MARILYN MONROE, BRIGITTE BARDOT EN MADONNA : DE LEGENDARISCHE SEKS-SYMBOLEN STAAN DIT VOORJAAR WEER VOLOP IN DE BELANGSTELLING. MAAR DE ENE BLONDINE IS DE ANDERE NIET, EN HOE BEOORDELEN WE HUN PARCOURS VANDAAG ?
MARILYN MONROE: VROUW IN EEN MANNENWERELD
Marilyn Monroe (1926-’62) werd bij leven al het grootste sekssymbool van de twintigste eeuw genoemd, maar een rolmodel ? Daar zijn biografen en feministische critici blijkbaar nog niet uit : bij de minste aandacht voor de actrice laait de discussie op. In Chicago lokte een metershoog standbeeld van de beruchte pose met opwaaiende rok in The seven year itch (1955) de voorbije maanden nog felle kritiek uit.
Tijdgenoten veroordeelden de platinablonde verleidster uit Gentlemen prefer blondes (1953) en How to marry a millionaire (1953) om de manier waarop ze haar wulpse vormen gebruikte om vooruit te komen – iets waar het voormalige (naakt)model zelf geen graten in zag. Toch kon Monroe de slachtofferrol nooit van zich afschudden. Psychische problemen, verslavingen, seksisme en misbruik liepen als een rode draad door haar leven, van haar jeugd in weeshuizen en pleeggezinnen tot de casting couches van de filmbonzen. Uitgehuwelijkt worden op je zestiende ? Drie echtscheidingen en op je 36 het hoekje om met een overdosis ? Daar viel weinig zieltjes mee te winnen.
Hollywood werd pas na haar dood ontmaskerd als een machtsziek mannenbastion, een machine die beginnende actrices als lustobject en handelswaar behandelde. Maar in weerwil van haar imago legde Monroe de vinger zelf op de wonde : zo gewillig ze zich tot dom blondje liet kneden, zo snel keerde ze zich ook tegen de wurggreep van de filmstudio’s en het in de jaren vijftig vanzelfsprekende seksisme. Interviews tonen een zelfbewuste vrouw die op eigen initiatief literatuur en kunstkritiek studeert, het huwelijk als een gevangenis ervaart en de rechten van etnische minderheden verdedigt. Ook tegenover journalisten was Monroe trouwens geen weerloze prooi : het icoon wist wanneer ze op een aanbod van een gerespecteerd medium moest ingaan.
Monroe weerstond ook de druk om afstand te nemen van theaterauteur Arthur Miller toen die in 1956 van communistische sympathieën verdacht werd. Bovendien onderhandelde ze stapsgewijs een steviger contract bij 20th Century-Fox, wat haar naast een eigen productiehuis ook winstdeelname en verregaande medezeggenschap opleverde. “Ik kan best leven in een mannenwereld,” stelde de actrice ooit, “zolang ik er maar een vrouw in kan zijn.”
BRIGITTE BARDOT: LEVE DE MIDDELVINGER
Brigitte Bardot (1934) werd geboren in het chique zestiende arrondissement van Parijs en volgde een klassieke balletopleiding aan het conservatorium, voor ze in de fifties doorbrak als model en actrice. Toch was het uitgerekend deze bourgeoisiedochter die in de sleuteljaren tussen 1956 en ’73 de wereld veroverde als een symbool van seksuele vrijheid en vrouwelijke zelfbeschikking.
‘BB’ verhitte mannelijke bioscoopgangers in 1956 in Et dieu créa la femme, de schandaalfilm van haar eerste echtgenoot Roger Vadim. Naast een ‘lijvige’ filmcatalogus droegen ook Bardots vier huwelijken en gezonde seksuele honger bij tot de mythe. Bovenal had de Franse Monroe niets van dat slachtofferige van het origineel. Veelzeggend was de weigering om zich over haar enige zoon Jacques te bekommeren : Bardot deed waar ze zin in had, wars van sociale normen en verwachtingen, en zonder zich te verontschuldigen. Wie haar aanviel, kreeg feministische intellectuelen als Marguerite Duras, Françoise Sagan en Simone de Beauvoir op zijn dak.
Bardot trok al in 1973 een streep onder haar filmcarrière en richtte later een stichting op voor dierenrechten, een doel waarvoor ze haar eigen financiële en materiële rijkdom aansprak. Na straffe uitspraken over de islam, immigratie en homoseksualiteit in de jaren negentig verloor Bardot wel pluimen als rolmodel. Dat stond hoe ook te gebeuren : generaties x en y bekijken het geëxperimenteer van de babyboomers met gemengde gevoelens, om maar te zwijgen van onverzadigbare kindvrouwtjes. Bardot erkende later trouwens dat ze de touwtjes destijds minder goed in handen had dan de buitenwereld geloofde. Ze worstelde net als Monroe met het evenwicht tussen publieke en innerlijke persoonlijkheid, en ondernam minstens één zelfmoordpoging.
Zit achter de veelbesproken kluizenaarsbeelden van het icoon een laatste middelvinger richting goegemeente ? Haar expliciete weigering om plastische chirurgie aan te spreken, vormt volgens menig Bardotkenner de kroon op haar onafhankelijke parcours. “Op die manier de camera’s en de spot trotseren, in een tijdperk dat ouderdom uit de weg gaat : dat is een daad van heldhaftigheid”, schrijft Libération-medewerkster Marie-Dominique Lelièvre in haar recente Bardotbiografie.
MADONNA : ONVERMOEIBAAR SEKSSYMBOOL
Het is intussen alweer dertig jaar geleden dat een Italiaanse migrantendochter uit Michigan het podium betrad in een trouwjurk en van haar eigen navel even het middelpunt van de wereld maakte. Het volgende decennium, in 1992, mocht het publiek ook andere lichaamsdelen inspecteren : Madonna ontblootte dat jaar haar borsten op de catwalk van boezemvriend Jean-Paul Gaultier, en de rest in het koffietafelboek Sex.
Volgens de overlevering liep de carrière van ’s werelds meest succesvolle vrouwelijke artieste al ten tijde van de S&M-clip voor Justify my love (1990) schade op. De schuld van de moraliserende schandaalpers, of was het punt dat de Queen of Pop wilde maken gewoon voorbijgestreefd ? Per slot van rekening hadden we Monroe en Bardot toen al achter de rug. Toen in 1985 amateuristische naaktfoto’s van Madonna opdoken, hoefde de zangeres zich niet op geldgebrek of manipulatie door de fotograaf te beroepen – excuses die voorgangsters als Marilyn wel nog van pas kwamen.
Seksuele escapades, uitgesproken politieke meningen en aanvaringen met zowel MTV als het Vaticaan hadden echter weinig tot geen invloed op de zakelijke mijlpalen van de material girl : een handvol miljoenencontracten, recordvestigende tourneerecettes en de controle over diverse ondernemingen en licentieproducten. ‘Madge’ speelde het voor zover we weten klaar zonder verslavingen, zenuwinzinkingen of zelfmoordpogingen, en zonder sterke man achter de schermen – dat geslacht lijkt in Madonna’s carrière veroordeeld tot een bijrol.
Pech voor wie hoopte dat de eeuwige kameleon het na Evita (1996), Ray of light (1998) en haar vrijwillige verbanning in Groot-Brittannië rustiger aan zou doen : Confes- sions on a dance floor (2005) en Hard candy (2008) toonden een vrouw die ook op middelbare leeftijd nog graag seksuele prikkels uitdeelt. Toyboys als Jesus Luz (22 ten tijde van hun relatie) en Brahim Zaibat (24) zullen het nu 53-jarige icoon niet meteen op andere ideeën brengen.
De grootste uitdaging voor ouder wordende sekspoezen is om waardig afscheid te nemen van hun wulpse verleden, schreef de Amerikaanse feministe Nancy Friday ooit : alleen zo kunnen voormalige verleidsters enig respect afdwingen. De exitstrategieën van Monroe en Bardot lijken ten huize Madonna alvast weinig kans te maken.
DOOR WIM DENOLF
MANNEN KRIJGEN IN MADONNA’S CARRIÈRE HOOGUIT EEN BIJROL.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
