Ook Madonna draait dertig jaar mee. Krijgt ze ooit een waardige opvolgster ? Of ligt het tijdperk van iconen definitief achter ons ?

In feite is er niet enorm veel veranderd sinds 1983. Om maar iets te zeggen : Madonna draait nog altijd mee. En tegelijk is alles anders. Dat komt grotendeels door de technologische revolutie. Er zijn meer opties, meer mogelijkheden. De popcultuur maakt minder brokken. Entertainment is niet langer Ć©Ć©n massief, door Amerika gedomineerd blok.

Een aantal van de grootste hits van de voorbije jaren zijn door Zweden geschreven (parallelle fenomenen : de ooit zo Franse mode is internationaler dan ooit tevoren, en de grootste Italiaanse meubelfabrikanten werken met designers uit alle windstreken). De jeugd heeft zijn interessesferen verruimd en verlegd (Facebook, games, bloggers, schoenen en handtassen, celebrity stylists). Pop is versplinterd.

In 1983 zorgden Toppop, op de Nederlandse televisie, en Top of the Pops, op de BBC, en Les enfants du rock, op het toenmalige Antenne 2, elke week voor magische momenten. Als tieners wachtten we vol ongeduld op de volgende single van Bananarama; op Purple Rain (de film); op de nieuwe nummers van Smash Hits en The Face (destijds de ultieme popbijbels). Elke nieuwe video van Michael Jackson was een collectieve belevenis, net als elke nieuwe haarkleur van Madonna. De hele wereld was daarmee bezig, zij het in uitgesteld relais, want anno 1983 moest het internet nog worden aangesloten.

De sterren van 2013 staan iets minder hoog aan de hemel. Ze doen er minder toe. Omdat de context niet meer dezelfde is : te veel verdwazende concurrentie van Youtube-poesjes (de meest bekeken video van het internet, Psy’s Gangnam Style, is een soort Vogeltjesdans van de jaren tien: dat zegt niet alles, maar toch wel veel).

Er is meer aan de hand. De nieuwste lichting iconen doet nog nauwelijks de mond open (kwebbelen in realityshows telt niet mee). Madonna had altijd iets te zeggen, en ze hield zich niet in. Als ze op de cover van een tijdschrift stond, dan kochten we dat tijdschrift, omdat Madonna dat waard was. De huidige generatie iconen spreekt minder tot de verbeelding. AdĆØle ? Astrid Bryan ? De celebrity’s van 2013 zijn buitengewoon gewoon. Ze zijn onze buurvrouwen na een make-over.

CYNDI LAUPER

De eighties teerden in zekere zin nog na op de zorgeloze jaren zestig. Ze waren vrank en vrolijk (J’aime la vie), extravagant en ironisch (de jaren tien zijn eveneens extravagant, maar de ironie heeft in veel gevallen plaatsgemaakt voor cynisme). Overtuigendst bewijsmateriaal : de video bij Cyndi Laupers Girls Just Want to Have Fun, uit 1983. Lauper was misschien het eerste belangrijke stijl-icoon van de voorbije dertig jaar (ze werkte een tijdlang als verkoopster in de legendarische New Yorkse vintagezaak Screaming Mimi’s, en scoort daardoor extra punten).

Het duurde iets langer voor Madonna serieus indruk maakte, al dateerde haar eerste wereldhit, Holiday, eveneens van 1983. Ze was op dat moment nog een doodgewone, als efemeer gebrandmerkte popster. Minder getalenteerd dan Lauper of Debbie Harry, maar terzelfder tijd meer getalenteerd dan Tiffany of Taylor Dayne. Een blank canvas, Like a Virgin.

In 1985 werd Cyndi Lauper uitgeroepen door het Amerikaanse feministische maandblad Ms tot vrouw van het jaar (de zangeres haalde in die periode ook de covers van Time en Newsweek). Het waren haar (spreekwoordelijke) laatste stuiptrekkingen.

Madonna ging toen al als een pletwals over de wereld : de eighties waren haar moment. Van Material Girl tot vrouw van het decennium. Ze hielp haar eigen mythe te bouwen, met als hoogtepunt de documentaire Truth or Dare (de daaropvolgende periode, tussen 1992 en 2012, kan worden beschouwd als een voetnoot in haar carriĆØre).

Madonna kreeg geregeld concurrentie als stijlicoon — en misschien nog het meest van prinses Diana, veeleer een personage uit een televisieserie leek dan een echte vrouw (zie ook Catherine Oxenberg, de dochter van prinses Elizabeth van JoegoslaviĆ«, die een tijdlang meedraaide in Dynasty). Maar Diana had wel veel invloed op hoe gewone vrouwen zich kleedden — blote armen — en was misschien meer een rolmodel dan Madonna (hoeveel vleeskleurige puntbeha’s zou Jean Paul Gaultier verkocht hebben ?) Het prinsessenkapsel, dat nazinderde tot bij de haarstylisten van Bieber in zijn eerste incarnatie als boy next door, speelde vanzelfsprekend een grote rol.

LADY GAGA

Hoe zat dat met Madonna ? Is haar stijl ooit richtinggevend geweest, laat staan geadopteerd door de massa ? De video bij Dress You Up, uit 1985, met een parade van lookalikes, suggereert van wel (ze draagt daar overigens de meest sublieme outfit van haar loopbaan). Het rah rah-rokje, het crucifix, en in een later stadium, het platinablonde korte kopje, behoren tot het vestimentair erfgoed van Madonna. Maar niet de fitnessrage : die kan worden getraceerd tot bij Olivia Newton- John en Jane Fonda, iconen van voor 1983.

Andere rivales ? Ze kwamen en gingen, ze komen en gaan. Maar alleen Madonna blijft bestaan. Dat is al dertig jaar zo, en het is de vraag of de eenentwintigste eeuw nog duurzame iconen kan verdragen.

Elizabeth Hurley, een Britse starlet, scoorde met Ć©Ć©n jurk (van Versace) en werd snel daarna afgevoerd. Bjƶrk vond even een eigen niche, als excentrieke barbiepop (met brein, weliswaar) voor jonge, onafhankelijke ontwerpers. Dat hield ze een aantal jaren vol, met succes. Ze lanceerde eigenhandig de carriĆØres van een handvol designers. Die rol is intussen overgenomen door Lady Gaga, Madonna’s grootste (want brutaalste) epigoon. Maar Gaga lijkt intussen over haar hoogtepunt, en zelfs de ster van getalenteerde gekkebekkentrekker Nicki Minaj fonkelt dit jaar al wat minder. Kylie Minogue maakt, in tegenstelling tot Madonna, nog af en toe een perfecte hit (zie Timebomb van enkele maanden geleden), maar eigenlijk was Kylie nooit een overtuigend stijl-icoon, een aan haar kleerkast gewijd retrospectief in het Londense V&A Museum ten spijt.

KATE MOSS

Op de carriĆØre van Madonna zit allicht nog wat rek. Ze zou bijvoorbeeld ambassadeur kunnen worden, Anna Wintour achterna. Ze hoeft in elk geval niets meer te bewijzen. Haar ster staat stil, en er valt niet meer te tornen aan haar reputatie.

Dat geldt tot op zekere hoogte ook voor dat andere, veel stillere, maar uiteindelijk misschien nog machtiger stijlicoon : Kate Moss. Ze werkt sinds 1988. Een kwarteeuw later blijft ze relevant als model, een superster in een tijdperk van anonieme gezichten. Niemand heeft haar dat voorgedaan, of toch niet op dergelijke schaal. Kate Moss staart ons al 25 jaar aan : van tijdschriftencovers, van advertentiecampagnes, van catwalks, zelfs van een schilderij van Lucian Freud.

Ze is misschien de grootste sfinx van de popcultuur. Alomtegenwoordig, maar op een bepaalde manier transparant. Moss heeft (bijna) altijd gezwegen. ?Er valt gewoon niets te zeggen over wat ik doe”, zei ze eind vorig jaar in een zeldzaam interview met Vanity Fair. ?Ik leef mijn leven en ik werk. En er is een verschil tussen wie ik ben en wat ik doe.” Ze is, in zekere zin, de anti-Madonna — de Mona Lisa van het moment. Want Kate Moss is niet van gisteren.

DOOR JESSE BROUNS

RIVALES KWAMEN EN GINGEN, KOMEN EN GAAN. MAAR ALLEEN MADONNA BLIJFT BESTAAN

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content