In opdracht een zelfportret maken is helemaal niet mijn ding. Uiteindelijk heb ik een foto genomen die past in mijn huidig project The Course of History. Daarvoor fotografeer ik vredevolle landschappen waar ooit een vreselijke veldslag plaatsvond : Verdun, Waterloo, Hastings, Omaha Beach… Plaatsen waar veel bloed vloeide, locaties die een keerpunt in de geschiedenis waren. Dit zelfportret is genomen in Anzio, de landingsplaats van de geallieerden in 1944 in Italië. Om het te kunnen maken, lag ik vóór zonsopgang vier minuten lang naakt in het kille strandwater. Het is een typische Bart Michielsfoto : uitgebalanceerd, horizon in het midden, onderwerp centraal. Mijn gespreide armen en de golfbrekers houden het beeld in evenwicht. Symbolisch, want ik zoek naar evenwicht in een wereld die almaar verder uit balans raakt. Op de foto lijk ik wel een aangespoelde soldaat of een Christusfiguur, een allusie op mijn katholieke opvoeding. Het beeld toont ook mijn verlangen om uit de chaos te ontsnappen en terug te keren naar mijn bakermat, de zee.”

“Al bijna 15 jaar woon ik in New York. Ik verdien er mijn boterham met fotografie, al moet ik een en ander opgeven om te overleven. Een ziekteverzekering heb ik bijvoorbeeld niet. Dat is een risico, maar bespaart me wel een smak geld. Ik zou gemakkelijk naar Europa kunnen komen en hier naar een werkbeurs hengelen, maar dat doe ik niet. Ik wil op een plaats wonen waar overleven niet vanzelfsprekend is, waar je onevidente keuzen moet maken, waar (politiek) van alles schort. Want als ik te goed in mijn vel zit, ben ik minder creatief. Als Europeaan ben ik wel een bevoorrechte getuige in Amerika. In Europa hebben we immers al meermaals ondervonden dat militarisme tot oorlog leidt. Amerikanen beseffen dat niet. Ze bewapenen zich steeds meer, scharen zich achter een leider die van defensie zijn stokpaardje maakt, en bedreigen daarmee andere staten. Die wapenwedloop loopt verkeerd af, en stap voor stap nadert de debacle. Ik voel dat. De geschiedenis is een spel van kleine stapjes, een slingerbeweging van ontspanning naar spanning. Telkens weer. Mensen leren er niets uit, ze hervallen steeds in hetzelfde kwaad.”

“Ik ben gefascineerd door geschiedenis. Ik fotografeer omdat ik onbewust weet dat niets blijft bestaan. Zelfs de herinnering verdwijnt, net als de getuigen van de wereldoorlogen. Mijn ouders kunnen nog navertellen hoe de Duitsers overvlogen, maar die generatie sterft af. Daarom kom ik altijd Europese oorlogspanorama’s fotograferen : ik wil niet ontworteld raken. Mijn landschappen zijn een metafoor voor het verleden. Ze verwijzen enkel nog subtiel naar de veldslagen : de korenaren in Verdun staan in de lijn van de tanksporen, de omgewoelde kleigrond van Ieper lijkt op bommenkraters, gevuld met regen en aarde. ‘Bart maakt schone landschapjes’, zeggen mensen wel eens. Het zijn inderdaad postkaartjes, maar met een wreed kantje. Ik wil vooral tijdloze beelden maken, die niet vergeten worden zoals de veldslagen. En ik wil de mensen wat historisch bewustzijn bijbrengen, vóór het te laat is. Mag je me dan een oorlogsfotograaf noemen ? Nee, ik ben wel bewust aanwezig op het slagveld, maar ik neem er ook afstand van, want de natuur overwoekert de geschiedenis. Op mijn foto’s zijn alle sporen van menselijke aanwezigheid weg. Mijn zelfportret is de enige uitzondering.”

Door Thijs Demeulemeester