Beginnersgeluk: waarom iets nieuws leren je leven beter maakt

© ILLUSTRATIE FLORE DEMAN

Wanneer leerde je voor het laatst iets nieuws? Denk: skateboarden, hoe je een slipsteek knoopt of mondharmonica spelen. Beginner zijn we nog maar zelden eenmaal de 20 voorbij. Doodjammer, vindt Tom Vanderbilt, auteur van Beginners, een leven lang leren.

‘Ik vertel mijn dochter altijd hoe belangrijk het is om nieuwe dingen te leren en je horizon te verbreden, om op je bek te gaan en daaruit te leren, om op te geven ook, en daarna weer iets nieuws te proberen. Ik bracht haar naar allerlei lessen en zat, terwijl ik wachtte, op mijn telefoon te kijken. Ik volgde mijn eigen advies niet, en herinnerde me niet eens meer wanneer ik nog echt iets volledig nieuws had geleerd. Drukbezette volwassenen die werk, gezin en een sociaal leven combineren hebben daar geen tijd voor, denken ze. Maar mijn dochter inspireerde me om het weer op te nemen.’

Spaanse les of wijnproeven, tot daaraan toe, maar cello spelen of snowboarden, dat is iets waar je als volwassene niet meer aan begint, lijkt de boodschap van onze maatschappij. Beginners, dat zijn jonge mensen.

‘Zo is het. Een zanglerares vertelde dat ze lesgeeft aan kinderen van drie. Ik vind dat vreemd, want kinderen zijn natuurlijke zangers. Maar zij vond het idee dat iemand van vijftig les volgt dan weer raar. Net zoals de tieners die zich op een schaaktoernooi spottend afvroegen waarom er een klas voor volwassenen was ingericht. Daarom wil ik het woord beginner herwaarderen, het verdient een positieve connotatie.’

Er is het foute idee dat wij als volwassenen op een bepaald moment klaar zijn. We hebben geleerd wat we te leren hebben, we zijn de mensen die we zijn.

Je ging er meteen helemaal voor, en volgde schaak-, zang-, surf-, teken-, zwem-, edelsmid- en jongleerles.

‘Ik heb een lage verveeldrempel. ( lacht) Bovendien vermoeden psychologen dat meerdere nieuwe dingen tegelijk leren nuttig is. Dat is tenslotte ook hoe kinderen dingen leren. Op school krijgen ze verschillende vakken en daarbuiten gaan ze naar de muziekschool, academie, sportclub of jeugdbeweging. Ik koos voor dingen die ik altijd goed had willen kunnen.’

Je schrijft dat we allemaal taal en wiskunde leren omdat ze belangrijk zijn, niet omdat we verwachten schrijvers of wiskundigen te worden. Maar veel mensen stoppen met zingen of tekenen als blijkt dat ze geen Lady Gaga of Picasso zijn.

‘Terwijl die dingen gewoon plezierig zijn om te doen, ook als je er niet geweldig goed in bent. Vroeger was zingen iets wat we deden om onszelf en anderen te entertainen, vandaag consumeren we muziek maar maken we het zelf bijna niet meer. Weet je, net als veel mensen die aan een bureau werken, heb ik het gevoel dat ik in een niet-tastbare wereld van bytes leef. Informatie verzamelen en verwerken kan ik uitstekend, maar ik voel me niet zo vaardig op heel wat vlakken en durf soms in huis geen dingen te repareren omdat ik mezelf op dat vlak niet vertrouw. We leven vandaag in een wrijvingloze wereld; als iets stukgaat vervangen we het in plaats van het te repareren. En dat terwijl ik denk dat mensen graag met hun handen bezig zijn. Dat we graag dingen maken. Toen ik leerde om een ring te maken, voelde dat als tweerichtingsverkeer. Mijn brein stuurde mijn handen aan, maar mijn handen gaven ook aan wat mijn brein moest doen. Heerlijk, en helemaal anders dan de theoretische, analytische wereld waarin ik werk. Zeker tijdens dit laatste jaar waarbij zelfs persoonlijk contact meestal via een scherm verloopt, doet het oprecht deugd om fysiek en tactiel bezig te zijn. Ik wilde ook graag dingen goed genoeg leren om ze te kunnen doorgeven aan mijn dochter.’

In je boek is de lijst met voordelen van nieuwe dingen leren lang: het is ontspannend, doet je uit je comfortzone stappen, stimuleert je brein, geeft je zelfvertrouwen, doet je jezelf verrassen, maakt je mentaal en soms ook fysiek sterker, leert je omgaan met mislukking en verandering, kan je kijk op de wereld veranderen, zorgt ervoor dat je nieuwe mensen leert kennen en is daarnaast ook simpelweg plezierig. Wat heeft jou van al die positieve effecten het meest verrast?

‘Het gevoel van zelfontwikkeling. Daniel Gilbert, een psycholoog van Harvard, gebruikt de term ‘het einde van de geschiedenis’ om het foute idee te omschrijven dat wij als volwassenen op een bepaald moment klaar zijn. We hebben geleerd wat we te leren hebben, we zijn de mensen die we zijn. Ik dacht niet dat ik een zanger zou worden. Ik wou mezelf ook lang niet zo noemen terwijl ik les volgde. Maar nu ben ik het wel en voor de coronacrisis zong ik elke week in een koor. Ik blijk geen afgewerkt product, er zijn nog heel wat manieren waarop ik kan bijleren en groeien. De nieuwe deuren die ik nog ga openmaken maken me blij. Dat heeft me ook geholpen tijdens deze pandemie.’

Tom Vanderbilt
Tom Vanderbilt© GF/KEVIN HATT

In welke zin?

‘Voor mijn mentaal welzijn. Het koor komt niet meer samen, maar ik ontdekte Smule, een app waarmee je samen met mensen van over de hele wereld kunt zingen. Social media op een hoger niveau: je liket niet gewoon dingen, maar doet iets samen en dat heeft iets intiems. Het zette me ook aan om nieuwe dingen te leren. Ik hoorde 99 Luftballons van Nena, en besliste om het in het originele Duits te leren. Dat soort projectjes houden me optimistisch. Nog iets wat nieuwe dingen leren met je doet: je kijkt niet de hele tijd in de achteruitkijkspiegel, je kijkt naar de weg die voor je ligt. Als je weer een beginner bent en je niet meer geneert voor je onkunde, onwetendheid en mislukkingen, besef je dat de mogelijkheden immens zijn. Misschien ga je ook op zoek naar de dopaminerush die je brein overspoelt als iets wat je niet kon je plots wel lukt. Ik heb onlangs voor het eerst gelanglauft, ik ben een paar keer gevallen en werd moe, maar het was zo leuk om nieuwe bewegingen, nieuw materiaal en zelfs nieuwe woorden te leren. De nieuwigheid geeft mij het gevoel dat ik echt leef.’

Niet te snel

Wie aan iets nieuws begint, wil zo snel mogelijk bijleren en beter worden, maar jij omschrijft beginner zijn als een unieke ervaring die we moeten koesteren.

‘Het is een intense ervaring, gewoon al op neurologisch niveau. Als je iets nieuws leert, ontstaan er nieuwe verbindingen in je brein. Dat maakt het tot een soort high intensity training voor je hersenen. En dan is er wat deskundigen de beginnersinstelling noemen, waarbij je creativiteit gestimuleerd wordt, maar mislukkingen je nederig houden. Je bent optimistisch over je leerproces, je observeert en oefent, je bent soms onzeker en soms euforisch, je hebt toestemming om vragen te stellen en fouten te maken. Ooit zal dit comfortabel en herkenbaar zijn, maar nu is het nog spannend en vol belofte. Dat is een unieke staat van zijn en ik pleit ervoor om daarvan te genieten en niet meteen té snel te willen leren.’

Die beginnersinstelling lijkt ook een goed antigif voor onze competitieve maatschappij, waarin elke cake die je bakt of fietstocht die je maakt instagrammable moet zijn, waar iedereen van zijn hobby zijn job moet maken en perfectionisme als een goede karaktereigenschap gezien wordt. Een kwakkelende beginner zijn is in zo’n universum een stuk minder stresserend.

‘Een beginner krijgt krediet. Men verwacht gewoon niet dat je als vijftigjarige gaat surfen, dus zijn de toeschouwers een stuk milder. Kinderen leren veel dingen zonder druk. Ze kruipen en waggelen en leren al vallend lopen, ze wauwelen, stotteren en slaan hele delen van woorden over, het duurt duizenden uren voor ze uiteindelijk stappen en hun moedertaal foutloos spreken. Dat is de houding die ik ook als volwassen beginner probeer te hebben. Geen duidelijk doel, maar een fijne ontdekkingsreis waarbij je veel struikelt maar ook geniet en uiteindelijk iets bijleert. Volwassenen spreken hun moedertaal perfect, en willen bij het leren van een nieuwe taal zo snel mogelijk naar een gevorderd niveau. Dat zouden ze nooit verwachten van een tweejarige die leert spreken.’

Nog iets waar we vandaag last van hebben is meesterschapsdrang. We willen niet zomaar leren skiën, we willen de Hahnenkamm af, we willen niet tokkelen op een gitaar, we willen Keith Richards zijn, we willen niet gewoon lekker koken maar restaurantniveau halen. Alles moet Een Passie zijn.

‘De schrijver GK Chesterton zei: ‘A nything worth doing is worth doing badly.’ Hij heeft gelijk. Je bent beter middelmatig in iets wat je graag doet, dan uitzonderlijk goed in iets waar je een hekel aan hebt. We staan onder druk, zelfs op Twitter moeten we in elk vakgebied een expert zijn. Beginner zijn heeft mij net nederigheid geleerd. Intellectueel, want toegeven dat je iets wilt leren, betekent toegeven dat je iets te leren hebt. En fysiek, want als vijftigjarige word ik nooit meer een excellente surfer. Trial-and-error werkt alleen als je effectief fouten maakt en mislukt. Mensen willen snelle resultaten. Leer Italiaans in zes weken! Maar wat is daar nu leuk aan? Het idee leeft ook dat alles ergens voor moet dienen, of zelfs dat je van alles een job moet maken. Ik geniet van yoga, dus moet ik yogaleraar worden. Spijtig, want dan snel je voorbij het beginnersstadium en dat is net het leuke stuk. En iets een beetje kunnen, verrijkt je leven. Ik had The Queen’s Gambit ook geweldig gevonden als ik niets van schaken wist, maar omdat ik het spel een beetje ken, werd het een fijnere kijkervaring. En wat blijkt: nu willen veel mensen leren schaken.’

Een beginner krijgt krediet. Men verwacht niet dat je als vijftigjarige gaat surfen, dus zijn de toeschouwers een stuk milder.

Gelukkig leven we in een Gouden Eeuw van Leren, het aanbod is breed, de leraars divers en de YouTube-filmpjes eindeloos.

‘Klopt. Ik ben sociaal dus ik heb graag een leraar of coach. Ik voel me ook op mijn gemak bij mensen die weten waar ze mee bezig zijn en mij feedback kunnen geven. Misschien gaat het ook sneller; bij het zingen keek de lerares echt in mijn keel, ze leerde me een goede houding, liet me al zingend op de grond liggen…. Mij helpt de sociale controle van een leraar, net als het feit dat ik voor de lessen betaald heb. Zo sla ik minder snel een les over. ( lacht) Maar het is duur, dat wel. En aangezien YouTube bulkt van de filmpjes over alle mogelijke dingen die je zou willen leren, kan het ook autodidactisch.’

De psychologie kent het concept van flow, een heerlijk gevoel waarbij een activiteit je helemaal in beslag neemt en de tijd voorbij lijkt te vliegen. Een waardevol gevoel, en iets wat vaak gebeurt als we aan het leren zijn.

‘Een beginner zijn is plezierig maar ook een beetje lastig, het maakt je wat onzeker en vraagt concentratie. Dat haalt je weg uit je alledaagse leven, en kan je dat gevoel van flow geven. Ik had dat bij het tekenen. Daar moest ik zo gefocust voor zijn, dat het leek of ik een soort reis had gemaakt, ook al zat ik nog op dezelfde stoel. Ook bij het schaken kan ik me helemaal verliezen. In een tijd waarin veel mensen zeggen dat zelfs een boek lezen een uitdaging is, is dat een waardevol gevoel. En in een tijd waarin we ouder worden dan ooit, in een wereld die in een razend tempo verandert, is het niet alleen fijn maar waarschijnlijk ook nuttig om altijd nieuwe dingen te blijven leren. Veel mensen zien nieuwigheden op zich afkomen en vermijden die gewoon, omdat dat hun makkelijker lijkt. Want ja, leren is niet arbeidsvrij en soms doen je brein en je lichaam echt pijn. Maar niet leren is in mijn ogen geen optie meer. Je leven wordt gewoon beperkter.’

Meer empathie

Je ging schaken met je dochter, zwemmen met je familie, zingen met andere koorleden. Is samen leren nog leuker dan alleen?

‘Als je de zin ‘leren met je kinderen’ googelt, krijg je veel info over hoe jij hun dingen kunt leren, maar weinig over wat je samen kunt leren. Stom, want als je samen met je kind aan iets begint, breng je niet alleen op een leuke manier samen tijd door, je krijgt ook empathie voor elkaar. Je kinderen leren dat volwassenen niet alles kunnen en soms ook gewoon mislukken. Met je partner of met vrienden iets nieuws leren geeft ook een opwindend gevoel van pionieren en zorgt voor herinneringen en straffe verhalen.’

Wat is jouw advies als ervaringsdeskundige voor wie aan iets nieuws wil beginnen?

‘Denk niet dat je voor tien jaar vastzit. Vind je iets na een paar klassen maar niets, dan stop je gewoon. Vrije tijd is net dat: vrij. Niets moet. En zet jezelf niet onder druk. Wordt het een passie, prima. Wordt het gewoon iets wat je wel fijn vindt om af en toe te doen, dan is dat ook goed. Bekijk het zoals een kind zou doen, geniet van het proces en stel jezelf niet meteen een groot doel. Een vaag doel is prima. Denk: ik wil beter leren zingen. Of kies een klein doel. Iets als: ik wil het volgende level in deze game bereiken. Maar probeer het spel niet meteen uit te spelen of ga niet meteen trainen voor de Iron Man of de Mont Ventoux. Dat geeft alleen maar teleurstelling. Iets als surfen is ook leuk als je het niet goed kunt, want het is eigenlijk gewoon wat spelen in de oceaan. Dus negeer dat stemmetje van die interne criticus in je hoofd en geniet ervan. Het is een hobby, niet meer dan dat.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content