan het, vanwege haar leeftijd, helemaal vergeten.

Relatiebemiddelaars winden er geen doekjes om : hoogopgeleide, zelfstandige vrouwen geraken ze aan de straatstenen niet kwijt. Hoogopgeleide mannen daarentegen kunnen probleemloos putten uit de omvangrijke groep middelbaar opgeleide vrouwen. Vrouwtje kijkt immers graag op naar mannetje en mannetje kijkt graag omlaag. Gek gevolg van dit mechanisme is dat er op de relatiemarkt twee overschotten bestaan : naast de hoogopgeleide vrouw, blijkt ook de laaggeschoolde man moeilijk aan een partner te geraken. Wie denkt dat door het samenvoegen van die twee restjes alle problemen van de baan zijn, vergist zich : vrouwen schijnen niet erg tuk te zijn op een ?dom blondje?.

?Waarom lukt dat bij ons niet ??, vraagt columniste Emma Brunt zich af. ?Eerlijk gezegd is het mij een raadsel hoe mannen dat uithouden. Met regelmaat zie ik zo’n intelligente man met een jongere en aanzienlijk dommere vrouw. Dan denk ik : naar dit gebabbel moet hij dag in dag uit luisteren. Clichés, lelijk taalgebruik, middelmaat in alles. Dan denk je : hoe houdt hij dit uit ? Mij lijkt het totaal oninteressant.? Ze heeft het ooit zelf geprobeerd, hield er enkel minachting voor de betrokken persoon aan over.

Marijke Jongbloed heeft wel een verklaring : ?Vrouwen van ieder niveau hebben geleerd zich in een ander te verdiepen. Daarom hebben ook vrouwen zonder maatschappelijke ambitie vaak veel te bieden aan hoger opgeleide mannen. Ze zorgen voor het huis, maken het gezellig, kunnen luisteren, doen de kinderen, zijn beschikbaar. Omgekeerd krijg je een ongelukkige combinatie.?

Toch blijft het de vraag of die hoogopgeleide vrouwen geen veel te hoge eisen stellen. Vaak willen ze een man die nog hoger opgeleid is dan zijzelf. ?Als je zelf al een doctorstitel hebt, wordt de spoeling dun?, aldus een relatiedeskundige. Er blijkt zich op dit vlak dan ook een kentering voor te doen : vrouwen die al een relatie achter de rug hebben met een hoogopgeleide meneer, hebben genoeg van al die blablabla en willen nu gewoon een gezellige vent, met of zonder diploma. Maar eisen blijven ze stellen, dat wel. Want ze hebben geleerd uit hun vorige relaties. Hoe ouder ze worden, hoe beter ze weten wat ze willen. Inmiddels staan ze zo stevig in hun schoenen dat ze nog liever alleen door het leven gaan dan afstand te moeten doen van datgene waar ze zo voor gevochten hebben. Het blijft een bittere conclusie. Nogmaals Emma Brunt : ?Het is een hard gelag. Heb je er verschrikkelijk hard aan gewerkt en er werkelijk alles aan gedaan om zelfstandig, geïnformeerd, creatief, zelfontplooid, zelfverdienend en noem maar op te zijn, blijk je je eigen graf te hebben gegraven.?

Jo Blommaert Illustratie Sandra Schrevens