In hoeverre computers de rol van ouders en opvoeders zullen overnemen, hangt af van die ouders en opvoeders zelf. En van de aangeboden software. Het gammele niveau van sommige spelletjes, de cultuur- en karakterloze decors en personages en het ontbreken van een behoorlijke taal en inhoud kan je niet meteen van de verpakking aflezen.

Marleen Wynants

DE MEESTE STUDIES die tot nu toe over kinderen en computers gedaan werden, zijn weinig relevant : ze gaan over videogames en stereotype computerbehendigheden. Nu computers interactieve open systemen geworden zijn, krijg je meer gebruiksmogelijkheden, een gevarieerde software en vooral een ander sociaal effect. Tot voor twee jaar werd computing voor 90 % op jongens gericht en voor bijna 100 % door jongens gebruikt. Iedereen ging ervan uit dat meisjes niet hightech genoeg waren. Dat klopte absoluut niet : de spelletjes waren gewoon niet interessant genoeg voor meisjes. Daarom zijn meisjes later beginnen computen : de grote meisjes sinds het doorbreken van Internet, de kleine meisjes sinds de inhoud van de computerspelletjes een stuk interessanter werd.

?Als ik vanavond naar huis ga, is mijn vriendin er met haar zesjarig dochtertje, en het eerste wat die zal vragen als ik binnenkom is : “Mag ik Freddi Fish spelen ? ” Als ze begint, is ze makkelijk twee uur zeer geconcentreerd bezig is. En ze is niet bang om bepaalde dingen uit te proberen. Ze praat er ook over met andere kinderen, net zoals ze over boeken en andere dingen opgewonden kan geraken.? Aan het woord is professor Jeffrey Goldstein, verbonden aan de afdeling Massacommunicatie & Public Relations en Sociale en Organisatorische Psychologie aan de Universiteit van Utrecht. Op vraag van Compaq Belgium deed hij een onderzoek naar de effecten en de voordelen van computing bij kinderen.

?Wat blijkt uit ons recentste onderzoek is dat naast de taalkundige, creatieve en sociale vaardigheden die kinderen via een personal homecomputer verwerven, ze ook hun eigen interesses leren ontdekken en voeden.? Actief leren, heet dat in pedagogische termen. Dat betekent niet dat er geen spelletjes gespeeld worden : het spelelement blijft fundamenteel voor kinderen en volwassenen. Spelletjes worden trouwens in alle media gespeeld, dat is niet nieuw. Wel zorgt de snelle evolutie van pc’s ervoor dat we naar een soort van lifestyle-computers toegroeien die zowel voor kantoorwerk, thuiswerk, huiswerk, opzoekingswerk als entertainment gebruikt zullen worden.

Software met ingebouwde boodschappen als ?Tijd om te gaan slapen !? of ?Genoeg gespeeld, tijd om je tanden te poetsen !? hebben absoluut niets met interactiviteit te maken, integendeel. Maar goede software eruitpikken en slechte negeren, is niet eenvoudig en vooral een kwestie van vertrouwen. Vertrouwen in bepaalde softwaremakers, maar ook in het personeel van de winkel. Ouders die hun ideeën over kinderboeken niet uitwisselen, doen dat ook niet over computersoftware. Of misschien wel. Het is alvast een mooie gelegenheid om zich voor de inhoud van de vrije tijd van hun kinderen te interesseren.

?Gezien de complexiteit en de enorme mogelijkheden van computers, mogen we niet langer het medium met de boodschap verwarren?, zegt Goldstein. ?Het medium is wel nieuw, dus er zit een stuk opvoeding voor iedereen in. Leraren en ouders zeggen vaak dat hun leerlingen meer over computers weten dan zijzelf. Prima. Laat die generaties samen dingen doen, de computer is daar een ideaal medium voor. Mensen zijn vaak bang dat kinderen achter een pc minder creatief zijn dan wanneer ze een potlood vasthouden. Dat is een grote misvatting. Het is niet omdat er een scherm mee gemoeid is dat het om passief entertainment gaat. Belangrijk is dat kinderen voldoende alternatieven krijgen en dat, als ze in computers geïnteresseerd zijn, ze ook de kans krijgen om ermee om te gaan. Ze moeten natuurlijk ook zin hebben om iets bij te leren. Dat kan via thuis maar ook via de school en bibliotheken verlopen. Vandaar dat het ook onzinnig is dat op school de computerklas gescheiden is van de rest. Gebruik die computer wanneer een onderwerp of opdracht er zich toe leent. Bij eender welk vak. Neem daar nog Internet bij, en jonge kinderen zullen beginnen schrijven en lezen om te kunnen communiceren met leeftijdsgenootjes, met wetenschappers of zelfs Nobelprijswinnaars als hun talenkennis dat toelaat. Leren lezen en schrijven heeft op die manier niet te maken met artificiële oefeningen, maar krijgt een inhoud van bij de start. Vandaar het belang van de juiste software. En die kan van kind tot kind verschillen. Enkele vaste ingrediënten zijn : veel icoontjes voor kinderen die nog niet kunnen lezen, gebruiksvriendelijk opstarten en verlaten van de cd-rom, voldoende elementen om hun nieuwsgierigheid te voeden, geen kant-en-klare oplossingen, onmiddellijke feedback, verschillende spelniveaus, verschillende snelheden, en voldoende creatieve mogelijkheden zoals schrijven, muziek, abstract en probleemoplossend denken.?

Dat is ook de filosofie van Humongous Entertainment, één van de populairste softwarefirma’s uit de VS die in 1992 startte met kwaliteitssoftware voor kinderen tegen democratische prijzen. Hun eerste cd-rom Freddie Fish groeide inmiddels uit tot een soort digitale Pietje Puk, met een onwaarschijnlijke reeks van internationale awards. ?Freddie Fish is een evergreen die als norm geldt voor kwaliteits-cd-roms voor kinderen?, aldus Geert Van Boven van Transposia, de Belgische verdeler van Humongous. Van Boven en Serge de Geyter begonnen enkele jaren geleden de internationale markt te verkennen, op zoek naar kwaliteitssoftware. ?Zelf producten maken is financieel bijna niet haalbaar omdat het taalgebied te klein is, tenzij je meteen in het Engels begint. Maar dan moet je optornen tegen een enorme Amerikaanse markt. We wisten dat de producten van Humongous Freddie Fish, De Boerderij, Putt-Putt conceptueel torenhoog boven de meeste andere uitstaken, en hebben de rechten voor de Nederlandstalige versies gekocht. In de toekomst gaan er ook multimediaspelletjes uitkomen met Putt-Putt en Freddie Fish als hoofdfiguren ; entertainende spinoffs, maar tegen spinoff-prijzen, waardoor de gebruikers meteen weten dat ze niet het hoge niveau van Freddie Fish of Putt-Putt zelf moeten verwachten. De multimediaproducten van Walt Disney zijn geïllustreerd met mooie shots uit de films, maar gaan niet verder dan doorsneespelletjes en toepassingen met gekende figuurtjes en tegen véél te hoge prijzen. Dat vinden wij niet correct?, aldus Geert Van Boven.

Serge de Geyter : ?We hebben voor onze feedback een enorme kinderclub met 5000 leden, waardoor we onze service en producten precies op hen kunnen leren afstemmen. We gaan ook een Transposia Kinderclub-cd uitbrengen met leuke spelletjes, een stukje shareware en een kennismaking met Internet, zonder on line te gaan en zonder meteen de telefoonrekening omhoog te laten gaan. We gaan gewoon een aantal interessante sites laten zien, mensen vertrouwd maken met die nieuwe media, dat soort dingen. Pure games moet je van ons niet verwachten. Die wereld is te gewelddadig en daar willen wij absoluut onze centen niet insteken. Games zijn ook heel trendgevoelig : wat vandaag in is, is morgen out. Let op, het spelelement blijft essentieel, maar als ouders samen met hun kinderen een goede selectie proberen te maken en verder hun kinderen weerbaar maken tegen al de pulp die verschijnt, lijkt me dat gezonder dan het medium te veroordelen omdat er nu eenmaal onzin en erger opzit. Kinderen zijn vaak ook betrouwbaarder dan volwassenen om een oordeel over bepaalde software te geven. Een journaliste had vorig jaar als kritiek op De Boerderij dat er maar vijf kleuren in het palet van het kleurboek zaten. Een kind reageerde daar fel op met de opmerking : Nog nooit gehoord van het feit dat je kleuren kunt mengen zeker ??

Een andere firma die zich van bij het begin baseerde op de feedback van haar gebruikers voor de ontwikkeling van nieuwe en de verbetering van oude programma’s en producten, is de Canadese firma Corel. Deze pionier en wereldleider op grafisch vlak bracht sinds 1989 een 30-tal games en een reeks bestsellers uit op het vlak van grafische toepassingen, logo’s en kunst met het programma CorelDraw als veelbekroonde klassieker. CorelDraw is zonder twijfel het populairste en het baanbrekendste grafische programma dat voor lay-out, in ateliers en op scholen gebruikt wordt, zowel op homecomputers als door de Nasa. (Zelfs voor het Dayton-akkoord tussen de Israeli’s, Egypte en Syrië werd er een beroep gedaan op CorelDraw.) De meeste scholen in Nederland werden al met CorelDraw uitgerust, en overal ter wereld worden Corel-projecten opgestart. Eric Lefebvre van Corel : ?Elk spel dat we uitbrengen, wordt een weekend lang door kinderen getest. Als ze twintig minuten doorgaan en dan iets anders willen doen, weet je dat je faalde. We gebruiken nergens geweld en concentreren ons op educatieve dingen en interactieve benaderingen. Een computer mag niet langer gezien worden als een simulatie-instrument voor auto-ongelukken of schietpartijen, die zijn er in het echte leven al meer dan genoeg. Met computing moet je positieve dingen kunnen opsteken, dat is onze benadering. De massamarkt wil simpele dingen, dat is duidelijk. Voor professionele gebruikers mag het gerust iets complexer en gedetailleerder zijn. Corel probeert het evenwicht tussen die twee na te streven, zowel door de producten te diversifiëren als door ze in coherente pakketten te combineren.?

Eén van de paradepaardjes van CorelDraw is de jaarlijkse internationale tekenwedstrijd met een prijzenpot ter waarde van 3 miljoen dollar. Iedereen kan zijn ontwerpen toesturen. Er zijn 8 categorieën, waaronder kunst, logo’s en uitnodigingen. Een soort Oscarevenement met tuxedo’s en een maandelijkse voorselectie. ?We krijgen dingen binnen uit Venezuela maar ook uit België. Elke maand worden er winnaars uitgekozen die op het feest worden uitgenodigd naar onze hoofdzetel in Canada. We hebben nu al zo’n 6 miljoen officiële gebruikers ter wereld, en die geven ons alle steun en inspiratie die we nodig hebben. En als je daarbij de feedback van een jonge generatie gebruikers inschakelt, dan bepaalt dat de evolutie van het bedrijf maar ook die van de inhoud en de vorm van de software. Vandaar dat de actuele evolutie zich afspeelt op het vlak van meer complexe tekeningen, grotere snelheid, grotere controle, meer details en een betere resolutie ook. En op korte termijn natuurlijk het gebruik van stemcontrole en de evolutie naar echte 3D. Maar hoewel er elk jaar nieuwe dingen uitkomen, blijven de oudere Corel-producten ook op de markt. Het is niet aan ons om de mensen te verplichten een nieuwe computer te kopen of elke laatste evolutie op de voet te volgen.?

Freddy Fish groeide uit tot een soort digitale Pietje Puk, met een onwaarschijnlijke reeks internationale awards. Het is een evergreen die als norm geldt voor kwaliteits-cd-roms voor kinderen.

Ouders zouden hun ideeën over computersoftware moeten uitwisselen zoals ze dat doen over kinderboeken.