De nieuwe woede van Naomi Wolf

In een nieuw boek beschrijft Naomi Wolf haar eigen tienerjaren en die van anderen. Een periode van opwinding en onzekerheid, spanning en geweld. Een interview over seks en verdwenen vaders.

Jim Schilder

N aomi Wolf (34) liep al jaren rond met het plan voor dit boek, maar stelde het steeds weer uit. ?Het was beangstigend. Dat onderwerp. Voor een vrouw is het een taboe een seksuele geschiedenis te hebben. Ik was bang ervoor gestraft te worden. En ik had het idee dat de straf zwaarder zou zijn naarmate ik eerlijker schreef. Dat is uitgekomen. Een deel van de recensies was heel afwijzend. Maar ik kreeg ook bijzonder positieve reacties, veel meer dan ik ooit heb gehad. Tijdens de boektournee kwamen er veel meer lezers opdagen dan voorheen. Ouders die zeiden dat ik voor een goede zaak vocht. Echtgenoten en vrienden van vrouwen die een moeilijke puberteit hebben doorgemaakt, vroegen hoe ze hun partner konden helpen. Vrouwen die hun verhaal wilden vertellen. Tienermeisjes, grootmoeders, moeders.?

Later zegt ze : ?Ik geniet niet van controverses. Je zou kunnen denken van wel omdat al mijn boeken een nogal explosieve ontvangst krijgen. Maar ik hou niet van bloedvergieten of van de strijd. Ik vind het niet prettig in het midden te staan van gewelddadige discussies en emoties over abortus. Maar ik geloof dat we er zijn om iets te bewerkstelligen. Wat ik doe, is kennelijk mijn taak in het leven. En ik ben dankbaar als ik terugkijk en zie hoe heilzaam de discussies zijn geweest. Gelukkig heb ik een lezerskring die me laat weten dat mijn werk belangrijk voor hen is.?

In Promiscuities, haar derde boek, beschrijftNaomi Wolf de seksuele ontwikkeling van meisjes, de spelletjes, de onzekerheid, het geweld, en de dubieuze zegeningen van de seksuele revolutie. Eindeloze echtscheidingen en verbroken relaties. En tienermeisjes zonder vader.

Wat was het gevolg van die verdwijnende vaders voor de jonge dochters ?

Een grote wond, denk ik, bij veel vrouwen van mijn generatie. Het gewone huwelijk was tijdens de seksuele revolutie wel het saaiste, het burgerlijkste wat je kon verzinnen. Vader ruilde de huiselijkheid voor een relatie met de secretaresse. Voor de dochters betekende dat een probleem bij het ontwikkelen van hun seksuele identiteit. Een vader moet in die jaren een stabiele mannelijke factor zijn. In zijn schaduw moeten meisjes zich veilig kunnen ontwikkelen tot vrouw. Hij moet ze bewonderen en van hen houden, en hen impliciet laten weten dat ze daarvoor niks hoeven te geven. Als dat ontbreekt, is er een kans dat een meisje naar bed gaat met een jongen of een man om die liefde en aandacht alsnog te krijgen. De vrouwen die zo zijn opgegroeid, hebben een blind vertrouwen in de kunst van de verleiding en een groot cynisme ten aanzien van liefde.

Accepteren die meisjes meer van verkeerde vrienden dan andere meisjes ?

Ik heb de indruk van wel. Zij zullen eerder het idee hebben dat ze een man alles moeten bieden en dat het aanbod perfect moet zijn. Ze denken dat onvoorwaardelijke liefde bij mannen niet bestaat. Ze moeten de liefde verdienen, met seks en perfectie.

In een aangrijpend gedeelte beschrijft u uw relatie met een gewelddadig vriendje. Ondanks de klappen die u kreeg, bleef u langer bij hem dan goed voor u was.

Tja, waarom deed ik dat ? Het was een populaire jongen, en ik werd dankzij de relatie voor voller aangezien. In onze cultuur kreeg je zonder zo’n vriend geen bevestiging. Maar er hing in die tijd ook iets in de lucht, het had te maken met het beeld van romantiek en passie. In films en rocksongs. De SM-cultuur was terug te vinden op de hoezen van lp’s. Geweld werd sexy, het had glamour. Toen Ben mij sloeg, was dat in de sfeer van liefde, passie, van ?het spijt me vreselijk?. Boeiende emoties voor een meisje van veertien. Iets in mij dacht : dit is kennelijk iets wat mannen en vrouwen met elkaar doen, dit hoort bij groot worden.

Worden veel meisjes fysiek mishandeld door hun vriendjes ?

Er zijn statistieken die dat suggereren, ja. Tussen de twintig en dertig procent. Maar ik denk dat dat vooral voor de VS geldt, wat nu eenmaal een tamelijk gewelddadig land is.

Terwijl het in de media geen onderwerp is. Het gaat altijd over geweld tegen volwassen vrouwen.

Met je gezond verstand denk je dan : dat moet eerder beginnen, dat geweld zal toch niet zomaar uit de lucht komen vallen als je volwassen wordt. Misschien is dit een reden waarom het boek zo controversieel blijkt te zijn. Het gaat over meisjes en seksueel en fysiek geweld. Maar ook over leuke geheimen, over ongelooflijk intensieve erotische gevoelens, over hoe gewoon het is dat meisjes iets met elkaar hebben. Geheimen waarvan iedereen weet dat ze bestaan. Een op de vier seksueel actieve meisjes in de VS is zwanger voor haar achttiende. Je zou denken dat zoiets veel meer aandacht krijgt in de media. Maar waarschijnlijk is het onderwerp te verontrustend. Ook omdat onze cultuur een probleem heeft met vrouwelijke seksualiteit, en zeker met die van meisjes.

U zou graag zien dat de overgang van meisje naar vrouw gepaard ging met een ritueel, een soort initiatie, zoals in andere culturen gebeurt. Hoe zou dat eruit kunnen zien ?

Tijdens de tournee hoorde ik van sommige vrouwen dat ze met zulke rituelen voor hun dochters waren begonnen. Een moeder had haar 13-jarige dochter een saunaparty aangeboden met vriendinnen van het meisje en vriendinnen van de moeder. Met hen kon ze over alles praten, en ze kon hen alle vragen stellen. Aanvankelijk was het meisje onzeker over de party, maar uiteindelijk was ze heel blij en trots. Een andere vrouw had voor haar dochter een boek samengesteld met bijdragen van haar volwassen vriendinnen, met de inzichten die ze zelf hadden opgedaan tijdens hun reis naar volwassenheid. Dat was een grote steun voor het meisje, dat toen niet meer het gevoel had dat ze het alleen moest doen.

Dan is er de retraite. Een tijdelijke afscheiding van de samenleving, met een fysieke uitdaging. Veel meisjes hebben eetproblemen, gebruiken drugs en lopen op seksueel gebied risico’s. Een reden kan zijn dat ze op die leeftijd een ingebouwde neiging hebben de grenzen te verkennen van de lichamelijke ervaring. Om zichzelf te testen, om te weten en te voelen dat ze de stap zetten naar volwassenheid.

U schrijft dat New Age vrouwvriendelijker is dan de hippiecultuur. In welk opzicht ?

De seksuele revolutie in de jaren zeventig was grote pret voor volwassenen maar vreselijk voor kinderen. En makkelijker voor mannen dan voor vrouwen, denk ik. Met dit boek wil ik die revolutie niet terugdraaien, maar verder helpen. Zodat het ook leuk is voor vrouwen en kinderen, en niet alleen voor Larry Flynt. Voor ons was het klote om als meisjes aan het front van de seksuele onderhandelingen te verkeren, zonder richtlijnen, zonder ondersteuning. We werden verondersteld te voorzien in kwalitatief hoogstaand geslachtsverkeer. Voor ons vermogen kinderen te krijgen, was geen belangstelling. Noch voor het feit dat we steeds maar abortussen moesten ondergaan ; daar werd heel makkelijk over gedaan.

New Age is wat vriendelijker. Er is het cliché dat lichaam en geest verbonden zijn. In de materiële cultuur van de seksuele revolutie hadden die niks met elkaar te maken. Toen ik jong was, stonden de drugswinkeltjes vol met grote penissen. Kandelaars als penissen, stripboeken met penissen, allerlei informatie over wat vrouwen konden doen om de penis blij te maken. Aardig, maar slechts de helft van het verhaal. New Age-winkels zijn meer op het vrouwelijke georiënteerd.

Je gelooft in God, las ik.

Jazeker.

Ik dacht dat het feminisme niet zo’n warme relatie had met God. God was meer iets van rechts en de pro-life-beweging.

Klopt, er was een slechte relatie. Links deed het met marxisme, wat nu eenmaal vijandig staat tegenover religie. In de jaren zestig hadden links, de homobeweging en het feminisme weinig reden om van religie te houden na eeuwen onderdrukking in de naam van God. Het is nu aan ons om het gesprek hierover weer op gang te brengen. Het lijkt me geen vooruitgang voor vrouwen om discussies over spiritualiteit over te laten aan religieus rechts. We moeten zelf invullen wat het betekent om een spirituele reis te maken. We moeten de antieke, onderdrukkende religieuze ideeën ter discussie stellen, en de aandacht vestigen op het principe van gelijkheid dat in zoveel religies van belang is.

Mijn feminisme is niet los te koppelen van mijn spirituele opvattingen. Als elk mens een manifestatie is van een heilige vonk, dan is iedereen gelijkwaardig. Als vrouwen net als mannen een manifestatie zijn van God, dan doe je er verstandig aan ze goed te behandelen.

U was 26 toen uw eerste boek verscheen, The Beauty Myth, over het onderdrukkende effect van een schoonheidsideaal. Het was een doorslaand succes, en van de ene op de andere dag was u Iemand.

Dat was moeilijk om mee om te gaan. Ik was net afgestudeerd, had jarenlang in de schaduw gewerkt, met een typisch studenteninkomen. Plotseling reisde ik de wereld af, en ging ik overal discussies aan over een toen nog bijzonder controversieel onderwerp. Ik stond ineens volop in de belangstelling, ik moest in het openbaar mijn opvattingen verdedigen. Dat was shocking voor een 26-jarige, maar ook prachtig en opwindend.

In mijn tweede boek, Fire with Fire, beschreef ik hoe moeilijk het was om om te gaan met de deuren naar de macht. Het gaat over de diepgewortelde neiging weg te lopen voor macht of om je ervoor te verstoppen. Vrouwen hebben daar veel mee te maken, zijn bang voor macht en autoriteit. Dat is een gevecht, en ik hoop dat ik daaruit goed te voorschijn ben gekomen.

Dat moet haast wel, anders had ze twee jaar geleden niet dat controversiële essay over abortus kunnen schrijven. Kort samengevat stelde ze dat feministen veel te makkelijk omspringen met de emoties die gepaard gaan met een abortus. Ook al vindt een vrouw dat ze het recht heeft zelf te beslissen, daarmee is ze niet bevrijd van enorme schuldgevoelens en veel verdriet over het verlies van wat een kind had kunnen zijn. Wolf pleitte ervoor die kant van de zaak serieus te nemen, en meer mogelijkheden voor adoptie te scheppen. Die opvatting werd haar door de pro-choice beweging niet in dank afgenomen. Pro-life, de concurrent, zag er wel iets moois in, wat voor pro-choice een reden te meer was om Wolf aan te vallen.

Natuurlijk wist ik dat het essay voor problemen zou zorgen. Het ging over een onderwerp dat ik zelf ook heel moeilijk vond, en ik wist dat ik het heel nauwkeurig moest opschrijven. Maar ik vermoedde dat veel vrouwen dezelfde worsteling kenden. En ik ben blij dat ik het heb gedaan, want het stuk heeft bijgedragen tot de verbetering van de adoptiewetgeving. Er is samenwerking ontstaan tussen de verstrekkers van abortus en instellingen voor adoptie. Er worden fondsen gedeeld, zodat vrouwen een betere keuze kunnen maken. Er is meer aandacht gekomen voor vroege abortus, zodat er minder reden is voor die vreselijke discussie over late abortus.

Betty Friedan zei een tijdje terug dat feministen niet meer over abortus moeten praten omdat dat een trucje was van rechts om de aandacht af te leiden van wezenlijke onderwerpen zoals de groeiende kloof tussen arm en rijk.

Dat zei ze ook over pornografie. Weet je, alleen vrouwen worden verondersteld zo weinig ruimte te hebben voor debat, dat ze zouden moeten kiezen. Ik zou graag zien dat 52 procent van de ruimte in kranten, op radio en televisie beschikbaar is zodat we nooit meer voor zo’n armetierige afweging staan. Het idee dat mannen zouden moeten kiezen tussen praten over militaire uitgaven en werkloosheid. Daarnaast ben ik heel, heel huiverig voor elke feministische reflex die suggereert dat iets waarover vrouwen praten, niet besproken zou moeten worden. Dat lijkt me een gespiegeld beeld van seksistische impulsen. Die zeggen altijd tegen vrouwen : schuif je onderwerp aan de kant, want het onderwerp van een ander heeft voorrang. Feminisme bewijst zichzelf geen dienst als het oprechte zorgen van echte vrouwen toeschrijft aan rechtse propaganda. Susan Faludi, voor wie ik veel respect heb, maakt een vergissing als ze zegt dat elke conservatieve vrouw, elke tegenstandster van abortus, elke vrouw die iets feministisch ter discussie stelt een waterdrager is voor rechts. Dat getuigt van te weinig respect voor miljoenen vrouwen. Voor de beweging lijkt het me veel beter om goed te luisteren naar hun meningen en zorgen in plaats van ze te trivialiseren.

In uw vorige boek bepleitte u dat ?victim feminism? zou plaatsmaken voor ?power feminism?. Is dat gebeurd ?

Toen dat boek in 1993 uitkwam, was het zeer omstreden. Feministen zeiden : hoe kun je beweren dat vrouwen politiek een heersende klasse zijn ? Maar mijn voorspelling is buiten verwachting uitgekomen. Toen ik het boek schreef, werd Clinton gekozen dankzij de opkomst van vrouwen. Vorig jaar speelde dat een nog grotere rol. Vrouwen hebben de laatste presidentsverkiezingen bepaald. In de campagne ging het veelvuldig over zaken als zwangerschapsverlof, ongewenste intimiteiten, vrouwen in het leger, geweld thuis. Een bevestiging van mijn stelling : als vrouwen hun politieke macht gebruiken, kunnen ze hun onderwerpen bovenaan de agenda krijgen. De uitdaging is om het nu te consolideren.

U hebt eens gezegd een feministisch huwelijk te hebben, net als uw ouders. Wat is dat ?

We proberen zo gelijk te zijn als maar mogelijk is. Maar, en daar gaat mijn volgende boek over, individuen kunnen de beste intenties hebben, onze sociale instituten straffen (echt)paren voor het maken van zo’n afspraak. De werkplaats straft de man als hij het vaderschap serieus neemt. Mannen proberen elkaar daar ook vanaf te houden. Dat heeft een psychologische achtergrond, maar ook een kapitalistische. Nu moeten mannen loopbaan en thuiszorg afwegen. Je kunt je ook voorstellen dat een bedrijf dat de vaderrol stimuleert, een belastingvoordeel krijgt.

Het volgende boek gaat over zwangerschap. En over hoe weinig de regels zijn veranderd. Veel vrouwen die ik ken en die voor het eerst zwanger zijn, zijn er onthutst over hoe onmogelijk het is om gelijkheid te bewerkstelligen, om werk en thuis in evenwicht te houden.

Kost het u veel moeite werk en kind te combineren ?

Het moeilijkste is, en ik denk dat dat geldt voor veel vrouwen, de degradatie die je ondergaat. Stel, ik heb een telefonische afspraak, en juist dan begint mijn dochtertje te huilen. Dan voel ik frustratie. Want ik wil professioneel zijn, en ik wil een goede moeder zijn. Op zo’n moment trekken die twee rollen me uiteen. Je kunt niet beide partijen op hetzelfde moment tevreden stellen. Je voelt schaamte als je moederrol je beroepsrol in gevaar brengt. Terwijl je ook voelt dat dat belachelijk is omdat de samenleving je zou moeten eren dat je moeder bent. Maar de samenleving vindt het werk van moeders volstrekt onbelangrijk. Als ik naar de speeltuin ga, dan zou mijn leven een stuk makkelijker zijn als er een hek omheen stond. Maar nee, de ontwerpers denken dat die moedertjes niks beters te doen hebben dan voortdurend op hun kroost letten. Een simpel hek eromheen en ik zou tijdens het spelen van mijn kind even de belangrijkste stukken in de krant kunnen lezen zodat ik weet wat er in de wereld gaande is.

Dat is maar één ding. Je zou eens moeten meemaken wat voor ramp het is om met een kinderwagen te lopen. Dan merk je hoe lastig invaliden het hebben. Maar die hebben goddank nog de status van invalide. Een moeder met een kinderwagen is niks. Breek me de bek niet open, over deze dingen kan ik vreselijk kwaad worden. Je doet verdorie het belangrijkste werk dat er gedaan kan worden, maar regelingen, ho maar. Afgezien daarvan is het moederschap absoluut fantastisch.

Promiscuities verschijnt in november in vertaling : Verwarrende tijden, De Boekerij, 218 p., 650 fr.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content