Je zegt blond en de rest volgt. Bardot. Bimbo. Barbie. Per definitie leeghoofdig en langbenig. Maar blond neemt weerwraak en de bubbelbreinen van gisteren zijn de businessvrouwen van vandaag.

Lene Kemps

In een documentaire over Heidi Fleisch, de beruchte madame van Hollywood, vertelt haar vriendin Victoria Sellers dochter van Peter Sellers en die archetypische blonde Britt Ekland welk soort meisjes het meest werd gevraagd. ?Cheerleader-types. Onschuldig en gezond. En blond. Vooral blond. Het maakt niet uit hoe je eruitziet. Zelfs al ben je een hond met een pruik op. Als die pruik maar blond is.”

In haar autobiografie ?Playing The Field” zegt fifties-filmdiva Mamie van Doren dat ze op haar dertiende al platinablond was. ?Het was de makkelijkste manier om de aandacht van filmscouts te trekken.” Later, toen ze voortdurend werd getypeerd als derde keuze na Marilyn Monroe en Jayne Mansfield, die twee andere blondines, was ze niet meer zo enthousiast over de transformatie.

Anita Loos die de bijbel voor blondines schreef : ?Gentlemen Prefer Blondes”, gevolgd door : ?But They Marry Brunettes”, baseerde haar boek op eigen observaties. Loos is een bijzonder mooie en intelligente brunette, een van Hollywoods meest gewaardeerde scenarioschrijfsters. Wanneer ze met de filmploeg van New York naar Los Angeles reist, ziet ze hoe de onbekende blonde figurante door de voltallige mannelijke ploeg op haar wenken wordt bediend. Zegt Loos : ?We waren even jong, even aantrekkelijk, en wat onze geestelijke vermogens betrof, was geen discussie mogelijk : ik was de intelligentste. Wat had dat meisje dan dat ik niet had ? Zou het kunnen dat haar kracht, net als bij Samson, in haar haar lag ? Het leek me plots dat ik een wetenschappelijk fenomeen had ontdekt wat nog nooit iemand was opgevallen.”

Mannen houden van blond. Alle mannen. Anita Loos verwondert zich erover dat haar vriend, de schrijver H.L. Mencken, bekend voor zijn snelle ironie en scherpe woorden er telkens weer in slaagt verliefd te worden op de domste blondine uit de Ziegfeld Follies of een aankomende studiostarlet. ?Met mij kon hij drinken, praten en pokeren. Maar op het sentimentele vlak koos hij onveranderlijk een blondine met weinig herseninhoud.”

Ergens diep in het onderbewuste zit een archetype, een cliché dat al zo lang wordt meegesleept dat het symbolische waarde heeft gekregen. Het feit dat Sneeuwwitje zwart is, is een kunsthistorische studie waard, want van oudsher dienen prinsessen en feeën blond te zijn. Assepoester is blond. Doornroosje is blond. Pamela Anderson is blond. Geen enkele andere haarkleur zit zo diep in het collectieve onderbewustzijn verankerd dat de reacties instant zijn. Daarom werd er reeds van bij het begin voor elk dozijn blonde Barbies slechts één brunette verkocht, zodat men de arme Brunhilde dan uiteindelijk maar volledig uit de handel nam.

Blond schept een aura van goedheid, natuurlijkheid en onschuld. Al blijft het daar niet bij. Want vreemd genoeg vandaar waarschijnlijk de aantrekkingskracht is blond een paradox. Sterk is het vermoeden dat die onschuld slechts een laagje is. Het Monroe-mechanisme. In elke blondine zit een seksbom wachtend op de juiste man. Blond is een subtiele vermenging van natuurlijkheid en verfijning.

Blond heeft meerdere gedaantes. Grant McCracken wijdde een boek aan de manier waarop het haar en het kapsel de vrouwelijke identiteit beïnvloeden. Hij ziet zes diep ingebedde blonde culturele stereotypes : seksbom blond (Monroe), zonnig blond ( Doris Day), brutaal blond ( Cybill Shepherd), society blond ( Ivana Trump), koel blond ( Grace Kelly) en ambitieus blond ( Sharon Stone). Zelf zou ik daar graag een zevende categorie aan toevoegen. Bedrieglijk blond. Madonna, Kelly Bundy, Jean Harlow. Vrouwen die door hun haarkleur aangeven bij welke groep ze willen behoren, maar toch hun oorsprong verraden : zwarte haaruitgroei, veel te sterke wenkbrauwen en niet passend schaamhaar. (Volgens de legende ging Monroe ook dat gedeelte van haar lichaam met zuurstofwater te lijf, met vaak pijnlijke gevolgen.) Vrouwen die wel willen, maar niet kunnen.

In zijn boek ?Hiëroglyfen” merkt Ron Kaal op dat gangsters heel vaak geblondeerde vrouwen aan hun zijde hebben. (Let erop hoe blonderen een werkwoord is dat kan vervoegd worden. Brunetteren en acajouëren zijn vooralsnog onbestaande. Blondie is trouwens ook de naam van een popgroep, terwijl Blackie nog opgericht dient te worden.) Kaal : ?De gangster imiteert het uiterlijk van de begeerde wereld waartoe hij geen toegang heeft. Het is de wereld van het licht, van het goede, waar de vrouwen blond zijn als engelen. In de nachtwereld van de gangsters bestaan alleen fake-blondines, imitaties van lady’s. Hun blondheid komt uit een flesje, de donkere vrouw heeft zich vermomd als het goede, zoals de slechte zusters van Assepoester die hun voeten tot bloedens toe verminken om de glazen muil te passen. Maar het mag niet baten : de good girl is a natural blonde, de donkere vrouw blijft slecht, hoeveel waterstofperoxide ook door heur haar vloeit.”

De valse blondine is de extreme verpersoonlijking van de paradox die blond inhoudt. Grof gesteld is elke blondine een ervaren, volwassen vrouw die pretendeert een onschuldig meisje te zijn. Heidi Fleisch levert je de cheerleader, maar het is een volleerde callgirl. Je betaalt voor een natuurlijke blonde en krijgt een hond met een pruik op.

Het dubbelzinnige van blond heeft wortels in de werkelijkheid. Elke natuurlijke blondine verliest haar gouden glans als de puberteit toeslaat. Onder invloed van hormonen verandert het babyblond in een doffe muizenkleur, door mijn kapper als typisch Belgisch blond omschreven. Blond is dus echt heel kleine-meisjesachtig en alle bijbetekenissen vloeien er als vanzelf uit voort : het onschuldige, maar ook het uitdagende. Het natuurlijke, maar ook het spontaan manipulatieve ; kleine meisjes winden moeiteloos hun vader om hun vinger, dat is bekend.

Het hoeft niet gezegd dat blondines hoe populair dan ook bij het mannelijke geslacht geen goede reputatie hebben. Een vrouwelijk stereotype is haast altijd blond : van de Antwerpse Marina (witte laarsjes en nacré lippenstift), naar de Engelse Essex-girl (verliefd op Rod Stewart en vakanties in Torremolinos) tot de Amerikaanse Valley Girl (eeuwig bruin en verloofd met kapitein van de voetbalploeg).

In het Engels bestaan een resem negatieve woorden die enkel en uitsluitend voor blondines gelden. A dizzy blonde, eentje met een kinderstemmetje en te veel lucht in haar hoofd ; van het zuurstofwater, de babycham of het giechelen. Denk aan Farrah Fawcett. Een bimbo, niet zomaar een del, maar een domme del. Bij voorkeur een assistente bij een quizprogramma. Mooi om naar te kijken, maar vraag haar niet om de vragen zelf te beantwoorden. Denk aan Vanna White die superbimbo-dom bereikte door aan het Amerikaanse Rad der Fortuin te draaien. A flake, een vlokje, een misschien niet lichtzinnig maar dan toch luchtig iemand. Een en al uiterlijk, weinig inhoud. Het woord is gevallen in gesprekken over Lady Di.

Maar ah ! Ziedaar het perfecte voorbeeld van de lange weg die blondjes hebben afgelegd. Van onschuldig jong meisje, tot bedrogen echtgenote, tot professionele wraakgodin, mediamanipulatrice en superonderhandelaar. Alle tinten blond in enkele jaren, eindigend bij de meest recente categorie : ambitieus blond. Terwijl de blondine zich vroeger tot een categorie beperkte, bespeelt ze nu het hele gamma mogelijkheden die haar haarkleur haar bieden. Jessica Lange begon als gillende blondine in een King-Kongfilm en heeft nu haar eigen productiemaatschappij. Een van de eerste projecten die ze realiseerde, was trouwens een film over een blonde Hollywood-actrice die ten onder ging aan de clichés die van haar werden verwacht : Frances Farmer. Sharon Stone speelde jaren Barbie-rollen in B-films tot ?Basic Instinct” haar tot superblondine van Hollywood kroonde. ?Ik wist dat ik er ooit zou geraken”, zegt Stone. ?En als ik daarvoor eerst bimbo’s moest spelen, dan moet dat maar.” Michelle Pfeiffer debuteerde in ?Grease II” voor ze de verpersoonlijking van sexy intelligentie werd. De blondine van vandaag gebruikt haar haarkleur. Ze beantwoordt aan de stereotypes om de macht in handen te krijgen. Ze speelt het spel mee om vervolgens de regels te veranderen.

Sharon Stone heeft een IQ van 154. Paula Yates was een miniwonderkind. Dat Joanna Lumley hoogintelligent is, is bekend. Engeland keek toe hoe zij tijdens een quizprogramma schrijvers en politici voorbijstak. Toch leek Lumley de stereotype blondine. Zij was een gedwee fotomodel, een braaf Bond-meisje en een meegaande Purdy in ?De Wrekers”. Nu steekt ze als de hersenloze, kettingrokende, mannenverslindende en alcoholverslaafde Patsy in ?Absolutely Fabulous” de draak met haar eigen stereotype.

Ivana Trump heeft een kledingcollectie, een literaire carrière en een nieuwe steenrijke echtgenoot. Marla Maples, die haar plaats heeft ingenomen bij Donald, is trouwens plotseling ook honingblond. Goldie Hawn ?Ze zien mij als dat blonde meisje dat altijd giechelt of grient” is een van de rijkste vrouwen in Hollywood. Dolly Parton heeft niet alleen een Barbie-kapsel en dito boezem, maar ook een goed hoofd voor zaken. Het Lorelei-tijdperk Marilyns personage in ?Gentlemen Prefer Blondes” is voorbij. Moderne blondines zoeken geen man die hen diamanten en een groot huis biedt. Ze willen hoofd van de firma worden, aandelen in de zaak krijgen, het bedrijf overnemen. De diamanten en het huis kopen ze wel zelf. Diamonds zijn niet echt de blondines best friend. Dat is de kapper.

Topmodellen gaan van blond naar blonder zoals Amber Valetta. Het gerucht wil dat Madonna zo onder de indruk was van Ambers blond dat ze van haar haarstylist exact hetzelfde wilde. Anderen kiezen voor sneeuwwit zoals Nadja Auermann, die haar eigen identiteit samen met de kleur platina ontdekte. Kirsty Hume en Jodie Kidd zijn de perfecte blonde sixties-meisjes. Blond ziet er plots weer modern uit, volledig ontdaan van het voorbijgestreefde Zweedse aura, en eerder verwijzend naar de sixties, naar vrijgevochten blondines als Julie Christie.

In Amerika land van warrelig Dallas-haar maakt blond veertig procent uit van alle verkochte L’Oréal-haarkleuren. Volgens Clairol wordt er sinds vorig seizoen vijfentwintig procent meer geblondeerd in de kapsalons. Louis Licari, de New Yorkse meester van het haarkleuren, heeft een nieuw procédé ontwikkeld waarbij het haar eruitziet alsof het door de zon is gebleekt. Er worden verschillende tinten blond op een ongelijke manier aangebracht. De bijbetekenissen die er aan flesjesblond zaten en die Ron Kaal zo stoorden, zijn lang verdwenen. Blonderen is niet alleen makkelijk, maar ook respektabel geworden.

Wetenschappers voorspellen dat blond uitsterft. Binnen enkele generaties is er geen enkele natuurlijk blonde meer over en heeft iedereen peper-en-zout-bruin of zwart op zijn hoofd. Misschien wint blond aan populariteit omdat het zeldzamer wordt. Misschien ligt het goed in de markt omdat het niet alleen een aura van zuiverheid heeft, maar wijst op een soort genetische puurheid. Misschien past blond gewoon goed in het modebeeld. Het is forties-elegant, fifties-verzorgd, sixties-swingend en ga zo maar door. Voor elk tijdperk is er een symbolische blonde vrouw.

Blond is big. Het duidelijkste bewijs is misschien wel het laatste Versace-parfum. Hij noemde het ?Blond” en illustreerde de campagne met een foto van zijn zeer blonde zus Donatella. ?Blond is een levensstijl, blond is energie en vrijheid”, zegt Versace. De jaren negentig zijn aan de blondines.

Van links naar rechts : het koele blond van Grace Kelly, het ambitieuze blond van Sharon Stone, het society blond van Ivana Trump.

Links, het zonnig blond van Doris Day ; rechts, het seksbom-blond van Marilyn Monroe.

Links, het brutaal blond van Cybill Shepherd ; rechts, het bedrieglijk blond van Madonna.