Jo Blommaert Illustratie Sandra Schrevens

Uit recent onderzoek blijkt dat 88 procent van de moeders ooit geprobeerd heeft om te vermageren : door te vasten, door gebruik te maken van laxeermiddelen of diuretica, door te kotsen of door overdreven lichaamstraining ; 80 procent van hun adolescente dochters staat inmiddels ook al op dieet. Lijnen blijkt de hoeksteen van de moeder-dochterrelatie te zijn geworden.

Dat is althans de conclusie van Debra Waterhouse in haar boek Like Mother Like Daughter. De auteur is voedingsdeskundige en verdiepte zich in vrouwelijke eetgewoontes. Eerder publiceerde ze al Why Women Need Chocolate en Outsmarting The Female Fat Cell. Aan de basis van haar meest recente werk ligt een persoonlijke en wel heel vreemde voorgeschiedenis.

Haar eigen moeder was Poolse en overleefde de holocaust : als klein kind had ze met haar hele familie in een concentratiekamp verbleven en daar de hongerdood van velen aanschouwd. Vrij begrijpelijk dat de slankheidsrage van de jaren zestig en zeventig niet aan haar was besteed. Debra groeide dus op in een gezin waar de ijskast goed gevuld en de tafel overvloedig gedekt was. Toch was ze graatmager toen ze vijftien was. Waterhouse : ?Mijn moeder was er uitermate om bekommerd dat we goed gevoed waren. Waarom zag ik er als tiener dan ondervoed uit ? Waarom veroorzaakte ik bij mezelf de pijn die mijn moeder juist zo wanhopig probeerde te voorkomen ??

Die paradox werd het uitgangspunt van haar boek waarin ze probeert te achterhalen welke invloed moeders hebben op de eetgewoonten van hun dochters. Ook al ontkent ze niet dat media en reclame een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van eetstoornissen, toch is ze ervan overtuigd dat de invloed van moeders nog groter is.

?Het is een recent fenomeen dat nooit eerder in de geschiedenis werd onderzocht?, zegt ze in een interview met de Britse krant The Independent. ?Volgens mij gaat het om de snelst verspreidende ziekte van de laatste dertig jaar. Meisjes krijgen zoveel signalen uit de samenleving, dat ze al op hun achtste of negende beginnen te lijnen en vanaf dan een levenslang gevecht aangaan met hun gewicht met het daaraan verbonden risico dat er eetstoornissen ontstaan.?

Debra Waterhouse berekende dat in de loop van drie generaties het aantal lijnende volwassen vrouwen met 300 procent gestegen is en het aantal meisjes dat een dieet volgt met maar liefst 1300 procent. Gek genoeg blijkt uit statistieken dat vrouwen daardoor niet slanker zijn geworden. In haar boek toont Waterhouse aan dat de gemiddelde vrouw in de loop van haar leven ongeveer 45 kilo afvalt door dieet te volgen, maar er komt in diezelfde periode gemiddeld ook weer 56 kilo bij.

Dit fenomeen is te verklaren door het feit dat door het volgen van een dieet de vetcellen groter worden en dus beter in staat zijn reserve op te slaan. Anderzijds leidt het eten van vetarm voedsel er vaak toe dat er meer gegeten wordt. ?De laatste jaren zijn er zoveel soorten vetarm en vetvrij voedsel op de markt gekomen, dat er bijna een vethysterie is ontstaan?, aldus Waterhouse. ?Een meisje van 13 vertelde me dat ze geen brood meer wou eten omdat ze ontdekt had dat ze zo één gram vet per maaltijd kon vermijden.?

Waterhouse wijst op het belang van vetcellen tijdens de adolescentie : ze dragen ertoe bij dat het meisjeslichaam zich ontwikkelt tot een vrouwenlichaam dat in staat is een kind te dragen. Wanneer een meisje tijdens dat overgangsproces op dieet gaat, gaan de vetcellen overreageren en ironisch genoeg groter en actiever worden.

Vet is ook belangrijk voor de productie van oestrogenen na de menopauze : hoe meer oestrogenen, hoe minder erg de symptomen van de menopauze. Extra gewicht helpt zo het risico op osteoporose en heupfracturen te verminderen.

De boodschap van Waterhouse is origineel noch nieuw eet gevarieerd en evenwichtig , maar blijkt o zo moeilijk in praktijk te brengen. Als voedingsdeskundige probeerde ze zichzelf aan groenten, fruit en granen te houden, maar ze kon toch niet weerstaan aan pizza en chips. ?Ik zat met een dilemma. Als ik in het openbaar chips zou zitten eten, zou men mij een slechte voedingsdeskundige noemen. Maar als ik ze niet at, voelde ik me absoluut niet tevreden. Gevolg : ik at terwijl niemand het zag.?

Mettertijd ging ze beseffen dat er niet zoiets als goede voeding en slechte voeding bestaat. Voor zichzelf maakt ze nu het onderscheid tussen wat ze het lekkerste vindt (nog altijd chips maar ook fondantchocolade) en wat ze minder lekker vindt (rijst of chocolade met nootjes)…

Na perioden van uithongering en vraatzucht besloot ze vijftien jaar geleden gewoon te eten waar ze zin in had. En zie, ze is het levende bewijs van haar theorie. Ze gaat wel drie keer per week sporten, maar dat ze nu slanke dijen heeft, is volgens haar louter een genetische kwestie. ?Kijk naar een foto van je moeder toen ze zo oud was als jij. Dan vertrek je tenminste met realistische verwachtingen.?

Moeders zelf geeft ze de raad de weegschalen de deur uit te gooien en ze roept hen op hun dochters een positieve boodschap mee te geven en vooral aan hun gezondheid te denken. Er zou volgens haar een soort grondwet moeten komen die de vrijheid van voedselkeuze waarborgt, en ze pleit voor het recht op heupen en dijen, het recht op ijs en het recht om er niet altijd perfecte eetgewoonten op na te houden.

Maar ze beklemtoont ook dat het absoluut niet haar bedoeling is om moeders met een schuldgevoel op te zadelen. ?Het feit dat we in het verleden niet in staat zijn geweest soepel om te gaan met onze voeding, mag niet gezien worden als de zoveelste stok om onszelf mee te slaan. Toch is het nodig dat moeders het probleem onder ogen zien en er iets aan doen, als we de vicieuze cirkel willen doorbreken.?

?Mijn moeder had alleen het beste met me voor. Het was voor haar onbegrijpelijk en erg pijnlijk om te zien dat ik mezelf uithongerde. Ik denk dat mijn eigen ervaring alleen maar aantoont hoe ingewikkeld en complex een moeder-dochterrelatie is.?