De ene psych is de andere niet

Therapie is als aspirine voor de geest. Maar op weg naar die zonnige bestemming, ‘Minder Kopzorgen’, lopen velen verloren. In de jungle van de therapeutische wereld zijn de opties namelijk legio. Welke therapeut doet het best aan speleologie in de spelonken van úw ziel ?

Afgelopen week stond ik in de supermarkt een eeuwigheid voor het paradijselijke assortiment aan badschuim. Mijn ogen gleden weifelend over de vele flacons. De ene geurt naar kokos, de andere naar meiklokjes. Neem ik dat appelblauwzeegroene flesje, of liever dat roze met zilveren glitters ? Mét scrubparels, of toch maar zonder ? Plots ging het lichtje in mijn hoofd aan : een therapeut kiezen is al evenzeer nattevingerwerk als beslissen in welk schuim je wilt baden. Ja, de nieuwe wet van Maggie De Block zorgt ervoor dat je je hart kunt uitstorten bij een erkend psychotherapeut die, in tegenstelling tot de vele lifecoaches, zijn of haar diploma’s tegen de muur heeft hangen. Maar wist ik veel dat er vier stromingen doorheen therapieland lopen. En dat elke denkwijze haar aftakkende riviertjes heeft, en meer facetten dan een diamant van twintig karaat.

Elk jaar kampen zo’n 700.000 Belgen met een psychisch probleem. Dat is ruwweg zoveel als er mensen wonen in Antwerpen én Gent. Slechts één op drie personen zoekt professionele hulp. In welke vorm die hulp aangereikt wordt, is niet onbelangrijk. Uit onderzoek blijkt dat als je de stap zet naar een therapeut, de kans op succes stijgt als diens aanpak aansluit bij je persoonlijke voorkeur. Elke therapievorm is goed voor elk probleem, weten we intussen, maar toch zijn er noemenswaardige bijzonderheden.

FITNESS VOOR HET BREIN

“Ongeuite emoties sterven nooit. Als ze levend begraven worden, komen ze later in lelijkere vormen naar boven”, zei Freud, de grondlegger van de psychoanalyse en psychodynamische therapie. De stroming betekende dé oerknal voor de therapeutische wereld. Psycho-analyse zoekt naar verborgen gevoelens, gedachten en motieven. Het doel is bewustwording van onbewuste processen, in het heden en het verleden. Maar deze denkwijze is meer dan het Amerikaanse cliché van je ziel blootgeven op een strakke sofa. Je gooit die zielenroerselen niet zomaar op tafel, een psychoanalyticus zet wegwijzers, zodat je tot inzichten komt die in je eentje onvindbaar waren.

“Psychoanalyse biedt de ruimte om mensen te laten spreken over hoe ze aankijken tegen de moeilijkheden in hun leven”, legt Ivo Van Nerum, klinisch psycholoog aan het UZ Brussel, uit. “Dat kan voor zowat alles : van een burn-out tot automutilatie of relatieproblemen. Praten is essentieel want door de gedachten preciezer te krijgen, komen de inzichten. De tegenstrijdige aard van het onderbewustzijn zorgt ervoor dat het een lang proces kan zijn. Het onderbewustzijn toont zich en sluit zich weer. De therapeut is ondersteunend ; hij luistert zorgvuldig en kaatst terug wat in zijn oren blijft hangen. Als een cliënt veel praat maar weinig zegt, prikt hij daar doorheen. Zo kun je die gedachtecirkel doorbreken.”

Eva (36) koos bewust voor psychoanalyse. “Ik wist dat mijn obstakels, mijn woede en mijn angsten overwegend hun oorsprong vonden in mijn jeugd. Toen ik vier jaar was, stierf mijn moeder. Ik liep jarenlang rond met een enorme leegte in mijn hart. Mijn weg vinden in relaties was knap lastig.” Maar de therapeut geeft geen pasklare antwoorden, gaat ze verder : “De inzichten die ik krijg tijdens psychoanalyse, voelen als fitness voor mijn brein. Ik vertrek regelmatig met tegenzin, maar als ik buitenkom, is dat met een opgeladen gevoel. Als een runner’s high van mijn gedachten. Het proces is soms vermoeiend, maar het is elke vernietigende confrontatie met die leegte, met de waterlanders en soms het gênant luide schaterlachen, meer dan waard.”

CONSTRUCTIEVE TOOLS

Die denkwijze verschilt als dag en nacht met die van gedragstherapie. Alle gedragingen zijn aangeleerd, vinden ze daar, dus richt de therapie zich erop de belemmerende gedrags- en gedachtenpatronen te vervangen door ‘gezondere’. “Gedragstherapie helpt de persoon in kwestie zo snel mogelijk op weg”, stelt Filip Raes, hoogleraar aan de KU Leuven. “De therapeut luistert, maar neemt ook de leiding door inzicht te geven in mentale processen en door huiswerkopdrachten mee te geven. Iets waar de cliënt tussen de sessies door actief mee aan de slag kan. Het gedrag aanpakken is onder meer bijzonder effectief bij angst- of paniek-stoornissen, zoals fobieën. Als je door een hond gebeten bent, doodbang bent voor spinnen, of bij een onverwacht overlijden. Maar ook bij onder andere depressie, eetstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen en het chronischevermoeidheidssyndroom. Wie korter in behandeling gaat, is op lange termijn even goed geholpen. Critici beweren onterecht dat deze therapie aan de oppervlakte blijft morrelen door alleen het gedrag aan te pakken.”

Astrid (29) kreeg paniek- en angstaanvallen toen ze het nieuws kreeg dat haar zieke vader niet beter zou worden. “Van de ene dag op de andere durfde ik niet meer achter het stuur te kruipen. Omdat het zo’n invloed had op mijn dagelijkse functioneren, wilde ik mijn gedrag aanpakken. Ik wilde zo snel mogelijk weer de weg op zonder te denken dat ik ieder moment kon sterven. Later bleken die angsten nauw samen te hangen met mijn rouwproces.” Gedragstherapie brengt haar hele doen en laten in kaart, beseft ze. “Ik leer niet alleen het verdriet over de dood van mijn vader aan te pakken, maar al mijn bagage – mijn oude pijnen, mijn visie op het leven, mijn karakter. Ik kreeg opheldering, en nu heb ik de tools om constructief om te gaan met pijnlijke, stressvolle en moeilijke situaties. Acceptatie is alles. Deze therapie leert me met alles vrede te nemen, ook met ongeluk en verdriet, want dat hoort bij het leven. Eens je met die pijn leert leven, kun je weer voorwaarts.”

LABO VOOR GEVOELENS

Bij cliëntgerichte, belevingsgerichte therapie ligt de focus op de emoties en de gevoelswereld die ‘nu’ spelen, vertelt Mia Leijssen, hoogleraar aan de KU Leuven : “De totale beleving van de persoon staat centraal. Dat leent zich onder meer voor het verwerken van trauma’s, omgaan met heftige emoties en existentiële vragen. De therapeut vertrekt op het punt waar de cliënt zich bevindt. Van daaruit exploreren ze samen het probleem. Door verdiepende technieken te gebruiken krijgt de therapeut toegang tot de onderliggende lagen van de beleving, waardoor een nieuwe ontwikkeling mogelijk is. Deze therapievorm kan in één gesprek al tot een cruciale verandering of een groeistap leiden.”

Ines (26) volgt deze behandeling al even, nadat ze besefte dat de onverwerkte trauma’s uit haar verleden hindernissen vormden in haar dagelijkse leven. “Deze therapie is als een laboratorium voor mijn gevoelens. Ik besef nu beter hoe ik mij in bepaalde situaties voel en wat ik daarvan verlang, zonder dat er mij wordt verteld wat juist of fout is. Dat maakt knopen doorhakken gemakkelijker. Mijn eigen grenzen aanduiden lukt nu veel beter, samen met mijn buikgevoel volgen.”

ALLE SOORTEN RELATIES

Waar belevingstherapie zich richt op het ‘ik’, kijkt systeemtherapie naar het ‘wij’. Die stroming heeft als uitgangspunt dat problemen grotendeels voortvloeien uit de interactie met elkaar. In contrast met de andere vormen, gaan systeemtherapeuten vaak met de partner of het gezin aan de slag. Gezins- en relatietherapie is er voor alle leeftijden, van 0 tot 99 jaar. Kim De Corte, psycholoog aan het UZ Gent : “In deze therapievorm komen zelfs huilbaby’s langs, daar bekijken we de interactie tussen de ouders en het kind. We begeleiden ook moeders met een postnatale depressie. Systeemtherapie is er voor alles wat met relaties te maken heeft, van problemen tussen partners of broers en zussen, tot problemen tussen ouders en kinderen of grootouders en kleinkinderen. Maar ook wanneer er zich een probleem voordoet bij één persoon en dat een impact heeft op een partner of gezin. Systeemtherapie kun je ook individueel volgen, dan ligt de focus op het individu in relationele context. Therapie volgen met je partner of gezin zorgt voor veel input, want iedereen doet zijn of haar zegje. Meestal is dat verrijkend voor de naasten, want horen wat er in het hoofd van de ander omgaat, werpt vruchten af in het verdere contact.”

Roel (35) besloot na lang twijfelen aan te kloppen bij een relatietherapeute. “In relaties zat ik vast in een vicieuze cirkel. Keer op keer ging ik hard op de rem staan van zodra het serieuzer werd. Soms verbrak ik zelfs de relatie. Als mijn partner dan afstand nam, zag ik mijn fout in en wilde ik terug. Dat patroon van aantrekken en afstoten wilde ik aanpakken. De trauma’s in mijn jeugd lagen aan de basis. Tijdens mijn jeugd werd ik fysiek en emotioneel mishandeld door mijn moeder. Dankzij de therapie werd ik rustiger. Mijn vrienden zeggen dat ik nu veel aangenamer gezelschap ben. In mijn hoofd is het ook minder bewolkt. Ik kan het leven beter de baas. Mijn vriendin is zeker welkom in de sessies, maar volgens mijn therapeute is dat niet nodig. Ik praat wel open met haar over de therapie. Soms reikt ze iets aan waar ik met mijn therapeute een antwoord op zoek. Zoals hoe ik door de mishandeling erg heftig reageer in onze discussies. Als we in een discussie belanden, ga ik als een bulldozer in de tegenaanval. Onbewust projecteer ik de relatie met mijn moeder op mijn vriendin.”

DE MENS ALS TOTAALPLAATJE

Heel wat therapeuten bundelen de krachten van deze vier stromingen. Zij zweren bij eclectische therapie. Therapeute Doris D’Hooghe werkt onder andere voor Traumacentrum België. “Ik kijk naar de cliënt die voor me zit, analyseer zijn of haar problematiek, klap mijn toolkit open en kan daaruit een scala aan technieken aanreiken om het probleem aan te pakken. We zien de mens als een totaalplaatje. Dat werkt onder meer goed bij traumaverwerking, net omdat we de beschadiging op emotioneel, lichamelijk, cognitief en neurobiologisch vlak bekijken. Zowel de emotionele blokkades als lichaams- en stressklachten – denk maar aan maag- of hoofdpijn en slaapproblemen – zijn vaak uitingen van een psychische problematiek. Op al die punten bieden we hulp aan, en door technieken aan te leren kan er verandering op gang komen.”

Elfi (31) ging als kind al in therapie en sinds vorig jaar koos ze voor een eclectische behandeling. “Ik was altijd al optimistisch maar ik vluchtte naar een droomwereld door een happy imago uit te stralen. Terwijl ik eigenlijk heel onzeker was. Tot mijn dertigste had ik amper een gevoel van eigenwaarde. Ik ging in therapie, omdat de communicatie met mijn moeder stroef liep en relaties volgens hetzelfde patroon verliepen. Ik kende mijn grenzen niet en trok mannen aan die iets in me raakten wat ik kende van vroeger : niet gezien worden. Ik moest eerst door het stof, om er nu sterker uit te komen. Stilaan bouw ik mijn eigenwaarde op. Eerlijk, mijn therapeute is mijn heldin. Door haar leer ik mezelf ook zien met een paarse superheldencape met gouden sterren op. Soms kom ik bij mijn therapeute en ratel ik van alles door elkaar, en op het einde van dat uur weet zij de rode draad te zeggen. Dat werkt zo verhelderend.” Therapie is best prijzig, vindt Elfi. “Net als de meesten betaal ik 60 euro per sessie. Maar ik geef liever geld aan mezelf, dan dat ik een nieuwe jurk ga kopen. Ook laat ik me door anderen nooit meer zeggen : ‘Therapie, heb jij dat wel nodig ? ‘ Wie de strijd met zichzelf durft aan te gaan, dat zijn de echte helden ! ”

De warme kijk die Elfi heeft op haar therapeute, brengt ons bij het belang van de alom bekende ‘klik’. Onderzoek bevestigt dat dertig procent van het succes van de therapie samenhangt met de onderlinge band. Iets wat elke geïnterviewde benadrukt, naast het halleluja-effect van de oogkleppen die afvallen.

Tekst Melissa Janssens

ELFI: “Soms ratel ik een uur van alles door elkaar, maar dan haalt mijn therapeute daar de rode draad uit. Zo verhelderend”

ROEL: “Als ik met mijn vriendin een discussie had, reageerde ik als een bulldozer. Uit therapie bleek hoe dat komt”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content