Waarom meer dan vijfentwintigduizend euro betalen voor een mechanisch horloge als een kwartsuurwerk van vijftig euro nauwkeuriger is ? Meester-horlogemaker Daniel Van Riet geeft tekst en uitleg.

Wie zich een heel precies horloge wil aanschaffen dat er een beetje goed uitziet, vindt met een kwartshorloge van Swatch voor ongeveer vijftig euro een uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding”, zegt Daniel Van Riet. De Belgische uurwerkmaker is tot ver over onze grenzen bekend bij de grootste merken en verzamelaars voor zijn kennis en handigheid om horloges te maken en te restaureren.

Naast zijn nuchtere blik op kwarts, weet de man ook maar al te goed waarom gepassioneerde liefhebbers meer dan vijfentwintigduizend euro neertellen voor – pakweg – een ‘gewone’ Calatrava van Patek Philippe. Laat ons, als voorzichtige waarschuwing voor u doorleest, vermelden dat dit eigenlijk maar een heel gewone prijs is voor de diehards van de horlogerie die het werkelijk breed hebben. Een paar duizend van die mensen in de wereld volstaan overigens om de exclusieve manufacturen draaiende te houden.

WABLIEF ?

Zo heeft de Duitse horlogefabrikant A. Lange & Söhne vorig jaar een uurwerk van 1,92 miljoen euro voorgesteld. Edelmetaal, maar niet eens bezet met edelstenen. Het gaat wel om een Grande Complication, een summum in de horlogerie. Het uurwerk geeft niet alleen de tijd aan maar beschikt daarnaast over een dubbele chronograaf, een minutenrepetitie, een grote en kleine sonnerie, een eeuwigdurende kalender, enz. Dat alles mechanisch, via componenten die meestal met de hand geassembleerd en gedecoreerd zijn.

Er is zeven jaar over dit meesterwerk nagedacht en sinds vorig jaar wordt er jaarlijks één exemplaar van gemaakt. Het merk heeft trouwens besloten er na zes exemplaren mee op te houden.

EEN LEGENDE ONTLEED

Voor onze uitleg zullen wij een gewoner model gebruiken. Samen met Daniel Van Riet en de onderzoeks- en ontwikkelingsdienst van Patek-Philippe gaan we na waarom een ‘eenvoudig’ horloge – uur, minuten, seconden en datum – zoals bovengenoemde Calatrava Réf. 5227 met automatische opwinding, vandaag officieel tussen de 26.760 en de 28.240 euro kost.

“De Calatrava is een legendarisch model geworden bij Patek Philippe”, zegt Daniel Van Riet. “Het bestaat al sinds 1932, het jaar dat de familie Stern de zaak overnam. Maar alles evolueert. Ook zo’n eenvoudig uurwerk.”

EERSTE BLIK

De kroon (1) waarop het Kruis van Calatrava – tevens het logo van Patek Philippe – in miniatuur gegraveerd is, bestaat net als de kast uit massief goud.

De gouden bezel (2) werd lichtjes concaaf gemaakt en met de hand gepolijst, dit om meer diepte te creëren rond de wijzerplaat.

De wijzerplaat (3) is in lak. Om dat resultaat te bereiken, zijn er gespecialiseerde ambachtslieden nodig. Het proces duurt meerdere uren, want twaalf fijne lagen lak worden achtereenvolgens op een plaat van goud of messing aangebracht, die telkens weer de oven in moet. De naam van het merk wordt later met inkt in de lak gegraveerd. Vervolgens komen er minuscule gaatjes in de wijzerplaat om de indexen (4) erop te zetten die de uren aangeven. Die zijn gemaakt van goud en worden dus niet op de wijzerplaat gelijmd maar via twee minuscule staafjes aan de onderkant van de plaat gezet, een beetje zoals dat met edelstenen zou gebeuren. Hetzelfde voor de gouden puntjes die de minuten aangeven.

Boven de uren- en minutenindexen lopen wijzers (5) van het type ‘Dauphine’ (spits toelopend). Zoals bijna alles in dit uurwerk worden ze bij Patek Phlippe zelf gemaakt. Als finishing touch zijn ze van een spiegelpolijsting voorzien. De – meest actieve – fijne secondewijzer (6) is uitgerust met een tegengewicht om de as te sparen waarrond hij draait.

Het luikje (7) voor de datum op drie uur wordt omringd door een fijn randje goud. Net zoals de indexen wordt het in de wijzerplaat gezet. Dat vraagt allemaal veel (hand)werk.

Voor de sensualiteit van het geheel wordt het glas (8) in saffier lichtjes bol gemaakt.

NADER BEKEKEN

De kast (9) (39 mm diameter) van dit horloge (in geel, grijs of roze goud) wordt ter plaatste gemaakt uit een blok metaal. De technische moeilijkheid, het ambachtelijke meesterschap en de esthetische zoektocht die daarbij komen kijken, zijn niet te onderschatten. Alles wordt met de hand afgewerkt.

De Calatrava is voorzien van een bijna onzichtbaar stofdeksel (10) dat de saffierglazen bodem (11) beschermt. Een minuscuul scharnier (12) is volledig in het deksel geïntegreerd, waardoor het zelfs voor kenners niet valt op te merken als het deksel dicht is. Alleen al het maken van dat scharnier en het plaatsen ervan met de hand vraagt een enorme vaardigheid. Het gleufje (13) om het deksel te openen is met moeite zichtbaar als je er niet op let. Bij het sluiten ervan, hoor je een karakteristieke klik. Het gaat hier om mechanismen waarbij een duizendste van een millimeter belangrijk is.

Aan de zijkanten van de kast zijn tot aan de aanhechtingen gleuven (14) met de hand uitgehold en gepolijst om het profiel van het uurwerk (9,24 mm) nog smaller te doen lijken.

Eens het deksel aan de onderkant van de kast open is, valt via het saffierglas een gedeelte van het binnenwerk te bewonderen. De grote rotor (15) in 21-karaats goud zorgt dankzij de armbewegingen van de drager voor de nodige energie om de veer op te spannen. Wie de rotor zachtjes heen en weer laat wiegelen, krijgt het binnenwerk te zien. Bijzonder fascinerend is het balanswiel (16) met zijn spiraal (17) dat 28.800 bewegingen maakt per uur, vierentwintig uur op vierentwintig. Zo wordt een precisie gehaald van -3 tot +2 seconden per dag.

HET ONZICHTBARE

De onderdelen van dit uurwerk worden bijna allemaal met de hand afgewerkt en gedecoreerd met traditionele motieven uit de horlogerie. In dit geval perlage (18) of Côtes de Genève (19), wat bij Patek Philippe nog met bukshout aangebracht wordt. Uitzonderlijk is dat zelfs de bruggen (19) en andere onderdelen onder de wijzerplaat die niet zichtbaar zijn, met dezelfde zorg gedecoreerd en afgewerkt worden. Alles moet natuurlijk ook afgeregeld worden om het uurwerk zo precies mogelijk de tijd te laten meten.

En, last but not least : het leren bandje (20) van dit uurwerk is in alligatorleer en wordt met de hand genaaid.

De zeldzaamheid van een Patek Philippe en de naam van het merk zijn natuurlijk ook geld waard. Een Patek kopen is een investering. In 2004 brak een Calibre 89 in grijs goud uit 1989 een wereldrecord door voor 5,3 miljoen euro van eigenaar te veranderen. Dat was voor een bijzonder model ter gelegenheid van de honderdvijftigste verjaardag van het merk. Dit jaar viert Patek Philippe zijn honderdvijfenzeventigste verjaardag.

ZIJN GELD WAARD ?

Onderdelen in edelmetaal, honderden uren industrieel en handmatig werk, manuele assemblage, decoratie en afstellen van zichtbare en onzichtbare deeltjes (tweehonderddertien in totaal), een bandje in alligatorleer… Zo’n horloge is een miniatuurwereld op zich en dat verantwoordt zijn prijs voor wie voor dat soort dingen gevoelig is. Ook dat is luxe.

DOOR SERGE VANMAERCKE