Haar nieuwe cd gaat over religie en over het verlangen naar de dood. Zonder overigens ook maar een onsje minder dansbaar te zijn. Me’Shell NdegéOcello is en blijft dé baanbreekster wat nieuwe soul en funk betreft.

Jacky Huys / Foto’s Van Parys

ALS PLANTATION Lullabies, het debuut van Me’Shell NdegéOcello klauwde, krabde en striemde, dan is de opvolger Peace beyond passion een mokerslag, nog duizend keer dodelijker vanwege schijnvriendelijker, subtieler en breder qua visie en diepgang.

?Het zou mij niet verbazen als dit mijn laatste plaat was”, zegt ze ons in een Londens hotel. Ze is moe, ze heeft het nog altijd moeilijk om niet te hervallen in haar drugverslaving en ze moet straks live op MTV acte de présence geven. ?Misschien word ik weer gewoon bassiste in een groepje of ik ga weer beeldhouwen of poëzie schrijven. Ik heb na Plantation Lullabies anderhalf jaar niets gedaan. Ik was het allemaal kotsbeu. Ik had gedacht : ik ga op toernee, ik krijg applaus, ik krijg lof, ik zal gelukkig zijn. En ik was het niet : ik baalde, ik werd onuitstaanbaar voor mijn omgeving, ik wist aan geen kanten meer waarvoor ik het allemaal deed. Het verhaal van Kurt Cobain, hé : je pakt een instrument op, je wil beroemd en geliefd worden, maar als het zover is, zet je een zonnebril op om niet meer herkend te worden en als dat niet meer helpt, steek je de loop van een geweer in je mond. Ik heb ook verschillende keren op het puntje gestaan om zelfmoord te plegen. Ik gaf iedereen de schuld, terwijl het uiteindelijk allemaal in mezelf te vinden was. Swami Muktananda heeft ooit gezegd : ‘Als je iets wil bereiken in het leven, probeer een goeie dood te bereiken’. Ik besef dat iedere dag meer.”

Me’Shell werd eind de sixties geboren in Berlijn. Haar vader was beroepsmilitair en bandleader. Ze studeerde jazz aan de Duke Ellington School of the Arts en vergroeide daar met een bas. Ze werd gevraagd als sessie-muzikante en toen ze begin de jaren ’90 in New York arriveerde, was haar reputatie haar al vooropgesneld. Alan Douglas beheerder van de Jimi Hendrix-erfenis vroeg haar om songs van wijlen zijn protégé te bewerken, maar die versies zijn nooit verschenen. Prince wou haar een contract geven, maar ze koos uiteindelijk voor Madonna’s Maverick-label. In oktober ’93 verscheen Plantation Lullabies, een titel die verwees naar ghetto’s allerhande (letterlijke uit de dagen van de slavernij, maar evenzeer geestelijke) en naar wiegeliedjes als soelaas voor de pijn.

De plaat sloeg in als de spreekwoordelijke bom. Rolling Stone noemde haar ?brightest hope for 1994″. Het niet verkeerd te begrijpen If that’s your boyfriend, he wasn’t last night werd een hit en kreeg verschillende Grammy-nominaties. Maar vooral haar cassante uitspraken, in interviews en songteksten, over racisme baarden opzien. Als daar zijn : ?The white man shall forever sleep with one eye open”. ?Ik heb nergens spijt van”, zegt ze, ?maar musici groeien op en plein public. Ik heb songs geschreven waar ik misschien nog achter kan staan, maar die vooral momentopnames zijn. Er zijn blanken naar me gekomen, die aarzelend zeiden : wij vinden U aardig, mevrouw, maar waarom haat U ons blanken ? Belachelijk, dat heb ik nooit gezegd én nooit geïmpliceerd.” En die uitspraak in het blad Vibe dan, ?my audience is black people, bottom line”. ?Uit de context gehaald”, zegt ze. ?Een reactie tegen het feit dat mijn platenfirma niet wist of ze me op blanke radiostations dan wel zwarte moesten programmeren. Ik heb trouwens sowieso een hekel aan hokjesmentaliteit en àls ik stop met muziek, dan zal het daaraan liggen.”

Ik vraag haar, naar analogie met het clichématige vraagstuk van jaren geleden (?can the white man sing theblues”) of blanken ooit kunnen begrijpen wat racisme is. Ze schudt een beetje droevig en herhaalt een keer of zeven : ?Never. Jullie zullen nooit begrijpen hoe het voelt om afgewezen te worden voor je huidskleur. Ik liep laatst op Schiphol rond samen met mijn tourmanager, ook een kleurling. Na vijf minuten werden wij al tegengehouden en moesten we mee voor ondervraging. Iedereen mocht doorlopen, maar wij werden er uitgepikt. Da’s dagelijkse kost voor ons.” Ze nam overigens ook haar eigen rasgenoten op de korrel omdat die hun sistas minder vinden dan een droombeeld van een blanke vrouw. ?In wezen heeft racisme te maken met het ego”, zegt ze, ?het ego van blanken én zwarten.”

P eace beyond passion is een plaat, die manifest over religie handelt. Een plaat waarin de verwijzigingen en een verlangen naar de dood veelvuldig zijn. Maar waar ook de autobiografische elementen onafwendbaar zijn. Die schrijnende slotsong bijvoorbeeld, Make me wanna holler, over een moeder die hoereert en een vader die een varken is. Na enig aandringen, zegt ze : ?Ja, da’s een song over mijn ouders, maar ik heb er mijn moeder nog niet op kunnen voorbereiden. Ik ben opgevoed in een christelijk gezin en vier jaar lang heb ik gedacht dat ik in de hel zou branden. Ik was lesbisch, ik had geen hoop, ik dacht dat ik het uitschot van de wereld was.” Ze zucht. ?Muziek als therapie, oh ja.”

Eigenlijk is ?Peace beyond passion” het resultaat van een zoektocht naar innerlijke vrede.

Me’Shell NdegéOcelo : Het kwam door de religie dat ik me schuldig voelde. Dus ben ik op een soort spirituele reis getrokken : ik heb de Bhagavadgita gelezen, een bijbel die constant op zoek is naar informatie over dingen. Ik zocht innerlijke vrede, ja. Het is prachtig als mensen naar je komen luisteren, je naam scanderen en achteraf over je praten. Je voelt je op dat moment zo goed, maar als de lichten uit zijn, is het alsof ze de grond onder je voeten hebben weggemaaid. Ik wist niet hoe ik een relatie moest hebben, het enige wat ik kon, was muziek spelen. Met kinderen kon ik nog wel goed omgaan, omdat ze zo vrij denken, maar over het algemeen was ik nogal disfunctioneel als mens. Geen vrienden, geen niks. Het is een interessante reis geweest.

Je hebt indertijd gezegd dat de volgende plaat over ‘God, seksualiteit en leugens’ zou gaan.

En dat doet ze ook.

Maar ook over dood en het aftasten van de grenzen van ons bestaan.

Ik ben erdoor geobsedeerd. Ik zag op een bepaald ogenblik geen reden meer om verder te leven. Het leek me allemaal te pijnlijk. Ik ben fanatiek over God, niet over religie. Fanatiek over die ‘aanwezigheid’, de schepper, dat ‘iets’. Want religie wordt maar al te vaak gemanipuleerd door mensen die ervan maken wat ze zelf willen. Ik ben geen religie-fanatiekeling, maar een God-fanatiekeling. Ik vind de idee van leven in het licht van een hiernamaals absoluut niet stom. Dat beeld van ‘ergens’ verantwoording te moeten afleggen voor je leven : denk er maar eens over na.

Hoe zie je God ?

Niet zoals in het nummer van Joan Osborne alleszins (lacht). Hij is niet zwart, hij is volgens mij volledig kleurloos. Omdat ik graag in de zon zit, stel ik me hem voor als een licht dat door je lichaam gaat en door je ziel. God is een lichtflits die steeds waziger wordt. Misschien ben ik voorbestemd om blind te worden. Want als je blind bent, zijn kleuren irrelevant. Woorden, geluid en dynamiek zijn het enige waar je nog op kan oordelen.

Amerika spant ongetwijfeld de kroon wat seksuele onverdraagzaamheid en racisme betreft. Was je je daarvan bewust toen je voor je biseksualiteit uitkwam ?

Are you crazy (lacht) ? Ik ben stom geweest, zeer stom. Ik heb er veel kritiek op gekregen. Maar mijn verstand en mijn kruis zijn nu eenmaal twee verschillende dingen. Ik zie ze niet als synoniemen, zoals de meeste Amerikanen. Met wie ik slaap, heeft geen belang. Het heeft ook geen effect op me als schrijfster. Als je over liefde schrijft, heeft dat voor mij niks met seksen te maken. Omar Khayyam heeft in de Rubaiyat zeer sensueel over God geschreven en veel vrouwen hebben daar toen fel tegen geprotesteerd. Liefde en seksualiteit zouden niet gebaseerd mogen worden op iemands genitaliën. Ik was zeer naïef. Ik kijk naar mannen en ik vind ze mooi, maar niet vanwege hun lichaam. Ik denk niet in die termen. Op de Amerikaanse televisie staat seksualiteit in de reclame centraal. Als zwarte vrouw is mijn schoonheidsstandaard altijd de blanke standaard geweest, want dat was het enige wat we te zien kregen. Onderbewust voelde ik me als lesbische waarschijnlijk comfortabeler omdat ik me dan niets hoefde aan te trekken van die standaard. Maar ik heb me altijd al anders gevoeld, al vanaf het eerste studiejaar.

Ik zit nog altijd te wachten op het eerste stukje bloot in een Amerikaanse prime time-televisieserie.

Hou je adem niet in. Ik denk dat we in Amerika perverten kweken. Seks is iets waar niet over gepraat mag worden en wat zeker niet mag gedaan worden. Doorheen de jaren is er nauwelijks iets veranderd. En het is grappig, want als muzikanten uitkomen voor hun seksualiteit, dan kijken mensen er al niet meer van op, want ze vinden ons toch rare snuiters. Ik wou dat meer schrijvers of andere mensen zich zouden outen, want dan kunnen mensen zien dat zij ook maar gewone lui zijn. Er zijn zoveel mensen met een andere seksuele geaardheid die prachtige dingen hebben verwezenlijkt. Hun seksualiteit weerhoudt hen er toch niet van om dat te doen. We zitten nog steeds te wachten op een president die aan zijn zijde een ‘First Man’ heeft staan in plaats van een ‘First Lady’.

Je hebt nogal wat kritiek gekregen op je uitspraak dat zwarte mannen kicken op blanke vrouwen.

Bakken kritiek ! Maar het is toch vrij grappig dat alle hippe zwarte artiesten en dichters uit de jaren ’60 en ’70, die over de Zwarte Revolutie spraken, met blanke vrouwen getrouwd zijn. Misschien krijg ik wel de Nobelprijs voor de Vrede als ik een verhandeling schrijf waarin ik het allemaal begrijp én uitleg. Maar ik begrijp het niet.

Ik was onlangs bij een vriend en zijn maat was net beroofd. We waren erover aan het praten. De vriend zelf was blank en hij zei dat een stomme zwarte kerel het had gedaan. Ik wist dat hij van dat ogenblik af bevlekt was, dat hij na het incident anders naar zwarte mensen zou kijken.

Er is gewoon te veel geschiedenis mee gemoeid. Zelfs relaties tussen zwarten onderling zijn bevlekt. Er moet een historische connectie zijn met het feit dat we in het verleden uit elkaar gedreven zijn en dat blanken zwarte vrouwen regelmatig verkracht hebben. Dat heeft een psychologisch effect gehad. Het zorgt voor pijn, haat en misverstanden. En toch : we zijn allemaal maar mensen, blank of zwart.

Valt daar nog iets aan te verhelpen ?

De zwarten moeten zichzelf onderwijzen. Daar gaat Deuteronomy : Nigger Man over. Een jong zwart meisje dat zichzelf ziet als een goddelijke hoer, want dat is het enige wat ze ziet in de rapshows op de televisie. Het beste wat ze kan bereiken, is aan de arm lopen van een zwarte man die haar een whore of bitch noemt. Het enige wat telt, is dat ze een man heeft.

Ik hoop dat het beeld dat de zwarte heeft van de wereld zal veranderen. Over het algemeen vind ik zwarte mensen te gemakzuchtig : ze zijn ergens geboren en blijven daar tot ze sterven. Maar hun wereldbeeld kan pas veranderen als ze naar andere plaatsen gaan, als ze andere dingen ervaren. Dat geluk heb ik wel, maar pas sinds ik platen begon te maken. Voordien was ik nog nergens geweest.

Lig je soms wakker ’s nachts terwijl je denkt wat er met je zoontje zal gebeuren ?

Constant. Ik vertel mijn zoon veel verhalen, zelfs al begrijpt hij ze nog niet helemaal. We waren een keer op weg naar Montreux toen onze bus een lekke band had. Er stond een man putten te graven en die kwam even met ons praten, ook over muziek. En wij bekeken hem vanuit de hoogte, zo van : yeah, yeah, wat weet jij over muziek, onnozele puttengraver. Toen bleek dat hij ook muziek speelde, maar dat niet beroepsmatig kon doen. Het was fout van mij om hem te zien als iemand die putten groef. En dus vertel ik mijn zoon dat het niet belangrijk is wat je doet, dat je in de omgang met mensen altijd open moet staan. Dat vertel ik ook aan mijn publiek. Ik hou ervan om na het optreden met de mensen te gaan praten en hen te laten zien dat ik in niks verschil van hen.

?Peace beyond passion” van Me’Shell is verschenen bij Maverick. Me’Shell treedt op op Torhout/Werchter ter vervanging van Mazzy Star.