De wijnboeren zweten

Wie een beetje uitkijkt, kan nu koopjes doen, nooit eerder was bordeauxwijn zo goedkoop. De oogst van 2003 is een rariteit : hoe maak je wijn na een verschroeiend hete zomer ?

Goede bordeauxwijn was nooit goedkoper. Voor de consument klinkt dat als muziek in de oren, voor de wijnboer is het een nachtmerrie. Vaak kunnen flessen van enkele euro’s uit de supermarkt de gevorderde amateur charmeren, voor lezers van de rubriek Château Simple is dat trouwens geen nieuws. Intussen happen meer dan duizend wijnboeren naar adem : de bulktarieven voor bordeaux en bordeaux supérieur zijn onder de kostprijs gezakt en de markt is haast stilgevallen omdat de dollar zo laag is gedaald: de Amerikanen hebben bijna 30 procent van hun koopkracht verloren voor alles wat ze in euro moeten betalen.

Voor de Bordeauxstreek dreigt nog ander onheil. Criticasters richten hun scherpste pijlen op de recente ontwikkelingen in de wijnsector. Door overconcentratie zou veel wijn, en zeker bordeaux, zijn ‘elegante en verfijnde’ karakter verwaarlozen. In plaats daarvan verschijnen plompe, alcoholische gedrochten van 14,5 graden, inktzwart van kleur en met charmerend restzoet, maar stomp en zonder echte lengte. Te grondig en te ver uitgedunde druiven, te lange extractie, te ver doorgedreven triëring, koude extractie voor de gisting en warme erna, waterdesorptie uit het versgeperste druivensap en noem maar op : het zijn evenveel ingrepen om de concentratie op te drijven. Het gaat om de zogenaamde garagewijnen. Die worden in kleine hoeveelheden in een ‘garageachtig’ bedrijfje gemaakt. Die monsterwijnen hoeven niets tot uitdrukking te brengen, ze moeten indruk maken, vooral in de media : impressionner sans exprimer. Men spreekt ook van parade- of catwalkwijnen. Ze worden niet gedronken, maar getoond, geproefd en gefotografeerd. Zoals wat op de catwalk door pubers aan mode wordt geshowd niet meer dient om vrouwen nog eleganter te maken, maar om aandacht te krijgen in glossybladen.

Voor echte geïnteresseerden is het risico om in de val van die peperdure pronkwijnen te trappen gering : zij weten dat wijn een kwestie is van evenwicht. Maar toch : evenwicht, wat betekent dat nu precies ? Nemen we als vergelijking een cellist die voor de Suites van Bach staat. Men verwacht een eigen interpretatie van het werk, maar met het volle respect voor de componist. De Nederlandse celloschool, met Pieter Wispelwey en Anner Bylsma op kop, speelt de Suites technisch volmaakt, met de zinderende spanning van een doorgroeide perfectie. Bach klinkt als een ‘meester’. Daartegenover staan Pablo Casals en MstislavRostropovich of ‘performers’ als Mischa Maisky, zij tolereren iets meer slordigheden, maar musiceren ook met meer brio. Bij hen klinkt Bach als een ‘vriend’. De interpretatie is dus getekend door de persoonlijkheid van de speler, zonder Bach te verraden.

Wie wijn wil maken van die bepaalde oogst, van dat jaar en van uitgerekend dat perceel, staat voor dezelfde opdracht : hij zal terroir, millésime en druivensoort optimaal tot expressie moeten brengen, met zijn eigen accent erbovenop. Zolang hij de oogst respecteert, is er niets aan de hand : hij beoogt evenwichtige wijn. Bij paradewijnen gaan door overconcentratie het millésime, de oorsprong en zelfs de druivensoort als determinerende elementen verloren. Catwalkwijnen gaan gelukkig snel vervelen. Bewuste consumenten spelen niet mee.

We blijven dus waarschuwen voor het ‘verraad van bodem, jaar en soort’, zoals in 1999 toen in Frankrijk de concentratiemachines al te enthousiast draaiden. Het resultaat was inktzwarte wijn met een bittere, niet door fruit gedekte finale. Afvoeren.

De lange hete zomer

De druivenoogst in Bordeaux vervroegt gestaag : dertig jaar geleden was 16 juni normaal voor de bloei, in het laatste decennium is 3 juni het gemiddelde. De kleurzetting is gevolgd : van 21 naar 7 augustus. Het recente jaar 2003 was bovendien superwarm. De kritische maanden juni, juli en augustus telden 41 dagen met temperaturen boven de 30 graden (gemiddeld 18 dagen). De hoeveelheid regen lijkt normaal, maar die viel uitsluitend tijdens hevig onweer en spoelde dus zo van de velden.

Om te weten of die uitzonderlijke hitte de oogst heeft beschadigd, moeten we begrijpen hoe de wijnstok ‘werkt’. In een ideaal jaar is het moment van de kleurzetting (wanneer het rijpingsproces begint) een keerpunt voor de wijnstok, vanaf dan werkt de plant voor de vruchten en niet meer voor zijn eigen groei. Hij houdt op met jonge bladeren en scheuten te vormen. Die overgang ‘van blad naar vrucht’ wordt ondersteund door het uitdunnen, het ‘groen’ oogsten, de snoeiwijze en de bemesting, maar het doorslaggevende signaal komt van een zekere droogte in de bodem.

De traditioneel beste bodems in Bordeaux zijn die waar, in normale omstandigheden, de waterreserve dermate beperkt is dat het rijpingsproces op het juiste moment ingaat (die gronden bevatten kiezel, de graves). De technische ploeg van de Bordeauxse universiteit kan met een pas ontwikkelde techniek de waterreserve meten. Die wordt uitgedrukt in ‘mm equivalenten regenval’. Zo weet men dat bij een reserve van 50 mm de plant aan zijn vruchten begint te werken.

Alles is er in Bordeaux op gefocust om die grens net op tijd te halen. Als het te veel regent, wordt dat peil niet gehaald en maken de planten veel bladeren en onrijpe vruchten : het jaar 2001. Als het te droog of te warm is, komt de grens te vroeg. In het ergste geval stokt het rijpingsproces omdat de volwassen bladeren afvallen, en die moeten voor de fotosynthese instaan. Dat leidde in 2003 tot de droogtestress. Rijpingsstilstand levert nooit ‘rijpe’ druiven op waarvan een evenwichtige wijn kan worden gemaakt. De hitte en de zon concentreren wel de oogst door verdamping en het invallende zonnelicht geeft ter hoogte van de schillen een hoge concentratie van bitter- en kleurstoffen. Men kan hoog alcoholische, lompe en onfrisse wijnen verwachten met de kleur van inkt en met ongedekt bitter zonder fruit of frisse zuren.

Of er rijpingsstilstand is opgetreden en in welke mate is afhankelijk van de bodem. Zware klei, die eigenlijk alleen geschikt is voor graanteelt en aardappelen, had in 2003 geen last van stress en had dus goede (maar geen grote) wijnen kunnen opbrengen. Ook kalkbodems, zoals bovenop het plateau van Saint-Emilion, hebben genoeg waterreserve om ervoor te zorgen dat de fotosynthese nooit stilvalt. (Dat is ook het geheim van de kalkgronden in Andalusië, waar in helse zomers nog frisse sherry wordt gemaakt.) De veelbezongen kiezelbodems van Bordeaux hebben het in 2003 zeer moeilijk gehad. Bordeaux 2003 is dus in alle opzichten een jaar op zijn kop : de kiezelbodems gaven slecht en de meer vruchtbare, traditioneel natte gronden gaven best.

Een normale oogst kort op vat rijpen geeft zachtaardig, teder fruit, bij een gestresste oogst geeft het harde tannines. Alleen begenadigde, intuïtieve wijnmakers, zoals Stéphane Derénoncourt van onder meer LarcisDucasse, Smith Haut-Lafitte en Prieuré-Lichine hebben er iets van terechtgebracht. De meesten hebben de ‘omkering der waarden’ niet kunnen verwerken.

Nog een opvallende vaststelling : doordat de mindere goden, de crus bourgeois, op de minst gunstige bodems staan, hebben ze het er dit jaar vaak beter afgebracht dan de grote crusclassés op hun dure kiezelgronden. Dit is een lijstje van verdienstelijke crus bourgeois 2003, sommige met iets voorbehoud : Château Carmail, Château Clément Pichon, Château d’Agassac, Château Hanteillan, Château Maucamps, Château Pontoise-Cabarrus, Château Haut-Breton Larigaudière, Château Bournac, Château d’Escurac, Château Les Grands Chènes, Château L’Inclassable, Château Loudenne, Château Patache D’Aux, Château Rollan De By, Château tour Haut-Caussan, Château vieux Robin, Château Fourcas Loubaney, Château Antonic, Château du Glana, Château Terrey-Gros-Cailloux, Château Fonbadet, Château Pibran, Chau Chambert-Marbuzet, Château Domeyne, Château Haut-Marbuzet, Château Le Crock, Château Meyney, Château Petit Bocq, Château Chasse Spleen, Château Clarke. Château Fourcas-Dupré, Cheau La Lagune, Château Citran, Château Camensac, Château Beaumont, Château Coufran.

Een schrale oogst achteraf oplappen – post factum-reparatie van de wijn – is haast onmogelijk : het tekort aan zuur ten gevolge van de hitte kan niet artificieel worden bijgestuurd. Yves Glories van de universiteit van Bordeaux : “Het aanzuren is altijd nefast voor de kwaliteit. Er komen harde wijnen van. Kijk maar naar Chili, Argentinië en Australië. Californië doet het al lang niet meer. Ontzuren is trouwens ook nefast, dat geeft waterachtige wijnen, zoals in Luxemburg of Washington.”

Ook voor de witte bordeaux is het een zeer moeilijk jaar. Denis Dubourdieu, de gevierde witte wijnprof van dezelfde enologiefaculteit : “Warmte en droge witte wijn gaan niet samen. Het klimaat van 2003 was veeleer roodgezind.”

Sauternes is een geval apart. Op 10 september kwamen enkele onweders de al overgeconcentreerde oogst (potentieel wel 15 graden alcohol) verfrissen. Het weekend erna, dat van 15 september, kwam er een verzengende hitte van boven de 40 graden, zodat iedereen rot vreesde en halsoverkop begon te oogsten. De concentratie van de geoogste druiven was enorm, maar zonder edelrot. Er is in elk geval van edelrot niets te proeven. In het Frans heet zoiets : le fruit couvre le botrytis. De wijnen zijn massief en wat ongenuanceerd lomp, maar wel ongewoon indrukwekkend. Voor verzamelaars.

2003 in het glas

Op ons vijfdaags bezoek aan Bordeaux proeven we ook enkele supergrote. Alles is in het werk gesteld om er het beste van te maken. De kwaliteit is dus in zekere mate richtinggevend voor het gehele millésime. Mouton is met zijn ruwe tannines en ongedekte bittere finale eigenlijk mislukt. Lafite is met redelijk goed ingebouwde tannines en een strenge maar toch smakelijke lengte een voorbeeld. Latour is compact, diep fruitig en met een geknoopte lengte. Cheval Blanc is fijn fruitig, smakelijk en met volgehouden lengte. Die laatste drie zijn niet groot, maar wel lekker. De concentratie werd terecht geofferd voor het fruit.

Sauternes

In het grote geweld van zoetheid en alcohol toch een zekere structuur van frisheid vertonen, dat is dit jaar ons selectiecriterium. Château de Fargues : redelijk frisse smaak met frisse lengte. Château de Rayne Vigneau : levendig, zeker niet te plat. Château Rieussec : levendig accent in zuur. Château Guiraud : rond met een bitter accent en grote lengte. Château Sigalas Rabaud : goed geknoopt en door eik ondersteund. Château Lafaurie Peyraguey : fris zuur accent in de smaak. Château Coutet : levendig zuur. Château La Tour Blanche : vooral mooi genuanceerde neus.

Al de wijnen hebben veel vette glycerol, ze zijn massief rond en geconcentreerd. Er is geen spoor van pourriture noble te bespeuren.

Margaux, Saint Julien en Pauillac

We vermelden enkel de ronduit goede. Château Rauzan Gassies, Château Prieuré-Lichine, Châteasu Malescot Saint-Exupéry, Château Marquis de Terme, Château Kirwan, Château Monbrison, Château Rauzan-Ségla, Château Du Tertre, Château Giscours (verbluffend ), Château Beychevelle, Château Léoville Barton, Château Talbot, Château Léoville Pouyferré, Château Croizet-Bages, Château Pichon-Longeville, Château Pontet Canet (verbluffend), Château Clerc Milon, Château Lynch-Moussas.

Graves en Pessac-Léognan

Hier is de armoede troef. In het rood zijn er vijf ronduit goede wijnen. Château De Fieuzal, Château Smith Haut-Lafitte (verbluffend), Château Olivier, Château Carbonnieux en Château Pape Clément (verbluffend). De witte zijn zwaarwichtig rond, massief zonder reliëf of puntigheid.

Pomerol en Saint-Emilion

Pomerol is als geheel mislukt : inktkleur, maar stugge door fruit ongedekte tannines. Bij de Saint-Emilions proeven we vijf ronduit goede wijnen : Château Larcis Ducasse, ChâteauFonplégade, Château Angélus, Château Pavie Decesse en Château Figéac. Bij de meeste andere is er licht voorbehoud (stugge tannines) : Château Clos Fourtet, Château LaGaffelière, Château Pavie, Château Trottevielle, Château Canon, Château Dassault, Château Franc Mayne, Château Troplong Mondot, Château Beauséjour Bécot, ChâteauBalestard La Tonelle, Château La Dominique, Château Canon La Gaffelière.

Tekst Herwig Van Hove

2003 zette alles op zijn kop : de minder begeerde gronden in de Bordeaux leverden betere oogsten op.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content