Gegarandeerd veel en diepe rimpels en een verhoogd risico op huidkanker. Voor wie is een gebruinde huid nog zoveel waard ?

Productie en tekst : Trui Moerkerke / Foto : Ronald Stoops / Styling : Olivier Rizzo / Make-up : Rudi Cremers / Model : Kim / M.m.v. TAP, ICEP en Hotel Vilalara in de Algarve

Wanneer het precies menens werd, valt niet op een dag na te bepalen. Maar sinds het eind van de jaren ’80 trekken wetenschappers steeds luider aan de alarmbel in verband met de negatieve aspecten van zonnebaden. Het zijn zeer koppige mensen die nu nog weigeren te zien dat er een verband bestaat tussen ons zonnegedrag van de afgelopen decennia en de onrustwekkende stijging van het aantal huidkankers. Ook een steeds dunner wordende ozonlaag waardoor ons meer UV-stralen bereiken zou daarin een hand hebben. Hoewel over het gat in de ozonlaag geen wetenschappelijke eensgezindheid bestaat.

Op een persconferentie presenteerde dermatologe Katrien Vossaert van de Vlaamse Kankerliga cijfers die we niet kunnen negeren. Het aantal nieuwe gevallen van melanoom, kwaadaardige huidkanker, stijgt en treft meer en meer jonge leeftijdsgroepen. Als er niets verandert, zal melanoom na het jaar 2000 de belangrijkste doodsoorzaak zijn bij de 20- tot 40-jarigen.

Die wetenschap zou moeten volstaan om de gepaste conclusies te trekken, maar net zoals bijvoorbeeld bij roken, liggen er vele hindernissen tussen weten en er iets aan doen. Niet het minst de populaire en taaie stelling dat een bruine tint synoniem is van mooi en o ironie gezond. Een symbool ook van het goede en modieuze leven. Een symbool waar Coco Chanel mee verantwoordelijk voor zou zijn. Na haar verblijven in het kuststadje Deauville waar ze een boetiek had introduceerde ze een gebruinde huid bij de chique Parijse dames.

In de jaren ’50 en ’60 was het voor heel wat mensen een grote verworvenheid om zomaar op het strand te kunnen liggen en niets te moeten doen. Behalve olie smeren om nog sneller kleur te krijgen.

De bruin-is-mooi-trend heeft vrij lang standgehouden. Tot op het einde van de jaren ’80 het klimaat omsloeg. In de modellenwereld kon the waif generation aantreden. Kate Moss vestigde er de aandacht op dat er nog schoonheidsidealen waren na de atletische vormen en de ?gezond bruine? tint van Elle McPherson en Cindy Crawford.

De graatmagere en soms ziekelijk bleek opgemaakte nieuwe modellen het liefst rauw gefotografeerd in een desperate omgeving konden met deze extremen het grote publiek er niet meteen van overtuigen dat bleek het nieuwe ideaal was. Maar er werd een bres geslagen in de bruin-suprematie. Met ook de hulp van de huidkankerstatistieken. In het modebeeld lijkt zich nu stilaan een evenwicht te vormen. ?Ik wil de meisjes gewoon mooi maken?, vertelde stervisagist Tom Pecheux in een interview met dit blad. En mooi betekent niet : ziekelijk bleek of goudbruin. Noem het intelligent bruin, een lichte tint, bij voorkeur uit een flesje.

De gewijzigde houding tegenover de zon valt ook af te leiden uit de evolutie van de zonneproducten en de reclamecampagnes ervoor. Op de cover van een magazine van Roc uit 1989 staat de slogan ?Zonnebaden, we zijn er gek op !?. Hoewel verderop in het magazine uitgelegd wordt dat zonnebescherming absoluut noodzakelijk is, zou zo’n slogan vandaag niet meer kunnen. Ook te bruine mannequins worden geweerd. ?De laatste twee seizoenen zijn op onze visuals voor zonneproducten zelfs geen mannequins meer te zien?, vertelt Nicole Eyben, persverantwoordelijke van Roc. ?Met foto’s van fruit deze zomer opengesneden perziken willen we duidelijk maken dat de zon binnenin schade kan toebrengen.?

Peter Schelstraete, product manager van Nivea Sun, schetst een drietal stappen in de evolutie van de zonnebescherming. In de jaren ’70 betekende dat het voorkomen van zonnebrand. ?Niets meer, want het hoofddoel bleef zo snel mogelijk bruin worden. Omdat vooral de UVB-stralen zonnebrand veroorzaken, werd de communicatie daarrond gevoerd.? In de jaren ’80 groeide de bezorgdheid om de UVA-stralen : men ontdekte dat die diep in de huid dringende stralen de structuur en dus de rimpelvorming van de huid beïnvloeden. ?Zonneproducten boden steeds meer een globale UVA/UVB-bescherming, en met een bijkomende hydratatie werd het verzorgende karakter ervan versterkt?, aldus Peter Schelstraete. In de jaren ’90 situeert hij de nadruk op gezondheidsaspecten. ?Het werd zeer duidelijk dat UV-stralen op lange termijn tot melanoom konden leiden. Verstandig zonnen, werd gedefinieerd als genieten van de zon zonder de gezondheid van de huid aan te tasten.?

Dit jaar veranderden de zonneproducten van Roc van naam. ?Securité Soleil? werd niet toevallig ?Santé Soleil?. Ria Dessomviele, Roc-apotheker : ?Zo zeggen we duidelijk dat onze producten niet alleen tegen de zichtbare tekenen van de zon beschermen roodheid en vroegtijdige huidveroudering maar dat we de huidcel zelf, meer bepaald het DNA, behoeden voor mogelijke schade door de zon.? Behoeden voor huidkanker dus.

Ook in het gamma Capital Soleil van Vichy staat de bescherming van ons genetisch materiaal centraal. ?Sinds 1993 beschikken onze producten over de Mexoryl SX filter?, zegt Jean-Pierre Beaujean, public relations directeur van Cosmetique Active Belgilux (van de merken Vichy, Phas, Lierac, La Roche-Posay). ?Deze filter betekende een revolutie. Het was de eerste waarvan bewezen werd dat hij het DNA beschermt tegen onomkeerbare schade door de zon.?

In België wordt jaarlijks voor 617 miljoen frank zonneproducten gekocht. De warenhuizen zijn het populairste distributiekanaal (een aandeel van 53 procent), gevolgd door de apotheek (32 procent) en de gespecialiseerde parfumerie (15 procent). Volgens cijfers van Nielsen steeg het gebruik van zonneproducten met hoge beschermingsfactoren (20 of meer) in 1996 met 36 procent. De verdeling ziet er als volgt uit : SPF ( Sun Proctection Factor) 20 of meer vertegenwoordigt 17 procent van de verkochte zonneproducten, de SPF 12 tot 19 zijn goed voor 26 procent, SPF 5-11 eveneens 26 procent, maar de beschermingsfactoren 4 of minder vormen nog altijd bijna een derde (31 procent) van de verkoop. ?We verkopen inderdaad iets meer hoge factoren, maar onze topper blijft toch de SPF 4?, aldus Véronique De Bruyne, jr. product manager van Piz Buin.

Maar als we ons goed moeten beschermen, waarom dan nog een zonnecrème SPF 2 uitbrengen ? ?Die producten kunnen nuttig zijn voor mensen met een hoog fototype donker haar , die al een kleur hebben, aan het einde van een vakantie?, zegt Peter Schelstraete. ?Bovendien zit daar ook een bescherming in tegen UVA-stralen. De factor 2 slaat alleen op de UVB’s. Maar het klopt dat zo’n lage factor ontoereikend is voor zongevoelige mensen aan het begin van het seizoen.?

Voor een goed begrip : de SPF geeft de mate aan waarin een product de ontwikkeling van zonnebrand uitstelt. Het gaat om een vermenigvuldigingsfactor. Wie bijvoorbeeld 10 minuten onbeschermd in de zon kan blijven zonder te verbranden, kan die tijd met een beschermingsfactor 10 tot 100 minuten rekken.

Tal van merken geven naast deze UVB-bescherming nu ook een cijfer aan de UVA-bescherming. Maar soms leidt dat tot een gegoochel met cijfers, waar de consument het noorden bij verliest. ?Je kan inderdaad van een inflatie van cijfers spreken?, geeft Ria Dessomviele toe. ?Probleem is dat er verschillende methodes bestaan om de factoren te bepalen. De resultaten daarvan kan je niet zomaar vergelijken. Daarom hebben dermatologen al voorgesteld om een andere classificatie op te stellen : minimale, matige, hoge en maximale bescherming. Dat zou de factoren uitschakelen. Want wat moet je je nog voorstellen bij factoren hoger dan 50 ??

Nivea de marktleider in zonneproducten in België is niet van plan de hoge-factorenrace op de spits te drijven. ?Hoe hoger de factoren, hoe hoger de concentratie aan chemische filters?, legt Peter Schelstraete uit. ?Wat betekent dat het risico op allergie verhoogt. Bovendien creëer je een vals gevoel van veiligheid. Alsof je met een indrukwekkende beschermingsfactor onbeperkt in de zon kan gaan zitten.? Daarom ziet Nivea toekomst in een nieuwe benaderingswijze : producten die niet enkel een beschermlaag op de huid leggen, maar tegelijk de natuurlijke beschermingsmechanismen van de huid versterken. Met andere woorden : de huid zelf doen werken.

Een aanpak waar alle merken het over eens zijn en waar ook de Kankerliga op drukt, is de bescherming van de kinderhuid. ?Een kinderhuid vergeet niet? is een toepasselijke slogan van Nivea, want wie als kind vaak verbrand was, heeft later meer kans om melanoom te ontwikkelen. En kinderen lopen sowieso meer kans op zonnebrand : omdat hun huid nog niet ?volgroeid? is, hebben ze minder afweermechanismen tegen de zon, en daarenboven komen ze veel meer in de zon dan volwassenen.

In de communicatie rond Capital Soleil maakt Vichy het zeer duidelijk : ?Omdat de zon ons DNA kan aantasten. Van jongsaf aan.? Ambre Solaire zette in 4500 basisscholen een informatiecampagne op touw. Met brochures, affiches en video’s worden kinderen gewezen op de gevaren van de zon.

Specifiek aan de gamma’s zonneproducten voor kinderen is vooral dat ze hoge factoren hebben, waterbestendig zijn en weinig of geen parfum bevatten, om de kans op allergieën te beperken. Maar crèmes of niet, kinderen onder de drie jaar horen gewoon niet in de zon te zitten. Oudere kinderen worden naast de zonnecrèmes zeer regelmatig aan te brengen, zeker als ze in het water spelen best een zonnehoedje, een T-shirt en een zonnebril aangemeten. Tijdens de warmste uren van de dag blijven ze beter uit de zon. Dat geldt ook voor volwassenen. Want smeren helpt, maar niet zonder een beperking van de blootstelling aan de zon.

Een hele opgave ? Bedenk dat kanker een langetermijndenken vraagt en niet altijd anderen overkomt. IJdelheid doet mij smeren en houdt mij uit de zon. Ik heb de bruinhype nooit helemaal begrepen. Want wie keibruin is, ziet er misschien een beetje gezond uit, maar wordt in elk geval meteen enkele jaren ouder. Voorts hou ik altijd de diepe rimpels van zonverslaafden voor ogen. Dat helpt.

In de jaren ’60 was het een grote verworvenheid om zomaar op het strand te kunnen liggen en niets te moeten doen. Behalve olie smeren om nog sneller te bruinen.

Roc (helemaal boven) en Vichy : de zon brandde al minder bruin in de jaren ’80.

De jaren ’90 : een definitieve bres in de bruin- suprematie (let ook op de zonnehoedjes).