Museumdirecteur
Een museum is meer dan zijn directeur. Het is altijd een collectief gebeuren dat steunt op teamwerk, niet alleen op de inspanningen van één man of vrouw. Gelukkig verdwijnt die individualistische en heroïsche beeldvorming stilaan : samenwerking en kruisbestuiving worden de centrale begrippen van deze eeuw. Menig kunstenaar leerde me dat we enkel in relatie met de anderen onszelf worden. Ik ben blij dat die veeleer oosterse denkwijze nu ook tot hier is doorgedrongen.
België is altijd mijn uitvalsbasis gebleven. Ik woonde in New York, Toronto, Sydney of elders, maar ik koesterde de band met mijn familie op het thuisfront. Bovendien keerde ik regelmatig terug naar Kortrijk. Ook op dat vlak hecht ik belang aan verbondenheid : er was altijd een plek waar we elkaar terugvonden. Je horizon verbreden is één ding, maar ik wilde niet telkens opnieuw beginnen.
Manipulatie is een krachtig wapen. Ik heb zelf ondervonden hoe weinig je daar tegenin kunt brengen als directeur van The Drawing Center in New York, een platform voor de tekenkunst. Dat zou een thuis krijgen op Ground Zero, tot enkele persartikels en Republikeins gouverneur George Pataki ons er in 2005 van beschuldigden anti-Amerikaanse kunst te brengen. Een storm van desinformatie, die uiteindelijk tot mijn ontslag leidde en me ontnuchterde. Ik ga nog steeds graag in debat met politici – goede kunst is trouwens altijd politiek. Maar ik besef ook hoe snel verhalen een eigen leven gaan leiden in de pers.
Op de Biënnale van Moskou werd me weinig in de weg gelegd. Ik heb uiteindelijk alles getoond wat op mijn verlanglijstje stond, en tijdens de lezingen en conferenties konden de kunstenaars zich vrij uitdrukken, met inbegrip van kritiek op de mensenrechten of de band tussen kerk en staat. Nochtans lag het Kremlin vlakbij en vormt de vrije meningsuiting er een probleem. Wellicht kwam de vrijheid die we genoten dus neer op repressieve tolerantie. Toch heb ik moeite met het idee om evenementen als de Biënnale of de Olympische Winterspelen te boycotten. De vraag is wie je het meest pijn doet daarmee, en of het Westen de zaken soms niet te zwart-wit voorstelt.
Vrouwen worden zich vaak pas bewust van discriminatie als ze beginnen te werken. Als tiener had ik andere zaken aan mijn hoofd, maar later merkte ik dat kwalificaties en kwaliteiten niet volstaan en dat de omringende structuren niet altijd meewillen. Maar ik ben optimistisch. Het vrouwelijke denken rukt op, zowel in de kunst als daarbuiten.
Onderschat nooit het publiek. Iedereen kijkt op zijn manier naar kunst, en die interpretaties en verhalen zijn net zo belangrijk als de academische analyse. De existentiële vragen blijven grotendeels dezelfde doorheen de geschiedenis, en kunst maakt het mogelijk om de mens en de wereld beter te begrijpen.
Ik vergelijk kunst soms met de godsdienstles op school. Kunstenaars hebben me geholpen om over mijn eigen grenzen te kijken en het onbekende met een open geest te benaderen. Om begrip op te brengen voor andere culturen. Waarden die op school al aan bod kwamen, maar toen door de kerk opgeëist werden. Kunstenaars deden me inzien dat naastenliefde een ruimer begrip is.
De interesse in kunst en cultuur neemt toe. De jongste Biënnale van Sydney lokte bijna achthonderdduizend bezoekers – zulke initiatieven zijn nu echte massa-evenementen. Ondanks de crisis kan er veel meer dan toen ik in de jaren tachtig mee Kunststichting Kanaal opstartte, en dat is geen toeval. Kunst maakt deel uit van een grotere beweging rond begrippen als slow time en slow attention. Mensen verlangen naar reflectie en rustpunten, die zijn nodig om tot begrip en empathie te komen.
Catherine de Zegher (58) is geboren in Groningen en ze groeide op in Kortrijk. Ze studeerde kunstgeschiedenis en archeologie in Gent. Na een internationale carrière, onder meer bij The Drawing Center en MoMA in New York en de Biënnales van Sydney en Moskou, is ze sinds 1 november directeur van het Museum voor Schone Kunsten in Gent.
DOOR WIM DENOLF & FOTO WOUTER VAN VAERENBERGH
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
