Als er iets opvalt bij het eind van deze eeuw, dan is het wel dat nieuwe helden zijn opgestaan. Nee, ik heb het niet over Dixie Dansercoer en Alain Hubert die te voet en in grote eenzaamheid de Antarctische ijskap zijn overgestoken. Evenmin over Aung Suu Kyi die koppig en alleen het dictatoriale Birmaanse regime trotseert. Ook niet over de Belgische dokter Peter Piot, die onder UNO-vlag zijn hardnekkige kruistocht voor de bestrijding van aids voert.

Van dat soort heldenverhalen hebben de mensen hun buik vol, zeggen mediaspecialisten. De mens die voor zijn televisiescherm zit, die zijn krant leest, die naar de radio luistert, die is op zoek naar de held in zichzelf. Met het wegsturen van de wijze vaders in deze maatschappij zijn nu plots de daden en de mening van Jan en alleman interessant geworden. Die wil nu eindelijk eens zelf in de schijnwerper staan. En als dat niet kan, dan toch graag de camera’s gericht zien op tante Jeanne of op zijn buurman. En liefst niet alleen bij het slopen van het record paalzitten achter het dorpscafé.

Programmamakers met sensibele voelsprieten hebben die trend van ver, van over de Grote Oceaan, voelen aankomen. Studio’s worden volgestouwd met gewone mensen die zich en masse aanbieden om hun gedacht te komen zeggen over wat er in andermans leven en in de wereld gebeurt. De politiekers en de experten mogen dat in en achter het nieuws en op zondagmorgen, maar Jan en alleman mogen dat tegenwoordig in prime time en op álle zenders. Bob, Eric, Mariola, Kris en hun lotgenoten interviewen X1 in Jan Publiek, met empathie maar niet gehinderd door dossierkennis. Het televisieformat is een garantie voor hun autoriteit en hun authenticiteit.

Bij Goedele staan alle spots gericht op de man die de heldenmoed heeft Vlaanderen kond te doen dat hij kickt op kakseks, maar achteraf beweert dat het bluf was. In Flair gingen tientallen mensen uit de kleren voor honderdduizenden lezers. De verkoopcijfers vaarden er wel bij.

Het nieuwe heldendom is niet altijd zó spectaculair. In Camping, dat bekroond werd met de meest gegeerde mediaprijs en genomineerd werd voor een andere, wordt het leven zoals het is versneden op soapformaat. Een vervolg is, wegens onovertroffen succes, al ingeblikt. Zelfs de ijzeren man Dirk Tieleman is met zijn Zwarte Vijvers bezweken voor de magische formule. Een bomma met een rebelse kleindochter, een OCMW-cliënte die met haar laatste centen vanuit een telefooncel haar problemen probeert te klaren met een hardleerse maatschappelijk werkster. Een echtpaar dat aan partnerruil doet, een loopse marktkramer, dat zijn de mensen waar nu alle blikken op gericht zijn. Meer emoties, minder feiten en vooral minder reflectie lijkt het motto waaronder de nieuwe helden ontdekt en gemaakt worden.

De helden van vandaag doen niets bijzonders. De glorie komt vooral van het uitvergroten op landelijke schaal. Van het spiegeleffect, gecreëerd door radio-, televisie- en krantenmensen, die zich bewust of onbewust bedienen van de naïviteit van die helden in spe.

De helden worden bovenal gekoesterd door wie bij de gratie van kijkcijfers leeft. Geïmiteerd zelfs. Het stuntelen en vooral het gewone jongen zijn is tot genre verheven op het televisiescherm.

Misschien halen Mon uit De Mol of Bob, de cafébaas uit Jan Publiek, nog een plaats op een lijst voor de komende verkiezingen. Als ik Bert Anciaux of Guy Verhofstadt was, zou ik geen moment twijfelen. Bij het scheiden van deze eeuw zijn de man en de vrouw uit de straat de helden. Margriet Hermans en Jean-Marie Dedecker, die zijn echt passé.

Tessa Vermeiren