Het zeilbootje achterin de tuin van dit huis lijkt de reddingssloep van dit schip : de woning van architect Johan Laethem in Tielt.

Piet Swimberghe Foto’s Jan Verlinde

Johan Laethem vaart enkel in de zomer met zijn zeilboot, omdat hij zich de rest van het jaar in zijn woning op het water waant door de houten vloeren, het vele glas en het metaal. ?We wonen bovendeks?, zegt de architect, ?om een beetje te ontsnappen aan de omgeving. Dit huis staat in een gewone verkaveling tussen klassieke huizen. Beneden zouden we het gevoel hebben opgesloten te zitten. Boven hebben we meer privacy.? De keuze om het anker op één hoog uit te werpen, levert tal van praktische voordelen op. Het bouwperceel is immers niet zo ruim bemeten. Door het ruime terras wordt een deel van het bouwoppervlak teruggewonnen. ?Dus is er meer open ruimte. Deze oplossing werd al door Le Corbusier aangereikt. Het terras is bovendien een woonkamer ; in de tuin kom ik maar zelden. Het terras is meer dan half zo groot als de woonkamer. Zelfs bij minder goed weer kunnen we buiten eten. Door de hoge borstwering storen we de buren niet en genieten we van een prachtig zicht op de hemel.?

De woning leeft mee met de zon. De grote glaspartijen zijn niet op het zuiden georiënteerd, opdat het binnen niet te warm zou worden. De zuiderzon komt maar zijdelings binnengluren. De ontwerper dacht diep na over de lichtinvallen. Het zonlicht tast de meeste binnenmuren af en zorgt voor een rijk koloriet. ’s Avonds zijn de wanden soms roodblauw getint.

?We komen uit een duistere rijwoning in de stad,? zegt de architect, ?dus wilden we een huis met veel licht. Maar we konden niet vermoeden dat het zicht op de lucht zo’n belevenis is. Hier een storm meemaken is een gebeurtenis : dat is een echte opera, met geluid en spektakel. Zelfs de wind voelt hier anders aan. Je herkent hem aan de krakende takken van de bomen.?

Laethem kiest voor eenvoudige materialen, zoals planken vloeren en gegalvaniseerde buizen voor de relingen. ?Veel kleur krijg je niet te zien, een bewuste keuze?, legt hij uit. ?Ik hou van een neutrale omgeving om in te wonen, omdat we al door zoveel kleur worden belaagd. Bijvoorbeeld door onze kleding, of door de covers van de boeken en de tijdschriften die hier rondslingeren. Het enige kleurelement dat om aandacht vraagt, is het schilderij achter de keuken, dat ik zelf heb geborsteld. Zelfs daarvan hou ik het palet constant in de gaten. Mocht het opeens te opdringerig lijken, dan blijft het niet hangen.?

De woning heeft geen voorspelbaar grondplan. Dat merk je al bij aankomst : een doosvormig volume dat onderaan schuin is uitgesneden voor de carport en de voordeur. In de parkeerruimte zorgt een brede nis voor een doorkijk naar de achterliggende tuin. De carport vermijdt dat een deel van de gevel moet worden opgeofferd aan een garagepoort.

De schuine wand van de parkeerplaats is ook aan de binnenkant een bezienswaardigheid : de glasdallen zorgen voor een speciaal lichteffect. Efficiënt als isolatiemateriaal zijn ze niet, maar omdat de wand verdiept in de gevel zit, is dat van minder belang.

Laethem speelt overal met doorkijkjes en transparantie. Zijn tekenatelier wordt door een halfgezandstraalde glazen wand van de inkomhal afgesloten. In de leefruimte vloeien trap, keuken en zithoek in elkaar over. Deze grote zaal wordt enkel gedeeltelijk afgesloten door het langwerpige keukenmeubel dat het perspectief versterkt door zijn ligging in de lengteas. In de woonkamer neemt de keuken een vrij centrale plaats in. ?Omdat ik dit de voornaamste ruimte vind, waar dagelijks het belangrijke ritueel plaatsvindt, van het koken en het eten. Je mag dit best laten zien.?

Het enorme dak steunt slechts op enkele zuiltjes, die voor de helft grijs zijn geverfd om op te gaan in de omgeving. ?Mij storen ze niet,? zegt Johan, ?hoewel veel mensen liever een volledig zwevend dak zouden zien. Voor mij gaat het om een puur economische keuze. Om de zuiltjes weg te werken, moet het dak veel zwaarder worden geconstrueerd : een serieuze meerkost. Het gebouw is wel zwaarder : het is een klassieke constructie van baksteen en beton.?

De slaapkamers, de badkamer en het tekenbureau liggen op de gelijkvloerse verdieping. Op de eerste verdieping is er enkel de leefkamer waarvan de achterwand, boven de carport en bekleed met aluminium, een berging en een voorraadkamer bevat.

Johan Laethem houdt van simpele lijnen, maar ook van fijn uitgedokterde details. Waar twee materialen elkaar raken, wordt een extra oplossing aangewend die niet louter functioneel is. Bekijk de twee trappen, waarvan de metalen treden de houten vloer overstijgen. Dat Laethem opkijkt naar de Portugese architect Alvaro Siza, merk je aan nog meer details. Ook de forse bouw van de woning met vrij zware muren en volumes wijst op een band tussen beiden. ?Voor mij werkt Siza helemaal anders dan zijn confraters?, verklaart Laethem. ?Hij bouwt niet op, maar gaat als een beeldhouwer te werk. Voor hem, net als voor mij, is het huis een sculptuur, gehouwen uit een blok. En dat laat ik ook graag zien.?

Laethem hanteert die stijl ook om meubels te ontwerpen. In de woonkamer staat zijn monumentale eettafel te pronk : een robuust gevaarte op wieltjes, een lief detail. Laethem ontwerpt vooral in massief hout, ?niet gemakkelijk, omdat je dit materiaal goed moet beheersen, anders trekt het krom. Het vergt veel aandacht van de meubelmaker en de ontwerper. Dat is net de uitdaging.?

Hier kom je in de woonkamer, achter het keukenmeubel. Let op de verheven trede van de trap : een mooi detail. Rechts : geen garage, maar een carport, gesneden uit het volume van de woning.

Zicht dwars door de leefkamer, met op de voorgrond de zelfontworpen tafel van Laethem en daarachter de open keuken.

Het grote terras, de extra leefruimte waar je aan de buitenwereld ontsnapt.

De slaapkamers : ook hier de gelijkenis met een boot aan een aanlegsteiger.