De modelijn die haar naam draagt, kwam in handen van haar grootste concurrent. Hij ging in zee met andere ontwerpers. Vandaag staat Jil Sander opnieuw aan het roer. Wordt ze opnieuw de koningin van het minimalisme ?

Voor de Duitse modeontwerpster Jil Sander is alles een kwestie van integriteit. Toen ze haar bedrijf voor het eerst verliet in 2000, had ze een probleem met de productkwaliteit. Ze kon zich niet verzoenen met de bezuinigingen die de toenmalige merkeigenaar, Prada-CEO Patrizio Bertelli, had doorgedrukt. Toen ze een tweede keer de deur achter zich dichttrok, in 2004, kon ze niet akkoord gaan met het traject dat diezelfde Bertelli voor het merk had uitgestippeld, van een modehuis naar een business gebaseerd op accessoires.

In januari kwam ze terug, en dat op verzoek van de nieuwe eigenaar van het merk, Onward Holdings Co. Ltd. Na een afwezigheid van acht jaar ziet Jil Sander het weer helemaal zitten. ?Ik heb het altijd belangrijk gevonden de hoogst mogelijke kwaliteit aan te bieden”, zegt ze tijdens ons gesprek in de hoofdvestiging in Milaan op een heldere herfstmiddag, één dag na haar comebackshow waarin de vrouwencollectie werd gepresenteerd. ?Wat we nu moeten doen, is uitzoeken hoe we ons bedrijf verder kunnen uitbouwen en tegelijk onze integriteit bewaren zodat we een echte hoge standaard kunnen aanhouden. Dat is de essentie.”

Die onverbiddelijkheid kwam al tot uiting in haar lente-zomercollectie voor vrouwen : sobere lijnen en pure kleuren, waaronder mediterraan blauw, bordeauxrood, tabaksbruin en wit. En dat met architecturale, bijna puriteinse silhouetten, als een kruising van Balenciaga en de typische amishstijl. Tijdens het interview toont Sander ons enkele van haar favoriete stukken : een blauwe katoenen, omkeerbare jas en een sweater ?van speciale zijde uit Japan” waarop ze erg trots is.

Het moest zo zijn

De terugkomst van Sander was niet zonder risico. Want het huis had een bekwame ontwerper, Raf Simons, en de verkoopcijfers waren misschien niet overweldigend, ze waren wel aanvaardbaar. De pers hield erg veel van de creaties van Raf Simons, aldus columniste Bridget Foley van het invloedrijke Women’s Wear Daily, die eraan toevoegt dat Simons met zijn creaties het bedrijf ?niet alleen relevant maar ook opnieuw onmisbaar maakte”.

Maar lovende kritieken alleen zijn geen garantie voor een goede omzet. Tijdens het grootste deel van Simons’ bewind bleef het bedrijf in de rode cijfers. Vorig jaar werd bijna een break-even bereikt. Vandaag haalt Jil Sander een jaarverkoop van zo’n 140 miljoen dollar. Het liefst van al zou het management opnieuw de bijna 250 miljoen dollar omzet halen die onder het vorige bewind van Sander werd gerealiseerd. De beste manier om dat te doen, was ?door terug te keren naar de roots van het bedrijf, naar het DNA”, zegt algemeen directeur Franco Pene. ?En niemand was meer bekwaam om dat te realiseren dan de oorspronkelijke oprichtster.”

Sander is erin geslaagd terug te keren naar het modehuis dat haar naam draagt – tweemaal zelfs. ?De eerste keer dat ik wegging, was moeilijk,” geeft ze toe, ?maar het was nog triester de tweede keer. Ik verkocht mijn aandelen en blies alles op.” In haar nieuwe functie als creatief directeur is Sander een werknemer in een beursgenoteerd bedrijf. Ze bezit geen aandelen meer en zetelt niet in de raad van bestuur. Worden de streefcijfers niet gehaald, dan kan ze al even snel aan de deur belanden als Raf Simons.

Ze neemt een behoorlijk risico want ze is echt niet meer zo jong (68), maar als we haar daarover een vraag stellen, reageert ze erg koel. Haar staalblauwe ogen worden nog kouder : ?Weet u, volgens mij is dat geen goede vraag”, antwoordt ze kordaat. ?Maar u mag van mij aannemen dat ik er wel over nagedacht heb. Creatieve mensen willen creëren. Dat maakt hen gelukkig. Ik moest gewoon terugkeren. En het positieve aan mijn leeftijd is mijn overvloed aan ervaring.”

Queen of Clean

Heidemarie Jiline Sander – haar moeder kortte haar naam al in tot Jil toen ze nog klein was – werd geboren in een dorpje net buiten Hamburg tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze raakte verzeild in de modewereld toen ze als magazineredactrice ging werken. Uiteindelijk besloot Sander zelf haar kans te wagen als ontwerpster. ?Ik had een hekel aan de vrouwenpantalons van die tijd”, zei ze ooit. ?In feite waren er gewoon geen modieuze kleren. De vrouwenkleren zaten vast in allerlei clichés uit het verleden. Ik vond dat we helemaal opnieuw moesten beginnen met een aangepaste garderobe voor de moderne vrouw.”

Sander kwam naar buiten met haar eerste collectie voor vrouwen in 1968. Ze was toen 25 jaar. Een collectie die bestond uit 150 stuks in de minimalistische stijl die haar waarmerk werd, te koop aangeboden in een voormalige lampenwinkel die ze had omgevormd tot een stralend witte ruimte in de hipste winkelstraat van Hamburg. In één week was alles uitverkocht. In 1973 lanceerde ze officieel haar eigen label en enkele jaren later begon ze haar collecties te presenteren tijdens de modeweek in Parijs. Maar er kwam bitter weinig respons. ?Ik was er niet klaar voor. Ik was niet koelbloedig genoeg.” Ze trok zich terug in Hamburg en begon met defilés op uitnodiging.

In 1987 besloot ze opnieuw de grote modecircuits uit te dagen, dit keer in Milaan, waar de focus traditioneel meer ligt op de materialen en de snit, in plaats van op de couturedetails en de creatieve oogverblinding. Tijdens een van haar defilés voor dameskleding in de vroege jaren negentig wandelde een model de catwalk op met een elegante navy jas die zo perfect viel dat zowel handelaars als de pers in vervoering raakten. ?Dat was Jils take-off”, verklaarde Liz Tilberis, de toenmalige moderedactrice van Harper’s Bazaar. ?Een pantalon en een navy coat.” Sander kreeg al vlug de bijnaam Queen of Clean.

Ze had grootse plannen en kocht in Hamburg enkele prachtige witte negentiende-eeuwse herenhuizen, gebouwd door de beroemde architect Martin Haller. Het ene, dat ooit nog het eigendom was geweest van Aristoteles Onassis, transformeerde ze tot haar privéwoning. In het andere vestigde ze haar atelier en showroom. Een eerste grote zet deed ze in 1993 toen ze 3000 m² winkel opende in Parijs, in wat nog het modehuis Vionnet in de avenue Montaigne was geweest.

Het tweede huwelijk

De sobere esthetiek van Sander begon al vlug de modewereld te overheersen. Samen met de Oostenrijkse ontwerper Helmut Lang en de Italiaan Miuccia Prada vormde ze een soort triarchie, die vooral opkwam voor de minimalistische beweging in de mode. Niet iedereen was enthousiast, sommigen spraken zelfs van een militaristische, bijna fascistische look. Maar de verkoop liep goed en zo werd de toon gezet voor wat ook wel high fashion werd genoemd.

Tot Sander in 1999 totaal onverwachts 75 procent van haar bedrijf verkocht aan Patrizio Bertelli, de CEO van Prada en echtgenoot van de ontwerper Miuccia Prada. Bertelli kocht in datzelfde jaar ook 51 procent van Helmut Lang, waardoor hij de macht verwierf over de twee grootste concurrenten van zijn vrouw. Hij bracht de drie bedrijven onder in de Prada Groep en begon de productie zowel als de distributie te stroomlijnen.

Sander stond vooral bekend als een wilskrachtige, onafhankelijke vrouw die altijd haar zin deed, en Bertelli als een al even onverzettelijke doordrijver. Velen vroegen zich af hoelang het partnerschap zou duren. Vier maanden, zo zou al vlug blijken. Er werd verteld dat de twee het niet eens konden worden, over de basismaterialen noch over de productie : zij wilde de beste stoffen en het beste vakmanschap, hij wilde de kosten drukken. Voor een vrouw die haar reputatie had gebaseerd op topkwaliteit was dit onaanvaardbaar. ?Ik wilde het schip niet verlaten, maar ik kon niet anders”, vertelde ze me in 2003.

Sander kreeg diverse aanbiedingen, maar ze wees ze allemaal van de hand. Bertelli nam de Parijse detailhandelaar Milan Vukmirovic in dienst om Sander te vervangen. De resultaten waren desastreus. De verkoop kelderde. Om het allemaal nog erger te maken, raakten de plannen van Bertelli om in september 2001 naar de beurs te gaan in het slop door de terroristische aanvallen van 11 september. Bertelli wist dat hij Sander nodig had om er bovenop te komen. De onderhandelingen waren enkele maanden na haar vertrek al opgestart, maar ze sleepten bijna twee jaar aan. ?We wilden niet dezelfde fouten maken”, vertelde Sander in die periode. ?Ik zei : als ik terugkom, moet het echt helemaal juist zitten.”

In mei 2003 tekende ze een contract voor zes jaar. Bertelli gaf haar een zitje in de raad van bestuur van de Prada Groep en noemde haar ?de motor en de ziel” van het merk. ?We begrijpen nu beiden dat ik mee moet kunnen beslissen over het bestuur van het bedrijf “, vertelde ze me toen. ?Ik ben een ondernemer, heel mijn leven al. Ik weet hoe ik mijn bedrijf moet runnen, hoe ik leiding moet geven. Maar ik ben ook een creatieve leider. Ik moet vrij zijn om mijn eigen beslissingen te nemen, en ik heb al bewezen dat ik weet hoe dat moet.” Waarna ze er nog aan toevoegde : ?Als ik ooit weer moet opstappen, zal het anders zijn. Ik zal niet meer alles opblazen.”

In de pers werd hun hereniging vergeleken met het tweede huwelijk van Richard Burton en Elizabeth Taylor : gedoemd om te mislukken. Net als bij Burton en Taylor gebeurde het onvermijdelijke. Na achttien maanden kwamen er onoverbrugbare meningsverschillen aan het licht over de expansie van het bedrijf. In het officiële persbericht werd gesteld dat ze op ‘vriendschappelijke’ wijze uit elkaar waren gegaan. Dit keer werd Sander vervangen door Raf Simons, een gereputeerde ontwerper van mannenkleding die nog nooit iets met vrouwenkleding gedaan had.

Kathedralen bouwen

Bertelli verkocht zijn aandelen in beide bedrijven in 2006 : Helmut Lang aan de Japanse onderneming Link Theory ; Sander aan Change Capital Partners (CCP), een Britse firma in privéhanden, met aan het hoofd de Belg Luc Vandevelde, de voormalige CEO van de Carrefour. ?Privaat aandeelhouderschap kan zorgen voor een goede focus,” verklaarde Vandevelde destijds in een interview. En verwijzend naar Bertelli voegde hij er nog aan toe dat modegiganten ?zich wel eens laten verleiden tot het bouwen van kathedralen in plaats van winkels, terwijl het er toch om gaat winst te maken.”

Hij zal vast gelijk hebben. Maar ook al heeft Bertelli wellicht nooit het plan gehad doelbewust de twee grootste concurrenten van zijn vrouw uit te schakelen, toch kon Miuccia Prada dankzij het afstoten van zowel Lang als Sander uit Bertelli’s imperium de Catherine de Medici van het luxueuze minimalisme worden. Alles wat ze op dat terrein deed of zei, werd voortaan beschouwd als een keizerlijk bevel.

CCP had plannen om Jil Sander als bedrijf op te frissen en opnieuw winstgevend te maken, en dan na vijf à zeven jaar te verkopen. Om kosten te besparen werd besloten de drie belangrijkste flagship stores – de winkels in New York en Londen, maar ook de trots van Sander in de Parijse avenue Montaigne – te sluiten. Er kwamen kleinere winkels op minder prestigieuze locaties. Sander verklaart nu dat ze er hartzeer van had. ?Toen ik in Parijs was, net toen we onze winkel in de avenue Montaigne verloren hadden, liep ik aan de overkant van de straat en probeerde ik vooral niet te kijken. Het was triest, intriest.”

Tegelijk was Sander in zee gegaan met Uniqlo, de winkelketen met betaalbare mode. Het was haar opdracht, zo vertelde ze toen, te zorgen voor ?goed ontworpen kleding voor jonge mensen die geen hoge prijzen kunnen betalen.” Daarbij paste ze haar hoge normen toe op het hele proces, van de ontwerpfase tot de detailhandel. De meeste stukken, met inbegrip van een nieuwe versie van haar legendarische blauwe blazer, kregen een prijskaartje van minder dan 300 dollar. Ze verkochten uitstekend en Sander was in de wolken van de samenwerking.

Alles veranderde in maart 2011 toen Japan door een zware aardschok werd getroffen. ?Ik was toen bij Uniqlo, op de derde verdieping, ik was net mijn handen aan het wassen”, zo herinnert ze zich. ?De deuren van de toiletruimte begonnen te zwaaien. Het was alsof de muren heen en weer bewogen. We hoorden sirenes en zagen ook hoe andere gebouwen begonnen te zwiepen.”

Een paar maanden later polste Onward, die Jil Sander intussen had gekocht van CCP, of ze geïnteresseerd was om terug te keren naar haar eigen bedrijf. En zo gebeurde het ook. Simons verliet Milaan voor een baan als artistiek directeur van Dior en nam daarbij enkele assistenten mee. Sander nam opnieuw haar atelier in bezit en ging meteen weer aan het werk. Haar filosofie over de essentie van de mode en haar focus op integriteit hebben de laatste decennia jammer genoeg sterk aan belang ingeboet. Veel bedrijven geven de voorkeur aan kwantiteit boven kwaliteit, ze verkiezen snelle winst boven hoogwaardige producten. Sander herinnert ons eraan dat er poëzie zit in een mooi, doordacht ontworpen katoenen shirt met een hedendaagse look.

Aan het einde van het eerste defilé voor vrouwenkleding die middag in september, voornamelijk voor de pers, kreeg Sander een beleefd, respectvol applaus. Het was wel duidelijk dat de moderecensenten de vrouwelijke flair van Raf Simons toch wat misten. Maar aan het einde van het tweede defilé, dat vooral gericht was op de detailhandelaars, kreeg ze een ovatie, met een mengeling van gejoel en gejuich. Iedereen bleek opgetogen dat Sander terug was.

Even opgetogen zijn haar bazen, tot nu toe toch… ?Er is een onmiskenbare continuïteit met wat ze in het verleden heeft gedaan, ook al is het anders. Want de tijden zijn veranderd”, zegt Pene nadat hij van op de achterste rij het tweede defilé van de vrouwencollectie heeft aanschouwd. ?Dat is de essentie van het merk.”

Sander kan hem alleen maar gelijk geven. ?Eerlijk, ik ben heel gelukkig dat ik hier terug ben en mijn werk mag afmaken.”

DOOR DANA THOMAS – BEWERKING ELLEN DE WOLF; © (2013) Dow Jones & Company, Inc. Vertaling uit The Wall Street Journal Europe

?Ik moest gewoon terugkeren. Creatieve mensen willen creëren, dat maakt hen gelukkig”

?Ik weet hoe ik mijn bedrijf moet runnen, hoe ik leiding moet geven. Maar ik ben ook een creatieve leider, ik moet vrij zijn”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content