Hydrangea’s komen van het Verre Oosten en de oostkust van de Verenigde Staten. Lang kenden we hier alleen de bolvormige hortensia, maar er zijn er zoveel meer.

Moet je een botanicus zijn om wijs te raken uit het Hydrangea-aanbod? En is dat belangrijk? Ja en neen. Ja, omdat het bij het kiezen van planten raadzaam is precies te weten wat je in de grond stopt, anders kan dat wel eens op een teleurstelling uitdraaien. Nee, omdat je ook meteen verliefd kunt worden op iets wat je in een tuin, een kwekerij of een tijdschrift hebt gezien.

Toch kun je maar beter weten hoe de uitverkoren plant naderhand zal evolueren. Er is namelijk een wereld van verschil tussen een hortensia in een pot, die tegen moederdag in de winkels staat, en een massieve Hydrangea paniculata, die meer dan 4 meter hoog kan worden.

De dubbele benaming leidt natuurlijk tot verwarring. Eenvoudig gezegd, komt het erop neer dat de Engelsen, die de struik ontdekten, hem altijd Hydrangea hebben genoemd. Die naam heeft twee Griekse stammen die verwijzen naar een vrucht in de vorm van een waterkruik. In het Frans, Duits en Nederlands was de term Hortensia tot 15 jaar geleden de norm. Die naam verscheen in de geschiedenis van de plantkunde anno 1789, toen de Franse natuurkundige Lamarck een plant die hem door de botanist Commerson was toegestuurd, Hortensia opuloides noemde, naar een vrouw die Hortense heette. Commerson had die plant gevonden tijdens zijn wetenschappelijke expeditie rond de wereld, samen met de beroemde Louis-Antoine de Bougainville.

Het beeld dat wij hier van een hortensia hebben, is een compacte struik met in bolvorm groeiende bloemen in het wit, blauw en rood, met allerlei schakeringen ertussenin. Dat zijn voornamelijk kruisingen tussen Hydrangea macrophylla en Hydrangea serrata. Andere hybriden van die twee soorten uit het Verre Oosten zien er lichtjes anders uit. De bloeiwijze is bijna dezelfde, maar bevat kleine bloemetjes in het midden en grotere aan de buitenkant, wat ze de naam lacecap (kantmutsje) oplevert.

In Europa verscheen de eerste Hydrangea in 1736 in Engeland. De plant kwam rechtstreeks uit de Verenigde Staten. Dat was de soort die Linnaeus in 1753 Hydrangea arborescens noemde toen hij zijn bijbel Species Plantarum publiceerde. In de daaropvolgende decennia verschenen nog twee soorten uit Noord-Amerika: de minder bekende Hydrangea radiata, maar vooral de schitterende Hydrangea quercifolia (met gelobde bladeren). Maar die soorten zijn nooit populair geworden, ze werden meteen verdrongen door de Hydrangea macrophylla.

Er werd met Hydrangea ook naarstig geëxperimenteerd. Al eeuwen lang kruisten de Japanners een van hun inheemse soorten, Hydrangea macrophylla. Dat verklaart dat de eerste die in Europa werden ingevoerd, in feite cultuurplanten waren en dat het tot 1917 duurde voor een gewaarborgd wilde plant het land verliet. Lemoine, een beroemde kweker uit Nancy, was rond 1900 druk bezig met veredelen. Aan hem hebben we twee grote, nog niet geëvenaarde klassiekers te danken: Hydrangea macrophylla ‘Blue Wave’ en de H.m.’White Wave’, allebei van de lacecap-groep.

Andere beroemd geworden soorten hebben niet zo’n duidelijke oorsprong. Hydrangea arborescens ‘Annabelle’ bijvoorbeeld vind je tegenwoordig overal, terwijl men ze in de Verenigde Staten pas aan het einde van de jaren zeventig is beginnen te planten. Alles wat men ervan weet, is dat ze afkomstig is uit Anna, een stad in Illinois. Haar succes heeft de plant uiteraard te danken aan haar mooie, bolvormige bloei.

Dichter bij ons hebben Robert en Jelena De Belder titanenwerk verricht op het gebied van Hydrangea paniculata. Jelena vertelt maar al te graag het verhaal dat een mijlpaal is geweest in de ontwikkeling van deze botanische soort.

“Om de beste planten te verkrijgen, moet je kunnen observeren, over intuïtie beschikken en geluk hebben. Het was aan het einde van de jaren zestig: een droge zomer en de paniculatazaadjes waren goed gekiemd in de zaaibedden. Elke morgen begoot ik ze zeer zorgvuldig. Op een dag kwam ik thuis van een vriendenbezoek en zoals gewoonlijk ging ik nog eens een kijkje nemen bij de prille kweek. Alles was verwoest, alle plantjes lagen met hun wortels naar boven, op één na. Vogels, op zoek naar wormen, hadden er lelijk huisgehouden.

Ik wou al het etiket wegnemen en het verlies voor dat jaar aanvaarden. Want redelijkerwijs kun je niet herbeginnen met één plantje. Maar Robert hield mij tegen. En die ene overlever is in enkele jaren tijd veel mooier geworden dan alles wat we al kenden. Als grapje hebben we die ‘Unique’ genoemd.”

Het is een cultivar die overal ter wereld wordt geapprecieerd. Bovendien mag Jelena De Belder nu trots zijn op vier generaties schitterende nazaten van ‘Unique’, met name ‘Pink Diamond’, ‘Brussels Lace’, ‘White Moth’, ‘Barbara’.

Elk van die cultivars heeft eigen charmes en die hebben vooral met de bloemen te maken. ‘Unique’ draagt in het begin van het seizoen grote, witte pluimen, die later rood worden met een vleugje oud roze. ‘White Moth’ bloeit heel lang, van half juli tot de eerste vorstdagen. De bloemen vormen langwerpige bollen van wel 40 centimeter. ‘Burgundy Lace’ en ‘Pink Diamond’ hebben ook diepgekleurde bloemen. Hun bladeren zijn echter niet erg interessant.

Dat kan niet worden gezegd van Hydrangea aspera, waarvan de bladeren aan de binnenkant donzig zijn. Een erg gelijkende soort, Hydrangea sargentina, heeft ook grote bladeren. Andere soorten hebben sierlijker bladeren zoals Hydrangea quercifolia, die in de herfst rood verkleuren.

Kiezen uit het aanbod is niet zo moeilijk als het lijkt. Je moet wel weten hoe groot de struik wordt, wat zijn ideale standplaats is, welke soort bloemen hij zal dragen en hoe hij in het najaar evolueert.

In Bretagne zien we dat het zeeklimaat zeer gunstig is voor Hydrangea. Ze houdt niet van een te droge grond. Sommige soorten willen zonlicht, maar de meeste staan het liefst in de halfschaduw. Daarom wordt vaak geadviseerd ze zo te plaatsen dat ze in de zomer geen direct zonlicht krijgen tussen 11 en 16 uur.

Een selectie:

1. Hydrangea arborescens ‘Annabelle’ . De klassieker van de jaren 90. Een sterke plant met rechte, opstaande takken. De bolvormige bloeiwijzen staan er heel trots bovenop. Geef de plant voldoende ruimte om haar tot haar recht te laten komen.

2. Hydrangea aspera. Een soort met interessante, matte grijsgroene bladeren, die aan de binnenkant lichtjes donzig zijn. Platte bloeiwijzen met lichtpaarse bloemen. In de herfst terugsnijden tot 1,50 m. Tijdens koude winters beschermen.

3. Hydrangea macrophylla ‘Hanabi’. Vuurwerk, dat is de betekenis van het Japanse woord hanabi. De plant behoort, net zoals de ‘Izu-no-hana’ tot een kleine groep cultivars van Japanse afkomst die nog niet lang geleden in Europa zijn ontdekt. De bloeiwijze is van het type lacecap en de steriele bloemen aan de buitenrand lijken wel een eigen leven te leiden.

4. Hydrangea macrophylla ‘Lilacina’. Een creatie uit 1902 van Lemoine uit Nancy, die lang ‘Mariesii Lilacina’ werd genoemd. De kweker had blijkbaar magische handen, want uit hetzelfde zaad ontstonden ook ‘Blue Wave’ en ‘White Wave’. Gespreide bloei van juli tot eind oktober. Goede plant voor onderhout.

5. Hydrangea macrophylla ‘Merveille’. Franse cultivar die beschouwd wordt als een van de grootste creaties van het interbellum. Grote bloeiwijzen op flinke takken. De bloemen zijn intens rood gekleurd.

6. Hydrangea paniculata ‘Pink Diamond’. De steriele bloemetjes zijn bij het opengaan al lichtjes roze. ‘Pink Diamond’ is een kleinere struik (2 m hoog) dan ‘Unique’ waarvan hij afkomstig is. Andere telgen uit dat rijke geslacht: ‘White Moth’, ‘Burgundy Lace’, ‘Ruby’, ‘Bridal Veil’.

7. Hydrangea paniculata ‘Unique’. Wat moeten we nog zeggen over deze plant die een revolutie betekende voor de soort? Een struik van 3 tot 4 m hoog, witte bloeiwijzen van 25 cm dik en 40 cm lang. De steriele bloemen aan de buitenkant kunnen een diameter krijgen van wel 5 cm en bedekken volledig de kleinere bloempjes in het midden.

8. Hydrangea quercifolia ‘Snow Queen’. De bloemen zijn in juli roomwit en worden dan langzaam paarsroze. De bladeren zijn ongetwijfeld de mooiste van alle Hydrangea’s: uitgesneden vorm en prachtige herfsttinten: purper, wijnmoer, vuurrood… kleuren die zon vragen.

9. Hydrangea serrata ‘Beni-Gaku’. Een zeer elegante plant die lang geleden geselecteerd werd in Japan, waar ze ook vaak op schilderijen voorkomt. Ooit ingevoerd in Europa en dan uit het oog verloren. Vandaag is ze aan een comeback toe. Struikje van 1 m met kleine bloeiwijzen van het type lacecap.

10. Hydrangea serrata ‘Preziosa’. Deze kruising tussen H. serrata en H. macrophylla is net 40 jaar oud. De kleur van de bloemen varieert van het zuiverste wit, over oranjeroze naar bordeauxrood. Verdraagt de volle zon op voorwaarde dat de bodem vochtig is.

Een van de mooiste Hydrangeacollecties in Europa bevindt zich in het schitterende Parc des Moutiers in Varengeville sur Mer (vlak bij Dieppe).

De meest gespecialiseerde kweker in België is Thierry de Ryckiel. Pépiières de la Thyle, rue de Nivelles, 1490 Court-Saint-Etienne. Tel. 010-61 44 91, fax: 010-61 35 17.