In deze woning ben je een inbreker die rondsluipt terwijl de bewoners eten, drinken, koken en ruziën.

Piet Swimberghe / Foto’s Jan Verlinde

Hier verstoort elke gast het leven in huis. Nadat ik had aangebeld en werd binnengelaten, schrok ik van het lawaai in de benedenkamer naast de voordeur. Een stuk of vier mannen waren in een hevige discussie verwikkeld. Op een bepaald ogenblik werd er hard geschreeuwd, viel er een fles om en verlieten ze de kamer. Toen kon ik stiekem binnengluren. Ze gingen er snel vandoor, zonder de tafel op te ruimen, de kaarsen te doven en de servetten op te rapen die op de grond lagen. De glazen waren niet eens leeggedronken en ze vergaten hun stenen pijpjes. Ik dacht dat ze elk ogenblik de kamer weer zouden binnenstormen. Boven hoorde ik gestommel op de plankenvloer, er stopte een koets voor de deur en er werd aangebeld. Iemand liep snel de trap af, opende de voordeur en ik glipte stilletjes naar de volgende kamer. Daar was nauwelijks licht en ik hoorde de keukenmeid afwassen in de kelder.

Uiteindelijk krijg je geen bewoners te zien, althans geen dames en heren uit de pruikentijd, wel een vlotte Amerikaan, Dennis Severs, die hier bivakkeert. Dit perfect 18de-eeuwse decor is zijn woning en zijn creatie. Nu en dan laat hij iemand meegenieten van dit wonder, een zeldzame plek waar het verleden schrikbarend tastbaar is.

Severs groeide op in Zuid-Californië, in een volkomen andere context, maar wordt sinds zijn jeugd gefascineerd door het oude Europa dat hij leerde kennen via films en schilderijen. Hij droomde ervan door te dringen in de realiteit van een oud tableau. In ’67 verhuisde hij naar Engeland en stelde hij vast dat antiquairs oude gebruiksvoorwerpen aanbieden tegen schappelijke prijzen. Het materiaal om de werkelijkheid na te bootsen, lag voor het grijpen. Tien jaar later kocht hij in Folgate Street in Oost-Londen een huisje uit het begin van de 18de eeuw. Maandenlang heeft hij erin gekampeerd om de sfeer op te snuiven. Daarna ging hij aan de slag. Hij kocht overal oude deuren, lambriseringen en meubilair op om de woning in te richten zoals de interieurs op oude schilderijen. Met alles erop en eraan, zonder dat het een steriel historisch pand werd.

Het is een heus woonhuis : Severs leeft hier zonder elektriciteit, met veel kaarsen en wat gasverlichting. Hij kookt in de nauwe, donkere kelder en verorbert zijn maaltijd met antiek serviesgoed. Hij is de bewoner die zijn servetten laat rondslingeren, morst, sinaasappelschillen laat vallen en glazen breekt. Hij slaapt in het hemelbed dat op één hoog in een hoekje van de achterkamer staat. Natuurlijk maakt hij zijn bed nooit op, maar hij steekt wel overal kaarsen aan eer hij de bezoekers binnenlaat. Hoogstnodig, want erzonder is het hier pikdonker.

Severs heeft dit huis gebouwd voor een fictieve familie hugenoten die hier rond 1725 introkken. Hij suggereert dat de laatste telg van het geslacht een eeuw later stierf. De verschillende generaties lieten hun sporen achter : elke kamer is aan een andere periode gewijd. De vertrekken beneden staan in het teken van de Verlichting, op één hoog kom je in het classicisme, het einde van de 18de eeuw, waar de nadruk ligt op de pronk. Ernaast beland je in de romantiek van de vroege 19de eeuw, in zo’n interieur leefde Schubert. Severs ging niet over één nacht ijs. Hij heeft alles grondig bestudeerd. Niets valt uit de toon, zelfs de kamerpotten zijn antiek.

Opdat de belevenis helemaal zou overtuigen, word je overal in huis achtervolgd door geluidsbandjes die het leven in en rond de woning weergeven. Je hoort paarden op straat, blaffende honden en mensen die converseren. Meest pakkend was het bezoek aan de tweede eetkamer boven. Daar hangt boven de schouwmantel een groot tableau van rond 1750. Het stelt een uit de hand gelopen schranspartij voor met een dronkeman die van zijn stoel dondert. Severs zorgt ervoor dat je dat ook hoort. Eerst valt zijn wijnglas en vervolgens zijn stoel. Op de plankenvloer liggen glasscherven en een gebroken pijp. Net echt. Je mist enkel de geuren van tabaksrook en wijn.

Daarnaast is er een deftig Victoriaans salonnetje met zwaar gedrapeerde gordijnen. Er wordt van een bakje thee genoten tot de klok slaat. Dan hoor je iedereen de theekopjes neerzetten, de stoelen aanschuiven en de kamer verlaten. Buiten luidt de klok van de kerk : de bewoners gaan naar de avondmis. Op straat passeert een koets, de hond blaft en er spelen kinderen tikkertje.

Een kamer verder stap je in een 18de-eeuwse boudoir, waar een copieus ontbijt wordt geserveerd aan een dame en heer van stand. Mevrouw geniet van een gekookt eitje en chocolademelk, geschonken uit een zilveren kan : een teken van welstand. Vermoedelijk werd het familiefortuin verdiend met de handel in de Oriënt, want boven de schouw wordt een collectie porselein uitgestald. Eén verdieping hoger beland je in de wereld van Oliver Twist ; daar is het armoe troef. Het contrast is groot. Deze meidenkamer is schamel aangekleed met gescheurde gordijnen en vuile dekens. De hoeken hangen vol spinnenwebben en de muren zijn vochtig. Er sijpelt water binnen en een zwam tast de vloer aan. Je moet opletten waar je loopt. In een zijkamer tracht de meid haar was te drogen. Op de stoel naast haar bed ligt er wel een dure mantel en een buishoed. Blijkbaar komt iemand haar stiekem een bezoekje brengen…

Hier proef je hoe mooi en wrang het verleden was. Omdat het huis echter is dan een film, boek of schilderij en je je nergens alleen voelt, heb je de illusie de werkelijkheid te betrappen.

Het huis is de eerste zondag van de maand tussen 14 en 17 u. te bezichtigen zonder afspraak. Voor bezoeken op andere tijdstippen moet je telefoneren naar Dennis Severs, Folgate Street 18, Spitalfields, London E1 6BX, tel. (00-44) 171.247.4013. Een paar avonden per week wordt het huis enkel voor zijn oorspronkelijk doel gebruikt, nl. als teletijdmachine voor Severs’ persoonlijke reizen naar het verleden.

De bewoners hebben net even de tafel verlaten voor een kerkbezoek. Dit is het eerste en ook oudste vertrek van de woning, een ode aan het begin van de 18de eeuw.

Linksboven : Severs ruimt niets op in zijn huis. Het enige wat hij doet voor de bezoekers ariveren, is de kaarsen aansteken. Rechtsboven : het Victoriaanse salon, beladen met souvenirs. Linksonder : de restanten van een antieke schranspartij. Rechtsonder : hier overheerst armoede, en toch krijgt de meid bezoek van een heer van stand.

De slaapkamer van Severs is een appartementje waar ook een ontbijttafel staat gedekt.

Niets valt uit de toon, alles is zoals tweehonderd jaar geleden. Zelfs wasdraad en wasknijpers.