Back to the future

De toekomst was vroeger een stuk eenvoudiger : een gestroomlijnde visie van chroom, plexi en plastic. In de sixties-kijk op het jaar tweeduizend droegen ruimtevaarders een stretch-pyjama, space-girls een Barbarella-outfit en alle intelligente wezens een toga. Een Star Trek-visie die eigenlijk niet zoveel verschilt van de haute couture. Tweeduizend is nu, en in sommige aspecten hebben de zieners gelijk gekregen. Het voornaamste uniform is uniseks : geen Courrèges-jumpsuit, maar een jeans en sweater. De voorspelde androgynie heeft zich niet doorgezet, maar er is zeker een groei van de seksen naar elkaar toe. De meest verregaande visie op intelligent leven : wezens met een ongezonde huidskleur, een bijzonder groot hoofd en een verwaarloosbaar lichaam, is echter nog lang niet in zicht. Net het tegenovergestelde. Nooit is er meer belangstelling geweest voor de body beautiful dan nu.

Plastische chirurgie, fitness en anorexia. Pogingen om het lichaam onder controle te houden, om het in de gewenste vorm te kneden. Tatoeages en piercings, rituele middelen om het lichaam te markeren, om te tonen : dit ben ik. Identiteit, lichaam, kleding. Een komisch trio. De Kwik, Kwek en Kwak van ons wezen. Beledig de een en je kwetst de anderen. Je bent hoe je eruitziet : of het nu Pamela Anderson is met twintig centimeter meer borstomtrek dan mevrouw doorsnee of Jodie Kidd met 28 procent minder lichaamsvet dan de gemiddelde vrouw. Je bent het lichaam dat je hebt en de kleding die je draagt. ?Het is vreemd waarom we ons zo tot in het diepst van ons wezen aangetast voelen als iemand ons lelijk vindt?, schrijft Naomi Woolf in The Beauty Myth. ?Terwijl we nog zoveel andere dingen te bieden hebben.?

Het uiterlijk is belangrijk. Daarom won Kennedy de verkiezingen van Nixon en wordt de tv beheerst door de Bold and The Beautiful. Van de humanoids in sciencefictionliteratuur, kunst en computergemanipuleerde modereportages : het lichaam speelt de hoofdrol. Transformatie, manipulatie, metamorfose. We willen de grenzen van het lichaam verleggen. Met korsetten, wonderbra’s en push-upbroeken. Met haute couture of low-fatproducten. Heel de wereld loopt uit de hand, maar ons lichaam hebben we onder controle. Benetton droeg het decembernummer van zijn tijdschrift Colors op aan ?Shopping for the body? en het is verbazend wat er allemaal te vinden is : van kunstschaamhaar, een elektrische tong en bionische arm tot gezichtsonderdelen van silicone. De Terminator komt. Beam me up Scotty.

Mode is voortdurend bezig met het aankleden van neefjes Kwik, Kwek en Kwak, en met het verleggen van de grenzen van het lichaam. Een vrij abstract en bevreemdend proces waarbij het niet altijd duidelijk is wat je met de resultaten een jurk met bochels, een trui met gaten, een jas met vleugels aanmoet. Zeker is dat mode naar het jaar 2000 toe de ramen opengooit en de blik verruimt. Naast de Biënnale in Firenze, zijn er nog andere kruisbestuivingen tussen kunst en mode. Gianni Versace liet Julian Schnabel en Jim Dine motieven ontwerpen. Paul Smith leende van Basquiat en Warhol. Miyake opende de Pleats Please Guest Artist Series. Plots lijkt het niet meer zo zeker of ons een uniforme jumpsuittoekomst wacht of een wereld vol creatieve vrijheid. Misschien wordt de geest toch nog belangrijk. Misschien kijken we binnen vijftig jaar vanuit onze synthetische lichamen vol nostalgie terug naar de tijd toen we nog lichamen van vlees en bloed hadden, maar er dan ook de hele tijd mee bezig waren. Uit heimwee naar die eenvoudige Star Trek-toekomst draag ik dan een toga uit de eerste haute-couturecollectie van Alexander McQueen.

Lene Kemps