Het Waals-Brabantse stadje Braine-l’Alleud groeide de afgelopen decennia uit tot een belangrijke slaapstad van Brussel. Vermoeide stedelingen vinden er rust en veel groen. Maar Braine-l’Alleud heeft allerminst een ingeslapen verleden : tijdens de vorige eeuwen had dit landelijk stadje een zeker politiek en justitieel gewicht. En de Slag van Waterloo werd grotendeels op zijn grondgebied gestreden.

TRUI MOERKERKE

FOTO’S : KRISTIEN BUYSE

Die zaterdagochtend regent het bijna onophoudelijk. In het kleine centrum van Braine-l’Alleud, Eigenbrakel in het Nederlands, doen mensen gehaast hun inkopen. Niemand kijkt vreemd op als hier en daar een groep soldaten in oude uniformen voorbijstapt. Straks zullen de troepen door de straten van het Waals-Brabantse stadje defileren. En de volgende dag is het tijd voor het echte werk : de grote rekonstruktie met 3000 figuranten van de Slag van Waterloo. “La bataille dite de Waterloo”, zegt gids Roger Schonaerts lachend. “De Leeuweheuvel bevindt zich op het grondgebied van Braine, ja zeker. Na de gevechten, die zich voor een groot deel afspeelden in Braine-l’Alleud en verder in Ohain, Plancenoit en Waterloo, was er diskussie : hoe moest men de slag noemen ? Wellington dacht aan de Slag van de Mont-St-Jean, het gehucht en een deel van Braine waar een stuk van zijn leger was opgesteld. Maar het is uiteindelijk Waterloo geworden. “

De bloedige veldslag, waarbij 11.000 soldaten sneuvelden en 40.000 gewond raakten, kreeg een toeristisch-commerciële betekenis. In 1990 werden voor het eerst grootse herdenkingsfeesten georganizeerd. Het is de bedoeling dat om de vijf jaar te doen. “Er bestond wat rivaliteit tussen Waterloo en Braine in verband met de uitbating van de site”, weet onze gids. “Maar er is nu een akkoord tussen de vier gemeenten waar slag werd geleverd. Ze doen het samen. “

Roger Schonaerts wil het ook nog hebben over andere dingen dan over de Leeuweheuvel en Napoleon. Over het rijke verleden van het landelijke stadje bijvoorbeeld. “In Braine-l’Alleud zijn overblijfselen gevonden uit het Neoliticum. Er moet hier dus al zeer vroeg een nederzetting zijn geweest. “

Toch is de Slag nooit ver weg. Avenue de Napoléon, rue du Lion… en tegen het portaal van de Saint-Etiennekerk in het centrum hangt een stenen herdenkingsplaat die erop wijst dat de kerk na de gevechten omgebouwd werd tot hospitaal. “De Marollen, kwezels die zich vooral bezighielden met de opleiding van arme meisjes, verzorgden hier gewonden van alle nationaliteiten”, aldus Schonaerts. De kerk werd gebouwd in verschillende etappes. Het oudste teruggevonden dokument erover dateert van de 12de eeuw. Sinds 1983 is de kerk een beschermd monument. “Er valt veel over te vertellen. Het orgel uit 1768, van de Nijvelse orgelbouwer Coppin, is een van de belangrijkste monumenten van Waals-Brabant. Het werd in het begin van deze eeuw gerestaureerd, en er worden nog altijd interessante koncerten gegeven. “

In de Saint-Etiennekerk bevindt zich naast het historisch orgel en houtsnijwerk uit de 16de en 17de eeuw ook een kapel ter nagedachtenis van kardinaal Mercier en zijn oom missionaris. De beroemde en in Vlaamse kringen omstreden aartsbisschop van Mechelen was in 1851 geboren in Braine. Het geboortehuis van Mercier, wat verderop, wordt momenteel gerestaureerd en omgebouwd tot gemeentelijk museum, met natuurlijk aandacht voor het leven van de kardinaal.

Mercier is niet de enige illustere Brainois die de geschiedenisboeken haalde. In 1948 liep de atleet Gaston Reiff de geschiedenis binnen. In het Londense Wembleystadion pakte hij olympisch goud op de 5000 meter. “Hij heeft daarna nog een topprestatie neergezet in Praag en is hier dan in de jaren ’50 schepen van Sport geweest”, vertelt Roger Schonaerts. “Het sportstadium van Braine-l’Alleud is naar hem genoemd. “

Op de Grand’Place komt een pasgetrouwd koppel met kleurrijk gevolg uit het stadhuis. Op de dorpel proberen ze flink te glimlachen voor de obligate trouwfoto’s. Het regent even niet, maar de koude wind brengt de feestelijke kapsels in de war. “Dit driehoekig marktplein is werkelijk het hart van Braine”, zegt Roger Schonaerts. “In de middeleeuwen was het de lokatie voor een rurale markt, waar onder meer vee verhandeld werd. Later was het een belangrijk kruispunt in het postverkeer, op de route Brussel-Nijvel. “

Tegenover het neogotische stadhuis van 1891, helemaal aan de andere kant van het plein, staat het oude gemeentehuis uit de 18de eeuw. Er huist nu een restaurant in, maar een herdenkingsplaat moet de geschiedenis levendig houden.

Weg van de Grand’Place, naar de rivier de Hain toe, wijst Roger Schonaerts op nog een herdenkingsplaat, met in bas-reliëf een kasteel. “Zo zag het kasteel van de heerlijkheid van Braine er op het eind van de 17de eeuw uit. Het was een imposant gebouw met slotgrachten en een ronde toren. Maar dat is het lot van veel historische gebouwen : ze worden bezet, branden uit, en wat rest wordt gebruikt om huizen mee te bouwen. Wie goed kijkt, kan hier en daar nog wat stukken muur zien en een deel van de toren. “

Roger Schonaerts zucht. Hij weet het wel, over het centrum van Braine kan hij entoesiast vertellen, maar hij kan weinig laten zien. “In Braine werd niet zoveel bewaard, in tegenstelling met Nijvel. Maar bon, Nijvel was een stad, Braine-l’Alleud een bourg, een landelijk stadje. Toch had het een zeker gewicht op politiek en justitieel vlak. De Heer van Braine kreeg in de 15de eeuw een volledige rechterlijke bevoegdheid. En tijdens de Franse Bezetting werd Braine-l’Alleud centrum van een departement, ten nadele van Nijvel. Dat zijn maar enkele voorbeelden. Van het patrimonium proberen we nog een en ander te redden. In het centrum hebben we een klein huisje kunnen klasseren, een mooi voorbeeld van de landelijke architektuur. Maar dat moet gerestaureerd worden. En daar zijn centen voor nodig. “

Langs de oevers van de Hain had Braine-l’Alleud in de vorige eeuw een bloeiende textielindustrie. Er waren ook enkele glasfabrieken. “In deze buurt beschikte men over zeer fijn en homogeen zand”, zegt Roger Schonaerts. “Men leverde van hieruit glas voor het Boheems kristal. “

Met 33.000 inwoners is Braine-l’Alleud de dichtstbevolkte gemeente van Waals-Brabant. Het landelijk karakter van weleer met een prachtige, groene omgeving is er nog steeds. “De echte Brainois is iemand van de buiten. Maar langzaam verandert de mentaliteit : door de melange met de stadsmensen die in Brussel werken en hier komen wonen. Braine is, door de goede verbindingen, een slaapstad van Brussel. “

Tussen het centrum en de Leeuweheuvel liggen enkele nieuwe woonwijken, voor de ingeweken stedelingen. Vanop de boulevard de l’Europe is de leeuw al te zien : hij troont op een kunstmatig aangelegde heuvel, 45 meter hoog. Het zicht vanop de heuvel is indrukwekkend : ingetogen groene weiden die niet laten vermoeden dat hier 180 jaar geleden een bloedbad werd aangericht.

“Al snel na de slag heeft men dit monument gebouwd”, vertelt Roger Schonaerts. “De kunstmatige heuvel werd aangelegd tussen 1823 en 1826, op de plaats waar Willem van Oranje gewond raakte. De leeuw, 28.000 kilo zwaar, werd gegoten in de Cockerill-fabriek in Seraing. Een kolom metselwerk over de volledige hoogte van de heuvel moet het geheel ondersteunen. In 1835 was er al een museum. Een Britse sergeant-majoor had souvenirs verzameld en stelde die hier tentoon. “

De kollektie van de sergeant-majoor werd echter opgesplitst toen zijn erfgenamen in het begin van deze eeuw met de stukken een openbare verkoop hielden. Een bezoek aan het ronde gebouw met het immense panoramische schilderij dat de verschillende aanvallen en gevechten weergeeft, is dan ook een stuk interessanter.

Op weg van de Leeuweheuvel naar de kasteelhoeve van Hougoumont rijdt een stel ruiters voorbij, ook al in oorlogsuniform. Het zijn Nederlanders. “We zullen winnen”, roept er één entoesiast. De figuranten zijn vanuit de hele wereld gekomen. Ze behoren vaak tot “Napoleontische” of militaire verenigingen en beschikken over paarden, kanonnen en historisch korrekte uniformen. De figurant-Napoleon, die helemaal naar de Grote Slag toeleefde, verloor op voorhand : net voor de rekonstruktie werd hij onwel. Hij moest met een hartstilstand naar het ziekenhuis worden afgevoerd.

“Iedereen heeft het over de kasteelhoeve van Hougoumont, wat een vervorming is”, zegt Roger Schonaerts. “Het is Goumont, maar omdat men zei : we gaan au Goumont, werd het Hougoumont. Goumont betekende beboste heuvel in het Romaans. “

Zowel van het bos als van de kasteelhoeve blijft niet veel meer over : twee kastanjebomen, een kapel en een deel van de hoeve. “Als men de poorten sloot van de kasteelhoeve, werd dat een versterkte burcht. De slag begon hier, net voor de middag. De geallieerden zaten in het kasteel verschanst en de Franse troepen probeerden de zuidelijke poort van het kasteel in handen te krijgen. Dat lukte niet, maar het kasteel werd wel voor een groot stuk verwoest. “

Vlakbij de kapel wijst Roger Schonaerts op de waterput van het kasteel. “Het verhaal deed de ronde dat men er kadavers van paarden in gooide. Maar er werd niets gevonden. “

Rond de hoeve is het behoorlijk druk. Figuranten lopen in en uit. Ze hebben geen oog voor de prachtige omgeving. De Nederlandse mijnheer Ananias trekt zijn oorlogsjasje aan en gaat zijn kanon inspekteren. Hij is namelijk kapitein van een ploeg kanonniers. Op zijn kanon staat geschilderd : “kanonnier voor al uw festiviteiten”. “Ik was er vijf jaar geleden ook al bij”, vertelt hij. “Ik doe veel van die oorlogsrekonstrukties, in België, Nederland en Duitsland. Noem het een uit de hand gelopen hobby. Ik heb een hele verzameling kanonnen, een deel daarvan staat in een Nederlands museum. “

Het geheim van de harde knallen wil Ananias niet kwijt. “We werken met kruit, en vroeger werd daar dan een kogel voorgezet. Maar dat kan natuurlijk niet meer. Nu is het een kwestie van tegendruk, meer wil ik daarover niet zeggen. Maar in elk geval : ik geef zeer goeie knallen. “

Het slagveld van weleer ligt er nu vredig bij, maar in een rond gebouw bij de Leeuweheuvel, doet een groots panoramisch schilderij de vreselijke gevechten herleven.

De Leeuw van Waterloo, op het grondgebied van Braine-l’Alleud, werd neergezet op een kunstmatig aangelegde heuvel, 45 meter hoog.

De Saint-Etiennekerk in het centrum van de stad : met een interessant orgel en een kapel gewijd aan kardinaal Mercier.

De kasteelhoeve van Hougoumont : hier begon op 18 juni 1815 de Slag van Waterloo.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content