Waarom wil een mens in tijden van Bush en oorlog nog in de VS wonen ? Is Amerika nog steeds het land van weidse horizonten en onbeperkte mogelijkheden, of valt het leven zwaar in de schaduw van 9/11 ? Vier in Amerika wonende Belgische dertigers vertellen.

De Verenigde Staten zijn niet populair dezer dagen. We hebben Amerika altijd al een beetje sceptisch bekeken, maar sinds Irak is het gezonde wantrouwen veranderd in vijandigheid. “Europeanen lachen graag met het naĆÆeve Amerikaanse optimisme”, schreef The New York Times-columnist Thomas Friedman onlangs. “Maar diep vanbinnen benijden ze het. Ze willen dat Amerika dat open, vreemdelingenvriendelijke, enthousiaste land is dat het oude, cynische Europa nooit kan zijn. Veel jonge Europeanen verwijten mijnheer Bush dat hij van Amerika na 9/11 een vreemd nieuw land heeft gemaakt dat meer angst dan hoop exporteert en donker en onheilspellend geworden is Ć» een plaats die haar bezoekers niet meer begroet met ‘Geef ons uw zieken en uw armen’, maar met ‘Geef ons uw vingerafdrukken.’ Ze zien mijnheer Bush als iemand die hen iets waardevols ontnomen heeft.”

Waarom zou je in zo’n land willen leven ? Tine Herreman (36) woont in New Haven, Connecticut. Aan de gerenommeerde Yale-universiteit doet ze genetisch onderzoek op een kruising van twee soorten fruitvliegjes, waarvan de mannetjes op mysterieuze wijze sterven voor ze volwassen worden. “EĆ©n gen betekent voor die vliegjes het verschil tussen leven en dood. Ik geef toe : het is niet hetzelfde als kanker genezen, maar het is heel interessant.” Tine komt uit Antwerpen. In 1991 studeerde ze daar af als vertaler. Ze verhuisde naar New York, waar ze werk vond bij de Belgische vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties. Gaandeweg kreeg ze spijt dat ze zich als tiener nooit op de wetenschap had toegelegd. Op Hunter College in New York haalde ze een mastersdiploma in de moleculaire, cellulaire en ontwikkelingsbiologie. “Dat is zo meegevallen dat het vanzelfsprekend leek dat ik een PhD zou halen, een doctoraat. Ik stuurde links en rechts kandidaturen uit en kreeg een aanbod van Yale. Ik was heel geflatteerd.” In haar vrije tijd is Tine de bezieler van de Yale-tangoclub. In die hoedanigheid rijdt ze in het weekend de naburige staten rond als tango-dj.

In een stemmig kelderappartement in Brookline, een rand- gemeente van Boston, woont Katrien Vander Straeten (33). Ook zij is een academica die carriĆØre maakt in de VS. Met een beurs van de Belgian American Educational Foundation (BAEF) ging ze zes jaar geleden aan de slag op het departement wijsbegeerte van de Boston University. Aanvankelijk zou ze maar een jaar blijven, maar het draaide anders uit. “Ik ben hier gebleven voor mijn twee mannen”, zegt Katrien, die opgroeide op de Antwerpse Linkeroever. Die twee, dat zijn professor Henry Allison, een van de grootste specialisten ter wereld in het werk van Immanuel Kant, en haar Indiase echtgenoot Satra, een wetenschapper op het vermaarde Massachusetts Institute of Technology. Vanuit Amerika voltooide Katrien een VUB-doctoraat in de wijsbegeerte, terwijl ze tegelijkertijd werkte aan een Amerikaans doctoraat. Dat moet binnenkort af zijn.

Iris Nouwen (33) komt uit Limburg en woont al tien jaar in New York, waar ze interieurdesigner is. “Als je geboren en getogen bent in Maaseik, kun je niet wachten om de wereld in te trekken”, lacht ze. Na een vakantie in New York, begin jaren negentig, dacht Iris : “Dit is een fantastische stad, hier wil ik ooit wonen.” Haar kans kwam toen ze door Aristeo Tanco, de lounge designer van Christian Dior en Nautica, werd uitgenodigd. Na drie maanden feesten vond ze werk bij Anthony Ingrao, een van de topinterieurdesigners van de stad. Via een reeks designbureaus leerde ze het vak en breidde ze haar netwerk uit. “Drie jaar geleden ben ik voor mezelf begonnen”, zegt ze. “Met succes. Ik sta nu op het punt om een assistent aan te nemen.”

Ook Bart Vandaele (33) is een hit in de VS. Twee maanden terug opende hij in Washington DC zijn restaurant Belga CafĆ©, waar hij witlof, mosselen, garnaalkroketten en andere Belgische specialiteiten serveert. “Ik ben geboren in de horeca”, zegt Bart, die opgroeide in Roeselare en Wevelgem. “Ik heb vijf jaar opleiding gehad bij Piet Huysentruyt en heb in Scholteshof gewerkt bij Roger Souvereyns en in de Vigneron in Oostende, de beste restaurants van BelgiĆ«. Ik had altijd al de drang om naar het buitenland te trekken. BelgiĆ« was te klein voor mij.” In 1997 werd hij ingehuurd door Hugo Paemen, toen ambassadeur van de Europese Unie in Washington. “Ik wou het wel proberen voor een jaar. En kijk : acht jaar later ben ik hier nog.” Na de EU-ambassade stapte Bart over naar de Nederlandse ambassade in Washington. Hij kookte onder andere voor Kofi Annan, Hillary Clinton en Giscard d’Estaing. Belga CafĆ© noemt hij zijn eigen American dream. “Het is doorvlassen, maar ik ben een West-Vlaming, ik ben een werker. En daar word je in Amerika niet voor gestraft.”

Zoek de verschillen

In BelgiĆ« zijn we geneigd te denken dat Amerika niet zo verschilt van ons land. We zien Amerikaanse films en tv-programma’s, luisteren naar Amerikaanse muziek en consumeren Amerikaanse producten, dus we weten wel hoe het daar gaat, denken we. Fout. Amerika is een ander continent en een andere wereld. De apothekers verkopen veel meer dan alleen maar medicijnen, de cafĆ©s gaan vroeger dicht, de prei is duurder en de wasmachines wassen niet even wit als thuis. Maar er zijn ook diepere verschillen. Waar alle in Amerika residerende Belgen het over eens zijn, is dat ze met open armen ontvangen zijn. Zo onwennig als men in BelgiĆ« tegenover immigratie staat, zo normaal vinden Amerikanen het dat je in hun land gaat wonen. “Je voelt dat je welkom bent”, zegt Katrien. “Er zal nooit iemand je verwijten dat je een Amerikaan zijn job afpakt.” Tine : “Ik voel me geen Amerikaan, maar voel me wel deel van deze samenleving. De Amerikanen zijn altijd geĆÆnteresseerd in buitenlanders, vooral als ze iets toevoegen aan het leven hier.” Katrien kwam op 1 januari te weten dat ze zwanger is. “Ons kind zal een beetje donkerder zijn”, zegt ze. “Ik zou me er niet door laten tegenhouden, maar dat zou me toch een beetje afschrikken om terug te gaan naar BelgiĆ«. Ik hoor alarmerende berichten over Antwerpen en het Vlaams Blok.”

In Amerika is een gekleurd kind geen probleem, zegt Katrien. “Er is hier veel meer variĆ«teit dan in BelgiĆ«. Ik woonde vroeger in Allston, een armere buurt. Daar waren er soms spanningen, maar dat was omdat iemand bijvoorbeeld dronken was, niet omwille van de huidskleur.” Bart : “Wat ik mis als ik in BelgiĆ« ben, is de mix van mensen. In het begin was dat shockerend. Je bent wel een keer naar Brussel geweest en daar heb je ‘andere’ mensen gezien, maar als je hier komt en je gaat de eerste keer naar de cinema, dan is het toch een beetje raar. Je verstaat de taal niet, je ziet al die mensen, dat is aanpassen.” Barts vriendin is Greet De Keyser, de zopas afgezwaaide Amerika-correspondente van de VRT. Ze leerden elkaar kennen in Washington. Bart : “Dat kalmeert, dat verrijkt. Je kunt je moedertaal spreken wanneer je thuiskomt. Terugkeren naar je roots.”

Tine is single. “Hoe langer ik hier woon, hoe meer ik me realiseer dat ik de Amerikanen niet Ć©cht begrijp”, bekent ze. “De manier waarop zij opgroeien, is compleet anders dan bij ons. De dating scene, bijvoorbeeld, is absoluut een mijnenveld. In BelgiĆ« leer je elkaar dikwijls via via kennen. Hier niet. Hier komt iemand je inviteren voor een date, en dat is echt een sollicitatiegesprek. Het is doelbewust van : ‘Gaan wij iets beginnen ?’ Dat is allemaal heel geforceerd.” Als hoofd van de tangoclub regelt Tine het sociale leven van zestig mensen. “Die zien mij zo’n beetje als biechtmoeder. Ze komen raad vragen over hun dates. Bellen of niet ? Hoe lang wacht je voor je belt ? Spreek je een boodschap in of niet ? Dat zijn allemaal dingen waar ik mij nooit zorgen over heb gemaakt. Maar Amerikanen zijn daarmee opgegroeid.”

Vanouds is Amerika het land van de onbeperkte mogelijkheden. Het trekt jaarlijks een miljoen immigranten, op zoek naar de American dream. Leeft de mythe nog ? Is de sky de limit voor de Belgen in de VS ? “Die naĆÆviteit heb ik nooit gehad”, zegt Katrien. “Ik denk dat nog weinig immigranten die illusie hebben. Men is veel realistischer geworden.” Maar niet iedereen is het daarmee eens. Iris kreeg haar eerste job op onmiskenbaar Amerikaanse wijze. Terwijl ze in de receptieruimte van Anthony Ingrao zat te wachten op haar sollicitatiegesprek, kwam er een telefoontje uit Parijs. “Niemand sprak Frans, dus ik bood aan om de telefoon aan te nemen. Terwijl ik met die man uit Parijs praatte, stond plots de baas achter me. Die heeft mij letterlijk ter plaatse aangenomen. Hier maakt het niet uit wie je bent of waar je vandaan komt, als je maar kunt bewijzen dat je iets kunt.” Tine : “Als je met een vergezocht plan aankomt, sturen ze je niet meteen wandelen. Ik had nooit iets met biologie te maken gehad en toch zei er iemand : ‘OkĆ©, wij geven je een kans.’ In BelgiĆ« is het moeilijker om onderweg van richting te veranderen.”

Het succes van CafĆ© Belga zou bij ons onmogelijk zijn, stelt Bart. “Op een topdag doe ik 250 couverts. Ik heb 35 mensen die voor me werken en binnenkort komt er nog personeel bij. In BelgiĆ« kun je dat niet betalen, de sociale lasten zijn te hoog. Wie hard werkt, wordt er gestraft. Als ik hier zin heb om twintig uur per dag te werken, word ik beloond.” Maar er is een keerzijde : voor wie het niet haalt, is er nauwelijks een vangnet. “Je krijgt hier niets voor niets”, zegt Bart. “Als ik in mijn vinger snij en ik moet naar de dokter, dan weet ik : vier hechtingen, dat gaat me 150 dollar per draadje kosten. Dat is nu eenmaal zo. Daarom werk je ook meer. Maar Ć”ls het lukt, dan verdien je geld.”

Na 9/11

En dan zijn er 11 september, Bush en de oorlog. Iris maakte de aanslagen van heel dichtbij mee. Die ochtend was ze op weg naar Stone Street, op drie blokken van het WTC, waar ze een restaurant aan het inrichten was. “Ik kwam uit de subway en ik zag allemaal brandend papier rondvliegen. Ik stond met mijn klant te kijken en plots zagen we mensen uit de torens springen. Het was afschuwelijk.” Iris woont in de buurt van Ground Zero en kon de eerste tijd niet naar huis. Toch voelt ze zich een van de gelukkigen. “Ik heb niemand verloren. Mijn bovenbuurvrouw verloor 21 vrienden.” Ook Bart zag het in Washington allemaal gebeuren. “Van op het dak van de ambassade kon ik het Pentagon zien branden. Toen ik die avond naar huis ging, was Washington een bezette stad Op ieder kruispunt stonden er militairen. De stad was leeg. Onvoorstelbaar.”

“Enorm deprimerend”, noemt Katrien de nasleep van 11 september en de oorlogen. “Ik kijk nooit naar het televisienieuws. Als ik naar BelgiĆ« ga, ligt het nog moeilijker, want daar word je gedwongen om de Amerikanen te verdedigen. In BelgiĆ« vergeten mensen af en toe dat de helft van de Amerikanen Ć³Ć³k klaagt over Bush.” Tine : “Mijn grootmoeder heeft twee oorlogen meegemaakt, mijn moeder Ć©Ć©n, we hebben die verhalen allemaal gehoord. In BelgiĆ« is dat een deel van onze cultuur. Maar hier ? Mensen hebben zich nooit gerealiseerd dat Amerika in het buitenland controver- sieel is. De Amerikanen zagen zichzelf als de welwillende, sterke vriend. Dat ze zo geviseerd worden, heeft hen heel erg verrast.”

Wat vooral drukt, is het benauwde, conservatieve klimaat dat gegroeid is sinds de aanslagen en, vooral, sinds de herverkiezing van president Bush. Katrien : “Ik ken academici die in het zuiden werken en op hun woorden moeten letten. Stel je voor dat ze je vragen om Aristoteles een beetje aan te passen aan de bijbel. Dat gebeurt, hĆØ. Veel filosofieprofessoren zijn dan geneigd om op hun principes te staan en op te stappen, maar zo gemakkelijk is dat niet.” De Belgen die wij spraken, wonen in het progressieve noordoosten van de VS, waar Bush onpopulair is. Maar ook voor hen zijn er dingen veranderd. Katrien moet zich sinds 11 september bij het begin van elk semester aanmelden bij de faculteitssecretaris. “Dat doe je om offi- cieel aan te tonen dat je er nog bent. Je moet dan telkens een identiteitsbewijs tonen, al kent die persoon je al drie jaar.”

Voor Iris en haar Duitse man Alexander is alles veranderd na 9/11. “Het heeft ons doen nadenken over het leven”, zegt ze. “Wij waren niet het soort mensen dat ooit zou trouwen, maar een maand later heeft mijn man mij ten huwelijk gevraagd.” Eerst zou het koppel een huis kopen. Uiteindelijk wordt het een zeilboot waarmee ze de wereld gaan rondvaren. Ze hebben genoeg van Amerika. In 2008 vertrekken ze op wereldreis. Iris : “Amerika is een prachtig land en New York een fantastische stad, maar de mensen, de mentaliteit, zeker nu, met alles wat er aan de gang is, is gewoon ongelooflijk kleinburgerlijk. Dat George W. Bush herkozen is, heeft voor mij de deur dichtgedaan. Ik ben naar hier gekomen toen Clinton president was. In het begin had ik niet door hoe erg dat in je dagelijkse leven ingrijpt. Toen waren de mensen opener en veel minder patriottisch. Nu moet je oppassen wat je zegt als je in een restaurant zit. Er hangt een donkere wolk over de mensen. Ik zie rond mij dat de armen armer worden en de rijken rijker, en iedereen vindt dat klaarblijkelijk okĆ©.” n

Tekst Tom Vandyck I Foto’s Bart Michiels

Tine : “Als je hier met een vergezocht plan aankomt, sturen ze je niet meteen wandelen. Ik had nooit iets met biologie te maken gehad en toch zei iemand : ‘OkĆ©, wij geven je een kans’.”

Katrien : “Ik ken academici die in het zuiden werken en op hun woorden moeten letten. Stel je voor dat ze je vragen om Aristoteles een beetje aan te passen aan de bijbel. Dat gebeurt, hĆØ.”

Iris : “Ik ben hierheen gekomen onder Clinton. Toen was de sfeer opener en veel minder patriottisch. Nu moet je oppassen wat je zegt. Er hangt een donkere wolk over de mensen.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content