Op geen honderd meter van Manneke Pis wonen en toch van de stilte kunnen genieten, is een luxe. Een voorbeeld van een leuke renovatie.

Piet Swimberghe / Foto’s Jan Verlinde

In het salon hoor je op zaterdagmorgen de fanfare die voor Manneke Pis komt spelen. Je bent in het hart van Brussel en je waant je op een dorpsplein. Bovendien komen hier weinig auto’s voorbij, wel toeristen die even dwalen in de straatjes rond het beroemde beeldje, om daarna snel terug te keren naar de Grote Markt. Het is onbegrijpelijk, maar de meeste bezoekers van de hoofdstad houden niet van veel avontuur en wagen zich niet in de stille straatjes. Jammer, want achter de façades van het marktplein valt wel wat te ontdekken. De hoofdstad krijgt nu wel meer nieuwe inwoners die dat maar al te goed beseffen. Ze zorgen voor een heropleving van het centrum. De overheid doet daar vooralsnog weinig voor : te veel straten en pleinen van de binnenstad liggen er nog net zo verwaarloosd bij als vroeger. Het zijn particulieren die oude huizen kopen en opknappen. Mensen die weten wat voor moois er in de straatjes achter Manneke Pis verscholen ligt. En beseffen dat het hier leuk wonen is, ondanks enkele nadelen : ’s nachts is het niet altijd even rustig en veilig. Maar de nauwe straten en het jonge buurtleven zorgen voor een gevoel van geborgenheid.

Deze woning is een puik voorbeeld van het soort renovaties dat Brussel nieuw bloed geeft. De verbouwing gebeurde zonder een enorme financiële inspanning, omdat er aan de structuur nauwelijks werd gesleuteld. De ingreep bleef beperkt tot het ontmantelen van bepaalde onderdelen en het verbreden van doorgangen en vergroten van de vensters, waardoor de woonruimte enorm toenam. De bouwheer gaf het huis ook zijn grandeur terug. Voor zijn komst was het een duistere spelonk die achteraan grotendeels was dichtgebouwd. Er kwam nauwelijks zonlicht binnen en het interieur was vervallen. Zo was er nogal wat restauratiewerk aan het stucwerk en de schouwen. Het huis is van rond de eeuwwisseling en straalt een zekere rijkdom uit. Blijkbaar gaven de bouwers een flinke duit uit voor de opsmuk met marmer en mooi schrijnwerk. Al die versieringen werden behouden en hersteld.

De belangrijkste woonkamers bevinden zich op de eerste verdieping. Op het gelijkvloers is er trouwens niet veel plaats, daar neemt een grote inkomhal veel ruimte in beslag. Daarachter werden bergruimtes, een bureau en een slaapkamer ingericht. De keuze om op één hoog te wonen, lag voor de hand : hier valt meer licht binnen. Trouwens, om die reden waren al in de Middeleeuwen woonkamers op de eerste verdieping van de huizen gesitueerd. Op het gelijkvloers waren er winkels, magazijnen en ateliers.

De woonruimte wordt over drie kamers verdeeld. Vooraan, aan de straatkant, is er een klein salon met bibliotheek. Het is een soort ouderwetse beste kamer die niet echt in gebruik is. De middenkamer met de grote zwarte schouw is de voornaamste zitkamer. Daarvan zijn de muren nogal fel geel geschilderd. Dat gebeurde op aanraden van een Catalaanse galeriehouder die hier regelmatig over de vloer komt. Hij heeft hier ook de meeste kunstwerken gehangen. Dat maakt het interieur zo bijzonder : er hangt een zuiderse sfeer. Het decor met het stuc en de warme kleuren zorgen voor klassieke warmte, die dan weer door de hedendaagse kunst bestreden wordt. Een boeiende vertoning. Meest opvallend zijn de tableaus van Sacha Ketoff, rechtover de zwarte schouw en achter de tafel van de eetkamer. Ketoff, zoon van een medewerker van Le Corbusier, wordt gefascineerd door oude beschavingen. Veel van zijn schilderijen beelden grondplannen uit van prehistorische steden. Het monumentale werk aan de eettafel stelt het grondplan van Troje voor, zoals opgetekend door de vermaarde archeoloog Henrich Schliemann, die de stad heeft ontdekt. Het is geschilderd op oneffen papier en is bewust ruw afgewerkt. Zoals ook de etnische kunst die hier en daar wordt getoond. Op de tafel liggen bijvoorbeeld enkelringen uit Zaïre van gedreven koper. Het zijn prachtige kleinodiën die hier door hun eenvoud perfect passen.

De integratie van de kunst in het interieur is hier en daar symbolisch geladen. Kijk maar naar de talrijke bewegende elementen in huis. Er staat een oude ventilator, en tussen keuken en eetkamer werd de antieke bordenlift ontbloot : het ijzeren instrument werd er een volwaardig kunstwerk door. Aan de muur tussen zit- en eetkamer en naast de canapé hangt werk van de Catalaan Jordi Bressemer, die gefascineerd wordt door het perpetuum mobile. Hij knutselt kleine machines in elkaar die niets anders dienen dan de beweging. De vormen verwijzen stiekem naar het vrouwelijke en het mannelijke geslacht. Als je even tegen die tuigen duwt, hoor je in het hele huis een zacht gezoem en getik, net als van een ouderwetse klok. Het zijn geluiden en bewegingen die, net als bij een pendule, het vlieden van de tijd aangeven.

Achter de spijslift leidt een metalen trap naar de onderliggende slaapkamer en het bureau. Van deze doorgang werden de wanden donker gepatineerd. Bijna tegen de zoldering merk je een rij glazen jampotten die net niet van het plankje vallen waarop ze rusten. Met dit werk toont de Catalaanse Esther Baulida op poëtische wijze hoe fragiel het begrip evenwicht wel is. Een centimeter verder, en de glazen vallen onverbiddelijk neer.

Aan de tuinkant, waar het meeste licht binnenvalt, wordt overdag geleefd. De halfopen keuken en de grote terrasdeuren zorgen voor extra openheid. Op zonnige lentedagen hangt hier een sfeer die je niet verwacht in het hart van de hoofdstad.

Zicht dwars door de woning, van de tuin naar de straat. Middenin de grote zitkamer, waar kunst en decoratie met elkaar worden geconfronteerd.

Keuken en eetkamer lopen in elkaar over. Daartussen zit de oude bordenlift : een antiek industrieel kunstwerkje.

Het huis werd verbouwd zonder al te veel kosten en poespas. Alleen een paar doorbrekingen, comfort en een zonnige laag verf.

Links : een metalen trap leidt naar de slaapkamer en het bureau. Aan de muur een kunstwerk van Esther Baulida. Onder : de eetkamer aan de tuinkant, met een ruwe Catalaanse tafel, op de muur het plan van Troje en linksboven het mobile van Bressemer.