Japanse folie in Edegem: van exotisch zomerhuis tot kunstenaarswoning

De Japanse paviljoenwoning werd in 1929 gebouwd als buitenverblijf voor een 70-jarige weduwe. © Luc Roymans

Stel je voor dat je tweeënhalf jaar onderhandelt over de aankoop van een woning. Kunstenares Caroline Van den Eynden had er het geduld voor. Net als voor stap twee: een restauratie die tien jaar zal duren.

Ken je Het leven: een gebruiksaanwijzing uit 1974? Daarin analyseert de Franse auteur Georges Perec extreem nauwkeurig hoe het leven verloopt in een fictief appartementsblok in Parijs. Alle kamers, 99 in totaal, worden een voor een in detail beschreven.

Perecs teksten zijn bijna een gebruiksaanwijzing om Caroline Van den Eyndens werk te vatten. De Antwerpse kunstenares groeide zelf op in zo’n modernistisch appartementsblok en is al sinds haar kindertijd gefascineerd door het flatleven: een grootstedelijke stapeling van mensen(levens). ‘Als ik voor het appartementsblok van mijn ouders stond, keek ik altijd eens omhoog om te zien of het licht brandde. De schakering van de lucht in al die ramen: dat soort herinneringen triggert mijn werk. Maar evengoed die scène uit de film Playtime (1967) van Jacques Tati, waarbij je hem alleen in een bureau ziet, terwijl het rond hem krioelt van het leven. Dát zijn beelden die me inspireren’, vertelt ze.

Caroline Van Den Eynden
Caroline Van Den Eynden© Luc Roymans

‘Mijn oma woont ook in zo’n flatgebouw aan de Fruithoflaan. Ik herinner me het kluwen van de nutsleidingen doorheen het gebouw. Al die buizen zijn als ingewanden: ze verbinden alle flats zichtbaar en onzichtbaar met elkaar. Soms liggen die leidingen bloot op de muur, soms verdwijnen ze zomaar in de wand. Iedereen is aan elkaar gelinkt, maar toch leeft iedereen op zijn eiland.’

Al die indrukken absorbeert Caroline Van den Eynden al 10 jaar in haar installaties, tekeningen en sculpturen. Très Tati: bij haar handgemaakte maquettes – met miniatuurtrappen, schuiframen, verdiepingen, doorkijkjes, balustrades en patio’s – kun je zo een filmscenario bedenken. Tussen 7 en 10 februari presenteert Caroline haar werk voor het eerst op Art Rotterdam. De hedendaagse kunstbeurs staat al 20 jaar bekend als ontdekkingsplatform voor aanstormend talent, vandaar dat heel wat Belgische kunstverzamelaars ze bezoeken. Caroline krijgt er een soloshow bij de Antwerpse DMW Art Space, de galerie waarmee ze sinds twee jaar samenwerkt na haar avontuur bij Galerie Kusseneers. ‘Ik toon er recente werken en ik presenteer er mijn eerste boek Connection Between Memory and Desire‘, zegt Caroline. ‘Naast maquettes breng ik ook installaties met gestapelde stukken zeep mee. Door er een tijdlang water op te laten insijpelen – zoals in een gebouw – ontstaat er erosie. Bij het boek hoort ook een editie met vier stukken zeep, waarin telkens een inox plaatje is vastgemaakt. Op dat plaatje staat één vierde van een grondplan van een appartement. Zijn alle stukken zeep op, dan kun je dat plan opnieuw samenstellen. Heb je alle edities, dan bekom je het volledige appartementsblok.’

De restauratie van de beschermde villa én de Japanse tuin is een tienjarenplan. Intussen woont Caroline in een decor vol exotische knipogen.
De restauratie van de beschermde villa én de Japanse tuin is een tienjarenplan. Intussen woont Caroline in een decor vol exotische knipogen.© Luc Roymans

Signaalrood

Zelf had Caroline nog steeds perfect kunnen aarden in een appartement: de woonvorm die haar veruit het meest inspireert voor al haar werk. Maar het lot besliste er anders over. Toen zij en haar man Derek Biront, een conservator en restaurateur van metalen kunstvoorwerpen, een woonplek zochten met atelierruimte, stootten ze op een excentriek pand met een bijzondere voorgeschiedenis: de Japanse villa in Edegem. ‘De beschermde woning uit 1929 is gebouwd als zomerhuis voor mevrouw Daverveldt, geboren Theresia Coetermans: een weduwe zonder kinderen, die veel geërfd had van haar diamantairsfamilie. Ze was al zeventig toen architect Joseph de Lange dit paviljoen voor haar tekende als buitenverblijf. De Lange ontwierp zowel in eclectische als in art-nouveaustijl. Zijn exotisme sprak ons meteen aan’, zegt Caroline. ‘De Lange liet zich in deze folie duidelijk inspireren door het Japans Paviljoen op de Exposition des Arts Décoratifs van Parijs in 1925. Dat stond vlak bij dat van België, toen ontworpen door Victor Horta.’

Gefascineerd door het dagelijks leven in modernistische architectuur, maakt Caroline Van den Eynden fictieve maquettes.
Gefascineerd door het dagelijks leven in modernistische architectuur, maakt Caroline Van den Eynden fictieve maquettes.© Luc Roymans

Gelukkig bleven nog relatief veel originele elementen bewaard aan het pand. Het schrijnwerk in essenhout is nog in prima staat: die luxueuze houtsoort zie je wel vaker in chiquere villa’s uit die tijd. De blauwe tegeltjes aan de gevel zijn ook nog authentiek. Net als het minuscule torenkamertje, waar je zelfs niet met een trap naartoe kunt. ‘In 1979 werd de villa verkocht aan een horecaondernemer, die er een feestzaal van maakte. Er zijn tijdens die episode best veel ingrepen gebeurd, die minder geslaagd zijn. Vooral van het signaalrood zijn we minder fan. De originele kleur was een veel warmere roodtint. De buitenbalustrades waren ooit in een golvend patroon uitgewerkt, maar die zijn helaas vervangen. Op het dak stond vroeger een lange piek die naar de hemel wees, de zogenaamde ‘sorin’. We willen dat allemaal herstellen. Het huis stond al dertien jaar te koop, toen wij in 2018, na tweeënhalf jaar onderhandelen, toehapten. Al die tijd bleef er iemand in wonen. Onvoorstelbaar, want bij de eerste regenbui moesten wij hier al onze emmers bovenhalen om het water op te vangen.’ Die dakdichting is inmiddels grotendeels hersteld, maar er is nog veel werk aan de winkel. ‘Over tien jaar, als het huis honderd jaar bestaat, willen we de restauratie helemaal af hebben.’

Japanse folie in Edegem: van exotisch zomerhuis tot kunstenaarswoning
© Luc Roymans

Ondergronds atelier

Zelfs de tuin rond de Japanse villa vraagt veel werk, want ook die is beschermd. En dat is best opmerkelijk, want behalve een groot grasveld met een paar grote bomen valt er nu niks bijzonders aan op. ‘Helemaal achteraan was er vroeger een Japanse tuin. Nu blijven daar alleen nog een paar kapotte tuinbeelden in beton van over. De bedoeling is dat we die restaureren en opnieuw aanplanten. Onder die tuin willen we op termijn een nieuw atelier bouwen, waar Derek en ik zullen kunnen werken. Door ondergronds te gaan, blijft onze ingreep discreet ten opzichte van het huis.’ Intussen heeft Caroline haar atelier ondergebracht in een ander paviljoen in de tuin. Het zeshoekige volume profiteert de hele dag lang van prachtig licht, dankzij de groengele glasramen. ‘Maar het waait hier binnen en het houtwerk is rot’, zucht Caroline. ‘In de zomer is het hier zalig, maar in de winter is het wat behelpen met een kacheltje. Gelukkig geven mijn soldeerbranders nog wat warmte.’

'Van het signaalrood waren we niet zo'n fan', zegt Caroline. De originele kleur was een veel warmere roodtint.
‘Van het signaalrood waren we niet zo’n fan’, zegt Caroline. De originele kleur was een veel warmere roodtint.© Luc Roymans

Art Rotterdam, van 7 tot 10 februari op diverse locaties in de Van Nellefabriek in Rotterdam.

Caroline Van den Eynden heeft een soloshow bij DMW Art Space. Haar eerste boek Connection between Memory and Desire wordt er voorgesteld. carolinevandeneynden.com

Het tuinpaviljoen met groengele glasramen doet momenteel dienst als Carolines atelier.
Het tuinpaviljoen met groengele glasramen doet momenteel dienst als Carolines atelier.© Luc Roymans

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content