Feest in De Roma : tien jaar geleden heropende de teloorgegane spektakelzaal in art-decostijl, nadat honderden vrijwilligers onder de leiding van ‘believer’ Paul Schyvens er maandenlang puin hadden geruimd. Borgerhout kreeg er meteen ook een monument tegen de verzuring bij.
De Roma, dat is een trip down memory lane. Foto’s van oude wielerlegendes in de foyer, met ruwe borstelstreken geschilderde filmaffiches waarin je met enige verbeelding Marlon Brando en Cary Grant herkent. La Mort aux trousses heette Hitchcocks North by Northwest in het Antwerpen van de late jaren vijftig. Buiten is de oude kassa bewaard, een ode aan lang verdwenen bioscoopzalen als Ciné Rex, Ciné Vendôme, Ciné Metro. Met naast de schemerlamp een fluwelen boudoirstoeltje met daarover gedrapeerd : een bh, wit in de zomer, zwart in de winter. Het soort details dat samen met de holle en bolle spiegels in de inkomhal een glimlach op je gezicht tovert.
Voor mij is De Roma ook een beetje thuiskomen. Ontelbare films zag ik hier als kind, van Junglebook tot het hele oeuvre van Doris Day. Vaak kwamen we midden in de film binnen, mijn ouders stoorden zich niet aan zoiets triviaals als aanvangsuren. Geen nood, de vertoningen waren doorlopend, we bleven gewoon zitten tot we de hele film gezien hadden, niet noodzakelijk in de bedoelde volgorde. Later werd De Roma mijn favoriete muziektempel, ik herinner mij optredens van John Mayall, Robert Wyatt en Peter Gabriel. In 1982 ging de zaal onherroepelijk dicht. Twintig jaar lang stond de art-decotempel uit 1928 te verkrotten. Tot theateragent Paul Schyvens er in 2002 stoemelings binnenstapte en een coup de foudre kreeg : “Ik wist meteen, hier moet iets mee gebeuren.” Schyvens was niet aan zijn proefstuk toe. In de jaren zeventig stampte hij in Boechout het Sfinksfestival uit de grond, nadat hij het licht had gezien toen hij er voorbij een aardig kasteeltje fietste. In 1997 nam hij met theaterwerkplaats Rataplan het oude parochiehuis in de Borgerhoutse Wijnegemstraat in gebruik.
Een man met een missie
Schyvens (62) is wat men in Antwerpen en omstreken ne keirel noemt : een gangmaker, werkbeest, een spraakwaterval ook, maar toch vooral een man van daden. “Vergaderen, ik haat het. Er werken hier 22 mensen in loondienst en 378 vrijwilligers, maar vergaderen doen we nooit. Hoogstens komen we om de twee maanden met een paar mensen samen om een paar praktische afspraken te maken.” Voor Schyvens is De Roma geen job, maar een missie. “Iedereen weet, bij De Roma is het keihard travakken. Maar in de cultuursector werken is een voorrecht, ik vind het maar normaal dat je het beste van jezelf geeft. Ik heb trouwens nooit het gevoel dat ik aan het werken ben.”
Schyvens’ optimisme is legendarisch, maar ik tref hem op een moeilijk moment. Een dag eerder is bekend geworden dat de stad Antwerpen drastisch gaat besparen in de cultuursector. Ook De Roma zal in de klappen delen. “Gisteren was ik totaal down, het was de grootste ontgoocheling van mijn leven. Maar vandaag gaat het alweer beter, we moeten vooruit.”
De Roma is een duur huis. Schyvens : “Een prachtig gebouw, maar totaal afgeleefd. Met man en macht hebben we de binnenkant aangepakt, maar de buitenkant is zo rot als snot, je kunt je vuist door het dak steken. En ook de mannentoiletten zijn dringend aan een opknapbeurt toe. Dan zijn er de vaste kosten : de huur en de verwarming en de apparatuur. Gelukkig kunnen we met afdankertjes van andere zalen werken. Onze vrienden van deSingel bijvoorbeeld, kunnen hun spots dankzij een systeem van afschrijvingen om de zoveel jaar vernieuwen. In plaats van ze naar het containerpark te brengen, brengen ze die naar ons. Als wij collega’s kunnen helpen door dertig tafels met stoelen uit te lenen, doen we het ook. De solidariteit is groot in de culturele sector. De Roma is een groot huis : 152.000 bezoekers per jaar, het kan tellen. In totaal kregen we tot nu toe zevenhonderdduizend euro subsidies, maar ik moet wel 1,2 miljoen aan lonen uitbetalen. Tweeëntwintig man personeel, het is niet veel, als je vergelijkt met andere grote cultuurhuizen.”
Nostalgie en mensen van goede wil
En dan hadden we het nog niet over de fameuze vrijwilligers van het huis, 378 mannen en vrouwen van alle leeftijden en stielen, hun foto’s hangen in de inkomhal. Zoals Warre Borgmans het onlangs uitdrukte : “Vrijwilliger van De Roma, het is een eretitel.” Paul Schyvens : “Die groep vrijwilligers, dat is een goed geoliede machine die prachtig werk levert en daar terecht trots op is. Alles doen we zelf, van de zaal klaarzetten over tickets controleren, tappen, toiletten poetsen, met drankbakken sleuren en opruimen. Bij veel van die mensen bepaalt De Roma heel hun sociaal leven. Ze zien natuurlijk ook fantastische dingen, het zijn de grootste cultuurconsumenten van uren in ’t rond. En ja, deze zomer staan er weer veel van hen paraat, om te kappen, te boren en te schilderen. Zo ontstaat er een soort chemie tussen het personeel, de vrijwilligers en de sponsors — het gevoel : De Roma is van ons.”
Sponsoring en giften, ze zijn goed voor zes procent van de inkomsten van De Roma. “Er zijn mensen die veertig euro storten, anderen duizend euro. Bij het begin van het jaar vatte ik het plan op om honderd bedrijven en particulieren te vinden die bereid zijn om de volgende drie jaar elk jaar duizend euro te storten voor ons bouwfonds. Zo hebben we er nu 83 en het is nog maar juni. Als het een beetje meezit, zal ik dit jaar 250.000 euro in de privésector vinden. Volkssubsidiëring van de volksschouwburg noem ik dat. (Zuchtend) Soms heb ik het gevoel dat ik een hele dag niets anders doe dan geld zoeken. Je drijft op succes natuurlijk en de appreciatie van de mensen. Mensen die mij op straat aanspreken of die de moeite doen om op het kantoor een briefje in de bus te steken om ons te bedanken voor wat we doen. Mensen komen ons ook spontaan allerlei dingen brengen : oude foto’s van optredens van Emmylou Harris, Iggy Pop en Lou Reed in de jaren zeventig bijvoorbeeld. Die hangen nu in vitrinekastjes. Een man van in de tachtig schonk ons de boekhouding van 1928 tot ’53, in een prachtig handschrift bijgehouden. We vonden ook de staten van Artic, hoeveel ijsjes er per voorstelling door de ouvreuses verkocht werden. Boven maken we een soort museum, De Roma is tenslotte een beschermd monument. Daar staat het projectieapparaat voor 35 mm film. Roel Van Bambost praat nu met allerlei medewerkers van weleer, projectionisten, mensen die de Antwerpse filmactualiteit verzorgden. Het zou jammer zijn als al die getuigenissen verloren gingen.”
“Ook artiesten tonen hun appreciatie. Wie hier in de backstage komt, voelt zich meer dan welkom. Er staan altijd bloemen, er is snoep, vrijwilligers koken à la tête du client. Taart bij de laatste voorstelling, dat is een traditie. Mensen als Roland verheugen zich al weken van tevoren op een optreden in De Roma. De Italiaanse pianist Ludovico Einaudi, componist van onder andere de muziek van de film Intouchables, speelt in de grootste zalen ter wereld, maar in maart stond hij toch maar mooi bij ons, voor een uitverkochte zaal. Vaak horen we van artiesten : ‘In De Roma speelden we de beste voorstelling van het seizoen.’ Er is hier iets… Dat het publiek niet op rijen stoelen, maar aan tafeltjes zit, met een drankje erbij, creëert een heel andere sfeer.”
Van Axelle Red tot Nicole & Hugo
Nergens is de programmatie zo divers als in De Roma : deFilharmonie speelt er, Wayne Shorter, Axelle Red en Ozark Henry, maar net zo goed Will Tura, Nicole en Hugo en Luc Caals. Toen ik Paul Schyvens interviewde werden de deuren wijd geopend voor een dansmatinee van Radio Minerva, de dag daarvoor trok een namiddagvoorstelling van de film Les femmes du bus 678 over ongewenste seksuele intimiteiten in Caïro zeventig toeschouwers waarvan de helft nieuwe Belgen. “Cinema blijft belangrijk voor ons, we proberen 144 films per jaar te draaien. Ook veel schoolvoorstellingen, daarmee worden zo’n twaalfduizend kinderen uit de buurt bereikt. Het was nooit onze bedoeling om simpelweg een zaal te renoveren en ons dan in een ivoren cultuurtempel terug te trekken. We hebben altijd overleg gepleegd met buurt- en straatcomités, met de winkeliersvereniging. De Turnhoutsebaan in Borgerhout, lang was dat een soort schandvlek in Antwerpen. Maar de voorbije tien jaar is er veel veranderd : er hebben zich veel jonge gezinnen gevestigd, mensen van goede wil, mondige mensen ook. Nergens in Antwerpen is er zoveel cultuuraanbod en vrij initiatief. De Roma heeft zeker bijgedragen tot het nieuwe imago van de buurt : 152.000 man, dat is veel beweging op straat. En die mensen willen natuurlijk ook een hapje eten. Niet voor niets is er op het Moorkensplein met Café Mombasa en Bistro Miro nieuwe horeca bijgekomen.”
Sociaal engagement was altijd belangrijk. Mensen met een laag inkomen kunnen voor twee euro naar een optreden van Julien Clerc of Toots Thielemans. Paul Schyvens : “Als er 2700 mensen naar Julien Clerc komen kijken, heeft tien procent daarvan twee euro betaald. Dat lukt niet altijd : bij sommige voorstellingen moet elk ticket aan de volle prijs afgerekend worden. Maar we doen er alles aan om de prijs van de tickets zo laag mogelijk te houden. Het zou jammer zijn dat we door de verminderde subsidies de prijzen moeten opdrijven, want daardoor sluit je meteen een hoop mensen uit.”
Op 15 en 16 mei werd het tienjarig bestaan van de vernieuwde Roma uitbundig gevierd. Er waren schitterende optredens en wonderlijke duetten : Bart Peeters en Raymond van het Groenewoud, Helmut Lotti en Pieter Embrechts. Tine Embrechts, Nele Bauwens en Tine Reymer vormden een verleidelijk trio, Jan Decleir (met cowboyhoed) zong Under a wandering star en ceremoniemeester Warre Borgmans leidde de prijsuitreiking van de tombola in goede banen. Iedereen won trouwens, zoals het in een volkshuis betaamt. En tot slot klonk het uit volle borst : “Arrividerci Roma.” Op naar de volgende tien jaar, onder een stevig dak en met posters van Sofia Loren en Gina Lollobrigida in de nieuwe mannentoiletten.
Een greep uit het programma van het nieuwe seizoen : 5/9 Seun Kuti & Egypt 80, 7/9 Steve Vai, 17/9 Asaf Avidan, 4/10 Garland Jeffreys, 15/10 The Fabulous Thunderbirds, 8/11 Michael Nyman, 12/11 Arno, 23/1 Rocio Molina : Danzaroa, 27/2 Nana Mouskouri.
Door LINDA ASSELBERGS & Foto’s Diego Franssens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
