Pigmentvlekjes vinden vrouwen minstens even hinderlijk als rimpels, zo blijkt uit onderzoek. Ze doen je ouder lijken. Maar waar komen ze vandaan en… hoe krijg je ze weer weg ?

De meeste mensen houden van een zonnige teint. Maar het is pas jaren later dat de schade door blootstelling aan de zon zich manifesteert in de vorm van pigmentvlekjes. Een bruine huid betekent feitelijk dat het beschermingsmechanisme van de huid in actie is geschoten. De motor achter dat systeem zijn de melanocyten, huidcellen die melanine of pigment aanmaken en uitsturen om de huid – een klein beetje – te beschermen tegen uv-stralen.

Het aantal pigmentcellen is bij alle mensen, ongeacht hun huidskleur, even groot. Het verschil in huidskleur wordt bepaald door de hoeveelheid melanine die de cellen aanmaken. Volgens Angela Taylor van The International Dermal Institute, het opleidingscentrum achter het cosmeticamerk Dermalogica, absorbeert een lichte huid meer uv-stralen dan een donkere huid en is ze dus vatbaarder voor schade en huidveroudering.

Vlekjes in soorten en maten

Een ontsporing in dit verdedigingsmechanisme geeft pigmentophopingen, die in veel verschillende vormen bestaan en evenveel oorzaken hebben.

Zonneschade is de grootste zondebok en geeft blijvende vlekjes op plaatsen die veel aan zonlicht blootgesteld worden : gezicht, decolleté en handen. Ook sproetjes vallen hieronder, maar deze pigmentvlekjes verschijnen na blootstelling aan licht en verdwijnen doorgaans weer in de winter.

Melasma heten de pigmentvlekken die ontstaan door hormonenschommelingen, bijvoorbeeld door pilgebruik of zwangerschap. Ook stress speelt mee. Hoe meer stress, hoe meer hormonen het lichaam aanmaakt, hoe groter de kans op pigmentvlekken.

Op latere leeftijd ontstaan levervlekjes op plaatsen die niet vaak aan de zon zijn blootgesteld. Deze grotere vlekken, officieel ‘lentigo’, ontstaan door een minder functioneren van de lever.

Andere oorzaken zijn : ontstekingen (onder meer acné), huidaandoeningen (eczema, psoriasis, dermatitis…), medicijnen en parfums met bepaalde chemische stoffen die de huid gevoeliger en dus kwetsbaarder maken.

Witter of helderder

“De ene pigmentvlek is de andere dus niet”, zegt Angela Taylor van het International Dermal Institute. En daarom helpen cosmeticaproducten niet altijd. “Sommige vlekken liggen aan het huidoppervlak en kun je ‘opbreken’ en in ‘pigmentstof’ doen opgaan. Andere liggen dieper en blijven waar ze zijn, hoeveel je ook smeert. Daarom raden wij aan pigmentvlekken eerst goed te laten scannen, om de juiste aanpak te bepalen.”

Dermatoloog Bing Thio, van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, stelt vast dat mensen met een donkere huid ook vaak last hebben van pigmentvlekken. Niet zozeer door de zon, wel door een ontsteking diep in de huid. Deze kan ontstaan door het veelvuldig smeren van vaseline om de droge donkere huid soepel te houden. Vaseline verstopt de talgklieren, met een infectie als gevolg. Bing Thio : “Ik maak voor mijn patiënten een crème met 4 procent hydroquinone en vitamine A. De meeste cosmetica in de handel zullen niet zo krachtig werken als een product op doktersvoorschrift, maar smeren kan zeker geen kwaad.”

In Afrikaanse landen is er een levendige commercie in de blekende stof hydroquinone die verkocht wordt in crèmes met een soms hoge dosis tot 12 procent. Een trieste trend die tot doel heeft de huid in zijn geheel lichter te maken, een gebruik dat ook in Azië populair is. De huid wordt er echter ook hypergevoelig door. Hydroquinone is in Europa verboden in cosmetica. Alleen de dermatoloog mag het product voorschrijven, in een maximale dosis van 4 procent.

Angela Taylor waarschuwt : “Melanine heeft als opdracht de huid gezond te houden. Als de huid aan uv-straling wordt blootgesteld, absorbeert melanine de vrije radicalen en limiteert zo de schade. Melanine bindt ook chemische stoffen in het lichaam. Daarom zijn chemische stoffen als hydroquinone gevaarlijk.

Plantaardige variant

In Azië, waar vrouwen altijd al huiverig waren voor pigmentvlekken, zijn er al jaren producten op de markt met plantaardige whitening– of brigthening-stoffen. Daarin zit vaak een extract van zoethout dat de pigmentcellen een halt toeroept en vlekjes vervaagt.

In het cosmeticalab van Clinique werd een plantaardige variant gemaakt van 4 procent hydroquinone. Hij bestaat uit een extract van elfenbankjes (paddenstoel) dat vlekjes in minuscule deeltjes ‘verbrijzelt’, een extract van het Aziatisch bloempje Dianella ensifolia, geelwortel, glidkruid en vitamine C die samen een overijverige melanineproductie aan banden leggen. Plus ingrediënten met exfoliërende eigenschappen die kleurpigmenten aan het huidoppervlak snel wegpoetsen.

Dr. Yarosh van Estée Lauder Companies, waarvan Clinique onderdeel is, legt uit : “We hebben een ‘plantaardige’ variant gemaakt in die zin dat we de moleculen exact hebben nagebootst in het lab. Want er zijn op de wereld niet genoeg elfenbankjes en Dianella ensifolia om aan de vraag van Clinique te voldoen.” Volgens dr. Yarosh zullen dergelijke whitening-producten in Europa en Amerika een enorme vlucht nemen. Hij denkt dat er ook door de vergrijzing steeds meer vraag naar zal komen.

Bij de dermatoloog

Pigmentvlekjes kunnen door een dermatoloog met een chemische peeling behandeld worden. Daarvoor worden zuren gebruikt, bijvoorbeeld vitamine A, die het oppervlak van de huid afschilferen. De nieuwe huid die verschijnt is frisser en vlekjes zijn minder aanwezig.

Ook microdermabrasie (het afschuren van de bovenste huidlaag met heel fijne kristallen) wordt ingezet tegen pigmentvlekjes. Thuis peelen en exfoliëren kan ook, maar zoals steeds is de regel : met mate !

Laserbehandeling zou een oplossing kunnen zijn voor dieper gelegen vlekken, maar die methode is niet geschikt voor iedere huid. Op de donkere huid bijvoorbeeld is het moeilijk werken, met het oog op beschadigingen. De Fractional Laser heeft, naast een glaslaser, een IPL ( intense pulsed light)-kop waarmee diverse vormen van pigmentatie kunnen vervaagd worden. Na enkele behandelingen worden pigmentvlekken én sproeten zichtbaar minder.

Lasertherapie of fotothermische peeling met een Fractional of een CO2-laser kunnen de huid egaler maken, maar daarna moet men extra voorzichtig zijn in de zon, omdat er kleurverschillen kunnen ontstaan en nieuwe pigmentvlekjes zich zò weer manifesteren.

Hoe ook : een dagelijkse zonnebescherming (minstens beschermingsfactor 15) is de beste preventie tegen nieuwe vlekjes.

Door Karen Van Ede – illustratie ephameron