De BBC-interviewster die van grofgebektheid een carrière maakte, heeft haar autobiografie geschreven. ‘Hoe wil je me hebben ?’ is een compromisloos en ongenadig grappig boek over de wraak van een dik kind met een fout gebit.

H Ruby Wax, Hoe wil je me hebben ? Archipel, 176 p., 15,95 euro.

Aan het eind van je leven ben je nog precies hetzelfde als op het schoolplein”, schrijft Ruby Wax. “Om de een of andere reden maakte ik op het schoolplein geen deel uit van de grote kudde en waarom ik verstoten was, weet ik niet. Misschien hadden mijn ouders gekkigheidsspray over me heen gespoten…”

Wat een geluk, denkt een mens dan, dat Ruby als tiener niet lang en blond was, met aan elke vinger een vriendje. Want dan was ze nooit met Goldie Hawn in de jacuzzi gekropen en met Madonna in bed. Dan had ze waarschijnlijk nooit Fergie buitengesloten uit haar eigen huis en zich door O.J. Simpson laten ‘neersteken’ met een banaan. Dan hadden we Imelda Marcos nooit Feelings horen kwelen en geen rondleiding gekregen in haar schoenenmuseum. En Ruby nooit in de weer gezien als stand-in van Pamela Anderson, in een rood Baywatch-badpak en met wapperende Kleenex in de onvakkundig geschoren liezen. Want als er iets was waar de prille Ruby Wax niet tegen kon, dan was het Miss Nobody zijn. En omdat ze geen ballerina of topmodel of zangeres kon worden, werd ze een Grappige Vrouw.

Nogal wat mensen hebben een hekel aan Ruby. Omdat ze hondsbrutaal en vulgair is en achter de rug van geïnterviewden lelijke smoelen trekt als ze iets zeggen dat haar niet aanstaat. Of seksstandjes demonstreert als ze zich verveelt tijdens haar eigen talkshow. Zelf heb ik een dikke boon voor Ruby. Omdat ze hondsbrutaal en vulgair is en vragen stelt die ik nog in geen honderd jaar zou durven stellen. Wegens te laf of te welopgevoed of te weinig gekkigheidsspray in mijn jonge jaren. Zodat ik nooit een oneliner zou kunnen bedenken als “Kinderen krijgen ? Vergelijk het met op de Eiffeltoren gaan zitten en ronddraaien.”

Natuurlijk zou ik haar graag interviewen, maar helaas heeft ze het razend druk met de voorbereiding van een nieuwe BBC-show. Bovendien blijkt Ruby Wax interviewen niet echt een ritje op de kermismolen. Een journaliste die ’te saai’ was, zag haar vragenlijstje uit haar handen gegrist en versnipperd worden en een andere die Ruby een koekje van eigen deeg wilde bakken en aanstalten maakte in haar laden te graaien, riskeerde de dood met de kogel. Ruby Wax die Ruby Wax interviewt, dat zou pas een traumatische ervaring zijn. Een kleine dictator noemt ze zichzelf, met een xxx-large ego.

Haar leeftijd blijft een mysterie, ook na het lezen van haar autobiografie. Als je het mij vraagt is ze al zo’n vijftien jaar ‘in de veertig’. Zelf beweert ze dat ze zo vaak over haar leeftijd gelogen heeft dat ze niet meer weet hoe oud ze is. “Ik heb het verdrongen. Dat komt doordat ik voor de televisie werk. Geen mens die een oud wijf op het scherm wil zien dat hem eraan herinnert dat we allemaal doodgaan.”

Nu, als Ruby de aard heeft naar haar ouders gaat ze nog lang niet dood. In de negentig zijn Edward en Bertha Wax intussen en al enige tijd seniel, maar ze vertikken het om de pijp uit te gaan. Zodat Ruby ruimschoots de kans had om vrede met hen te sluiten, maar nee, nog nooit een boek gelezen van een volwassen vrouw waaruit zoveel wrok tegenover haar vader en moeder spreekt. Wrok die onweerstaanbaar grappig verwoord is, maar daarom niet minder verontrust. Alles welbeschouwd is Ruby’s leven één grote wraakoefening, tegen de wereld in het algemeen en haar ouders in het bijzonder.

Toegegeven, die ouders zijn een vreemd stel. Edward Wachs en zijn Bertha trouwden op de laatste dag dat joden officieel konden trouwen in nazi-Oostenrijk. Omdat het strafbaar was om jood te zijn, kwam haar vader meteen daarna in de gevangenis terecht. “Het erge was dat je er nog steeds een was als je weer buiten stond en je dus meteen weer opgepakt werd.” Bertha was een oogverblindende schoonheid en zag er volmaakt Arisch uit. “Toen ze in de trein stapte die haar naar de vrijheid zou brengen, stonden er drie nazi’s op om haar een ligplaats te bezorgen. Haar paspoort controleerden ze niet. Als je zo mooi bent, gelden er geen regels.” Eenmaal in Amerika wisten haar ouders hun verleden volledig uit. “Ze hebben mij nooit verteld dat er familieleden in de kampen waren uitgeroeid. Toen ik vier jaar geleden in een delicatessenzaak vroeg of we eigenlijk nog familie in Oostenrijk hadden, zei mijn moeder terloops : ‘O, die zijn allemaal verbrand’ en at verder van haar muffin.”

De Edward Wax Casing Company in Chicago, Illinois, maakte de velletjes die om worst zitten, uit darmen van varkens, koeien en schapen. Ruby schaamde zich voor de stiel van haar vader en vertelde iedereen daarom dat hij modeontwerper voor hotdogs was. In werkelijkheid was hij een keiharde slager, beroepshalve en privé. “Als kind heb ik elke klap die ik van hem kreeg onthouden. In gedachten hield ik een boekhouding van vernederingen bij. Volgens mijn berekeningen had ik tegen de tijd dat ik was opgegroeid tien miljoen dollar van hem te goed.”

Kleine Ruby was mollig en had vooruitstekende tanden. “De andere kinderen dachten dat ik Roevie heette, doordat ik mijn lippen niet op elkaar kon krijgen. Onze tandarts werd stinkend rijk van het intomen van mijn slagtanden.” Dat haar moeder bloedmooi was, maakte alles nog erger. “Je merkte dat mensen hun adem inhielden als ze zich realiseerden dat zo’n stuk zo’n losse flodder als mij had afgeschoten. Ze droeg altijd nertsjassen of vossenbontjes met de staart in hun bek en rookte onafgebroken van die extra lange sigaretten. Zij was de mooiste in huis en ik was kansloos, ik kon hooguit als doublure wachten op haar verval.” Bovendien leed Bertha Wax aan een smetfobie. Ze is waarschijnlijk de enige vrouw ter wereld die op het idee kwam een verdieping van haar huis te laten afhalen om minder te hoeven schoonmaken. Dochterlief nam nooit vriendinnen mee naar huis omdat ze zich ervoor schaamde dat alles afgedekt was met plastic : de meubelen, de lampen, de wandversiering. Zelfs de snuisterijen op tafel zaten nog in het doosje. “Als ik thuis kwam, verwachtte ik altijd half en half mijn vader in al dat plastic verpakt aan te treffen, stofvrij, dood en uitstekend geconserveerd.”

Enige komische overdrijving is Ruby natuurlijk niet vreemd, maar één ding is duidelijk : het gezin Wax had nooit in één huis mogen wonen. Ook op school ging het haar niet voor de wind. “Ik krimp nog altijd ineen van de pijn als ik eraan denk dat ik van de wip getrapt werd om plaats te maken voor een populairdere meid. Ging ik op de rand van het zwembad staan gillen Gooi me d’r niet in, dan gebeurde dat ook niet.” Nog erger : bij de schoolvoorstelling van Hello, Dolly was ze zowat de enige die niet mocht meedoen. Op zomerkamp leerde ze haar belangrijkste levensles : versla de tegenstander. Versla hem tot elke prijs. Overwin, overwin, overwin… En dus papte ze op school aan met de Dienstmaagden, de iets lelijkere versies van de Prinsessen. En vandaar stootte ze als een soort vrouwelijke Machiavelli door tot het Volmaakte Krengen Nest door vriendinnen te worden met het populairste meisje van de school, de cheerleader aller cheerleaders. Hoe ? Door grappig te zijn.

“Opeens was er in mijn binnenste een latente turbomotor aangeslagen en mijn vroege trauma diende als brandstof. In één nacht veranderde ik van een Volkswagen in een Ferrari, alsof er iemand uit Las Vegas in me was gekropen en mijn lippen bewoog. Van het ene op het andere moment werd ik de lolbroek van de klas en merkte ik tot mijn verrassing dat de mensen die me eerst hadden uitgekotst, me nu ineens leuk vonden. Ik ben ervan overtuigd dat het instinct om grappig te zijn, dateert uit de oertijd, toen het zwakste, minst nuttige lid van de stam op het punt van opgeofferd te worden opeens bedacht : Wat heb ik in godsnaam te verliezen ? En de eerste mop tapte. En als reactie daarop dacht de stam : Wacht even, die moeten we houden. Zo bleef de eerste komiek de soep bespaard. Mij verging het net zo.”

Wonder boven wonder trok Ruby door grappig te zijn ook jongens aan. Wat zeg ik, niet zomaar jongens, het meest geslaagde blanke pronkstuk van de hele school : dé topjongen Alan Wanzenberg. Die helaas homo bleek te zijn. Wat wel vaker het geval is bij mannen die van grappige vrouwen houden. Ruby spaart zichzelf niet als ze het over haar liefdesleven heeft : “Mijn verhouding met verhoudingen is nooit goed geweest. Ik dumpte nooit, maar werd altijd gedumpt. Ik zou zo graag één keer hebben willen zeggen : Ga weg, ik wil je nooit meer zien ! In plaats daarvan heb ik altijd mijn tanden in vertrekkende enkels gezet : Alsjeblieft, ik zalveranderen, ondertussen op zijn sokken kauwend om vervolgens als een oud kanariepietje op de telefoon neer te strijken en daar twintig jaar te blijven zitten in de hoop dat hij terug zou bellen.” Nu moet gezegd worden dat Ruby, wat mannen betreft, de lat tamelijk hoog legde. Op haar zeventiende liep ze weg van een Zwitserse eliteschool, waar haar ouders haar in een laatste poging om haar op te voeden naartoe gestuurd hadden. Naar Swinging London vluchtte ze, om Paul McCartney te zoeken op wie ze al een paar jaar lang smoorverliefd was.

Het was het begin van een intense verhouding. Niet met Paul, maar met Groot-Brittannië, waar ze nu woont en werkt en haar grootste successen kent. In de States weten ze niet goed raad met Ruby Wax. Een overnight succes kun je haar trouwens niet noemen : alle Britse toneelscholen wezen haar af, op één na, de Royal Scottish Academy of Music and Drama in Glasgow. Dat was nadat ze een jaar op Berkeley had gezeten waar ze een centje bijverdiende met de verkoop van LSD. Een tamelijk hilarische passage in het boek vertelt hoe ze stoned als een garnaal naar Disneyland ging en het zo bont maakte bij De piraten van de Cariben dat de Beveiliging de attractie uitzette. Ruby moet een van de weinige mensen ter wereld zijn die van Disney haar geld terugkreeg. Uiteindelijk kwam ze bij de Royal Shakespeare Company terecht, waar ze de volgende vijf jaar elke hoer, deerne en derde melkmeid van rechts speelde. Zelf is ze trouwens de eerste om toe te geven dat ze niet kan acteren. Ze kan alleen maar Ruby Wax spelen, wat haar ertoe aanzette haar eigen komische teksten te schrijven, eerst voor Not the Nine O’Clock News, daarna voor Girls on Top, met Jennifer Saunders en Dawn French, twee ‘geniale vrouwen’ die ze haar beste vriendinnen noemt.

Ruby had eindelijk haar draai gevonden, wat leidde tot een reeks succesvolle shows als Ruby Wax Meets…, The Full Wax en American Pie. En tot een huwelijk met regisseur Ed Bye, die ze met de hulp van Jennifer Saunders op een feestje letterlijk uit de armen van een andere vrouw sleurde. Human valium noemt ze Ed. “Elke andere vent was al lang van me weggelopen. Maar als hij me verlaat, snij ik hem in kleine stukjes, of tenminste toch zijn pakken.” Twee eerdere huwelijken vond ze blijkbaar het vermelden in het boek niet waard. Met Ed heeft Ruby drie kinderen, Max,Madeline en Marina. Max Bye Wax en Mad Bye Wax, volgens mij kun je je ouders daarvoor een proces aandoen. Maar wonder boven wonder blijken Ruby’s kinderen ontnuchterend normaal te zijn.

Eigenlijk had het verhaal hier kunnen eindigen. Een schitterende carrière, een aardige vent, leuke kinderen, mijn liefje wat wil je nog meer ? “Mammie en pappie hadden me nooit gewaardeerd, maar vreemden deden dat nu wel. Vroeger was ik onzichtbaar in de ogen van passerende mannen, nu staarden ze me aan. God, wat een wraak voor al dat negeren op het schoolplein ! Opeens was ik de koningin van het bal zonder mijn benen te hoeven scheren. En vervolgens begon ik te denken : Ja, misschien ben ik echt wel heel bijzonder. En dat was het moment dat ik de draad kwijtraakte.” Want een mens is niet gemaakt voor de aanbidding door een publiek, ondervond Ruby. “Het doel van de mens is mens te zijn : winkelen, eten, slapen… Aandacht van anderen opzuigen, staat niet in de handleiding van ons bestaan. We gaan er uiteindelijk aan onderdoor. Ik begrijp niet waarom er geen reusachtige aanplakbiljetten hangen waarop staat : Aandacht van anderen kan uw gezondheid ernstige schade toebrengen. Een aandachtskick voelt nooit helemaal top doordat je diep vanbinnen weet dat je die bijzondere behandeling niet echt hebt verdiend en dat je jezelf tenslotte op het matje zult roepen omdat je jezelf zo boven de rest verheven voelt. Op een dag hoor je een stemmetje in je oor : Wie denk je verdomme wel dat je bent om je zo veeleisend te gedragen ? Dat is de egopolitie die uitrukt…”

De egopolitie stuurde Ruby naar de therapeut en toen ze door een postnatale depressie echt onderuitging, kwam ze zelfs een poosje in een chique psychiatrische kliniek terecht, The Priory. ‘Ingestort’ heet het hoofdstuk van haar autobiografie waarin Ruby met zeldzame luciditeit over haar verwardheid schrijft. Je krijgt er meteen een handige tip bij : “Breek onmiddellijk met je psychiater als hij zegt dat je je beter zult voelen als je je woede uit. Hoe meer woede je uit, des te meer woede maak je aan. We hebben allemaal een onuitputtelijke voorraad boosheid in ons en als je de boosheidknop indrukt, zal het ononderbroken gaan stromen…” Ruby’s therapeute overtuigde haar ervan dat ze het monster moest temmen, dat ze de wilde paarden moest beteugelen die haar strijdwagen voortsleurden. Ze sloot een soort wapenstilstand met haar ouders, ook al bleef haar stokoude vader koppig beweren dat Ruby ontslagen zou worden als de BBC er eenmaal achterkwam wat voor een malloot ze wel was. Haar man Ed : “Jamaar, daarvoor hebben ze haar nu juist aangenomen.”

En zo kwam het toch nog goed met Ruby. Tijdens de show voor het jubileum van de koningin stond ze vlak naast haar aanbeden Paul McCartney en onlangs haalde ze voor het goede doel de finale van The Celebrity Fame Academy door in zwart leder gehuld The Leader of the Pack te brengen. Niet dat ze kan zingen, maar háár versie was wel om je te bescheuren. Ruby Wax, terecht gered van de soeppot.

Linda Asselbergs

Ruby Wax kroop met Goldie Hawn in de jacuzzi en met Madonna in bed. Ze sloot Fergie buiten uit haar eigen huis, liet zich door O.J. Simpson ‘neersteken’ met een banaan, en kreeg van Imelda Marcos een rondleiding in haar schoenenmuseum.

Nogal wat mensen hebben een hekel aan Ruby Wax. Omdat ze achter de rug van geïnterviewden lelijke smoelen trekt. Of seksstandjes demonstreert als ze zich verveelt tijdens haar eigen talkshow.

Op één na wezen alle Britse toneelscholen haar af. Ze kan alleen maar Ruby Wax spelen. Ze schreef haar eigen komische teksten, eerst voor Not the Nine O’Clock News, daarna voor Girls on Top.